Met gele koorts wordt een infectieziekte bedoeld die veroorzaakt wordt door het gelekoortsvirus. Dit virus wordt door muggen verspreid in Afrika, ten zuiden van de Sahara, en in Zuid– of Midden-Amerikaanse landen. Het virus dat verantwoordelijk is voor gele koorts kan worden gerekend tot de flavivirussen. Gelukkig wordt je niet door alle muggen met het gelekoortsvirus besmet. In Afrika zijn het meestal de Aedes aegypti en de Aedes africanus verantwoordelijk voor het verspreiden van deze ziekte, terwijl in Zuid-Amerika het dikwijls muggen zijn die behoren tot het geslacht Haemagogus.
Besmette muggen brengen via hun speekselklieren het virus in het lichaam van een mens en infecteren op die manieren de lymfocyten. Het virus zal zich vervolgens in de rest van het lichaam verspreiden. Een mug die een geïnfecteerd persoon, of een aap, steken, zullen na twee tot drie weken besmettelijk zijn en dus gele koorts kunnen verspreiden.
Vormen van gele koorts
Er kunnen een tweetal overdrachttypen worden onderscheiden bij gele koorts:
- de sylvatische vorm van gele koorts, ook wel aangeduid als de oerwoudvorm.
- de urbane vorm van gele koorts.
Als er sprake is van de sylvatische vorm van overdracht dan zal het gelekoortsvirus aan worden getroffen in de lichamen van muggen en apen. Zo nu en dan wordt door deze bronnen een mens geïnfecteerd die niet immuun is voor de ziekte Gele koorts kan in een dergelijk geval een zoönose worden genoemd.
Bij de urbane vorm vindt de overdracht van het gelekoortsvirus plaats in de bewoonde wereld van een mug op een mens. In dit geval zijn er geen apen bij de overdracht betrokken die dienst hebben gedaan als reservoir voor het virus. Een dergelijke vorm van overdracht is verantwoordelijk voor de meeste menselijke ziektegevallen veroorzaakt vaak epidemieën.
Gevallen van overdracht van gele koorts van mens op mens zijn nog nooit aangetoond. Tot op de dag van vandaag is niet duidelijk waarom er in het Midden-Oosten en Azië wel een heleboel muggen voorkomen die de ziekte verspreiden maar er geen gevallen van gele koorts voorkomen. De symptomen van gele koorts zijn zowel bij de sylvatische vorm als bij de urbane vorm gelijk. Dit is niet vreemd omdat het in beide gevallen om hetzelfde virus betreft.
Symptomen van gele koorts
Gele koorts heeft doorgaans een subklinisch verloop, minder dan een kwart van de besmette personen krijgt symptomen van de ziekte. De sterfte kan bij gele koorts wel tot ruim twintig procent van alle gevallen oplopen. De incubatietijd van gele koorts is slechts drie tot zes dagen. De symptomen kunnen uiteenlopen van op grieplijkende klachten tot een ernstige hemorragische koorts. De symptomen beginnen plotseling en worden gevormd door:
- vaak een sterk verhoogde lichaamstemperatuur (hoge koorts),
- spierpijn,
- hoofdpijn,
- misselijkheid,
- braken,
- algehele malaise,
- vaak een verlaagde polsslag,
- som si ook geelzucht mogelijk.
Vervolgens zal er een herstel optreden, een klein deel van de patiënten zal echter na een paar uren of een dag alsnog te maken krijgen met ernstige symptomen:
- een (bloederige) diarree,
- overige bloedingen,
- ernstige geelzucht,
- buikpijn,
- neurologische afwijkingen,
- shock.
Van deze groep patiënten zal ongeveer de helft uiteindelijk komen te overlijden als gevolg van de ziekte.
Behandelen van gele koorts
Een oorzakelijke behandeling van gele koorts is tot op de dag van vandaag niet voor handen. Noodgedwongen zullen dan ook alleen de symptomen bestreden worden. Er zijn echter grote twijfels over de bijdrage die een dergelijke behandeling levert aan de verbetering van de vooruitzichten van de patiënten.
Voorkomen van gele koorts
In de dertiger jaren van de vorige eeuw zijn een tweetal vaccins ontwikkeld tegen gele koorts. Het eerste is het FNV-vaccin werd gekweekt op de hersenen van muizen en wordt niet meer gebruikt. Het tweede vaccin, het zogenaamde 17D-vaccin, is nog altijd in gebruik en wordt gekweekt op kippeneieren. Het betreft een vaccin met verzwakte levende virussen. Het 17D-vaccin biedt zeker tien jaar (maar waarschijnlijk zelfs levenslang) bescherming tegen gele koorts. Het is echter afgeraden om dit toe te dienen aan kinderen jonger dan 6 maanden en aan ouderen. Deze groepen lopen namelijk een verhoogd risico op een hersenontsteking als gevolg van de inenting.
Vanaf het jaar 1980 zijn een heleboel landen overgestapt van massavaccinatie naar het inenten bij het uitbreken van gele koorts. Ook worden de muggen, die verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van de ziekte, minder streng uitgevoerd dan in het verleden. Het gevolg van deze andere werkwijze is dat er meer ziektegevallen worden gemeld dan in het verleden. Door een groot aantal landen, waar gele koorts voorkomt, stellen een vaccinatie verplicht voor iedereen die het land wil bezoeken.
