Congelatio is de term die in de medische wereld wordt gebruikt voor bevriezing. Als er sprake is van bevriezing dan verkeer je in een toestand waarbij schade aangericht wordt aan je huid of een ander weefsel door de invloeden van extreme kou. In de weefsels zullen zich, als gevolg van de blootstelling aan kou, namelijk ijskristallen gaan vormen en zullen de cellen beschadigd raken. Het fenomeen bevriezing is weliswaar gerelateerd aan hypothermie maar toch zeker niet hetzelfde. Hypothermie wil namelijk zeggen dat je te maken hebt met een algehele onderkoeling van je lichaam.
Wanneer en hoe ontstaat er bevriezing?
Als de temperatuur minus 15 graden Celsius, of minder, is dan zullen de bloedvaten in je armen, benen en huid zich gaan vernauwen. Als gevolg van deze vernauwing zal je lichaam minder warmte verliezen en kunnen de vitale delen van je lichaam op temperatuur blijven. Als je in extreme kou verblijft, of indien je lichaam langere tijd bloot wordt gesteld aan kou, dan het beschermingsmechanisme van je lichaam in de perifere circulatie een juist een gevaarlijke situatie creëren. De doorbloeding kan namelijk levensgevaarlijk verminderen en samen met de kou ervoor zorgen dat je weefsel beschadigd raakt.
Je loopt de meeste kans om beschadigingen aan weefsels op te lopen in de delen van je lichaam die zich het verst van je hart bevinden en die het grootste, aan kou blootgesteld, oppervlak hebben. Dergelijke delen van je lichaam zijn in het bijzonder je:
- tenen,
- vingers,
- oren,
- neus.
In een situatie van echte bevriezing zal intracellulair water in de ijstoestand overgaan en ijskristallen gaan vormen. Deze ijskristallen zullen vervolgens het celmembraan beschadigen en de cellen laten afsterven. Echte bevriezing zal in het bijzonder optreden bij personen die zich in felle kou en een harde wind bevinden, zoals op de Noord- en de Zuidpool of op bergtoppen. In dergelijke gevallen van bevriezing zullen het meest vaak je oren, het puntje van je neus, je tenen en je vingers schade oplopen.
Symptomen van bevriezing
In de regel zal bevriezing gepaard gaan met
- aanvankelijk hevige pijn,
- het verbleken van je huid,
- het ontstaan van een brandend- of prikkend gevoel,
Op het moment dat de kou aan blijft houden dan:
- zal het lichaamsdeel gevoelloos worden,
- aan het weefsel, en vooral aan zenuwen en bloedvaten zal ernstige schade toegebracht worden,
- gangreen (afsterven van het weefsel).
Als er gangreen ontstaat dan is amputatie vaak het enige redmiddel. Indien je de bevriezing niet laat behandelen dan zal je huid geleidelijk donker worden. De aantaste huid zal volledig zwart kleuren en er los en gevild uitzien alsof er sprake is van een verbranding.
Het voorkomen van bevriezing
Er zijn een aantal factoren bekend die bij kunnen dragen aan letsel dat veroorzaakt is door bevriezing, zoals:
- extreme kou,
- natte kleding of schoenen,
- harde wind,
- een minder goede bloedcirculatie.
Een slechte bloedcirculatie kan het gevolg zijn van het dragen van strakke kleding of van krappe schoenen of laarzen. Maar ook verkrampte houdingen, vermoeidheid, bepaalde geneesmiddelen, roken, het gebruik van alcoholische drank of ziektes die invloed hebben op de werking van de bloedvaten, zoals diabetes.
Uit voorzorg kun je kiezen voor kleding die koudebestendig is en de delen van je lichaam die het meeste risico lopen om te bevriezen goed te bedekken. Bij koud weer kun je het beste kiezen voor het dragen van wanten, dus geen handschoenen, en wind- en waterbestendige kleren die uit meerdere lagen op zijn gebouwd. Daarnaast is het dragen van een sjaal en een hoofdbedekking zeker aan te bevelen om een te groot verlies van warmte tegen te gaan.
Het behandelen van bevriezing
Op het ogenblik dat je symptomen van bevriezing vertoont dan dien je naar een warme ruimte worden gebracht. Indien medische hulp snel ter plaatse kan komen dan kunnen de bevroren delen van je lichaam in kleding gewikkeld worden. In elk geval dien je bevroren lichaamsdelen warm te wrijven met sneeuw, dit is niet alleen onzinnig maar ook nog eens erg gevaarlijk.
Indien het niet waarschijnlijk is dat je bevroren lichaamsdelen na het ontdooien warm kunnen worden gehouden, dient de volledige behandeling uit te worden gesteld. Het betreffende lichaamsdeel kan immers nog een keer bevriezen waardoor er een nog grotere beschadiging aan de weefsels kan ontstaan. De behandeling van bevroren lichaamsdelen bestaat uit het onderdompelen in warm (niet heet) water. Je doet dit net zolang tot er weer gevoel is. Indien er sprake is van hypothermie dan heeft de behandeling daarvan uiteraard altijd voorrang.
Interessant weetje
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden een heleboel gevallen van koudeletsel gemeld door soldaten die urenlang met natte voeten in de loopgraven moesten verblijven. In deze gevallen was overigens geen sprake van bevriezing en spreekt men tegenwoordig van een zogenaamde loopgraafvoet, ofwel van een trench foot.
