De medische termen syncope en collaps zullen in de volksmond worden omgewisseld voor flauwvallen. Flauwvallen wil zeggen dat je te maken hebt met een korte bewusteloosheid die vanzelf weer overgaat en die het gevolg is van een verminderde toevoer van bloed naar je hersenen. Als het wegraken het gevolg is van bijvoorbeeld een hersenschudding dan mag er niet meer worden gesproken van flauwvallen. Door het wegvallen van de spierspanning bij flauwvallen zal ook je lichaamshouding veranderen (je zakt in elkaar).
Mechanismen die een rol spelen bij flauwvallen
Een viertal hoofdgroepen van oorzaken spelen een essentiële rol bij tijdelijk niet toereikende bloedtoevoer naar je hersenen:
- Je hart kan door ritmestoornissen of een structurele hartziekte, ervoor zorgen dat er tijdelijk niet genoeg zuurstofrijk bloed je hersenen weet te bereiken. In de meeste gevallen slaat je hart te snel, of juist te traag (soms staat het zelfs stil en komt je hart abrupt tot stilstand). Flauwvallen als gevolg van een ritmestoornis kan onder een heleboel omstandigheden plaatsvinden, niet alleen in rust maar ook bij fysieke inspanning. Bij flauwvallen kun je dan ook te maken krijgen met een aantal andere symptomen, zoals:
- Niet voldoende aanwezig vocht in je lichaam (ofwel hypovolemie) komt in de regel samen met andere aandoeningen voor, en is eveneens aan te duiden als uitdroging. Slechts sporadisch is er sprake van een geïsoleerde oorzaak van flauwvallen. De kans op flauwvallen als gevolg van uitdroging zal het grootst zijn wanneer je staat.
- Autonoom falen wil zeggen dat je autonome zenuwstelsel faalt en bloedvaten in de benen niet voldoende samenknijpen als je staat, zodat er bloed naar je benen zal zakken. De bloeddruk daalt vanaf het ogenblik dat je opstaat (orthostatische hypotensie) en kan in een paar seconden tot een aantal minuten op een peil komen waarop je hersenen niet meer werken. Bij tieners die net een groeispurt achter de rug hebben, komt dit zo vaak voor dat het bijna als normaal wordt beschouwd. In een dergelijk geval dient er bijna nooit te worden behandeld; een advies om voordat je opstaat even rechtop blijft zitten is doorgaans genoeg. Na enkele jaren zal het probleem vanzelf weer over zijn. Autonoom falen kan eveneens door het gebruik van bepaalde geneesmiddelen worden veroorzaakt, maar ook door ziekten zoals nierziekten en diabetes, en in sommige gevallen zelfs door neurologische degeneratieve ziekten.
- Bij een reflexsyncope zal je lichaam je bloeddruk laten zakken en je hartslag langzamer laten slaan onder invloed van de stimulatie van het autonome zenuwstelsel (nervus vagus). Door het stimuleren van deze zenuw ontstaat er een perifere vasodilatatie (verwijding van bloedvaten die aan het oppervlak van je lichaam liggen) en bradycardie (te traag kloppend hart), wat tot flauwvallen kan leiden. De reflex kan op een heleboel manieren worden uitgelokt. De meest bekende factor die flauwvallen kan uitlokken is angst, in sommige gevallen ook een geringe fysieke pijnprikkel, zoals bij het prikken van bloed, het krijgen van een injectie, of door het zien van bloed. Reflexsyncope is zonder twijfel de meest voorkomende, en tevens de meest onschuldige, vorm van flauwvallen.
Algemene symptomen van flauwvallen
De vier hoofdvormen van flauwvallen kunnen worden onderverdeeld in verschillende andere vormen. Alle vormen hebben echter een aantal kenmerken gemeen, te weten symptomen die in verband kunnen worden gebracht met een verminderde doorstroming van het bloed van de hersenen en de ogen. Deze symptomen zijn:
- het wordt zwart voor je ogen (niet in alle gevallen),
- bewusteloosheid,
- schokken gedurende de tijd dat je bewusteloos bent (niet in alle gevallen),
- urine-incontinentie tijdens de bewusteloosheid (niet in alle gevallen),
- om- of neervallen.
- herstel van het bewustzijn zal tamelijk snel optreden,
- je bent snel weer helder.
Wat is geen flauwvallen?
Een toestand waarbij je je bewustzijn niet verliest, kan geen wegraking, en dus geen flauwvallen of syncope worden genoemd. Dit is onder andere het geval bij het zogenaamde hyperventilatiesyndroom en verschillende angststoornissen. Angst kan op zich dan wel tot flauwvallen leiden, maar in dat geval is er niet alleen sprake van angst maar ook van flauwvallen; een angstaanval alleen kan dus niet als flauwvallen worden betiteld.
Een TIA of een beroerte zullen over het algemeen niet leiden tot flauwvallen en lijken voor een medicus dan ook niet hierop. Andere vormen van flauwvallen kunnen wel hierop lijken, maar het toch niet zijn. Denk hierbij aan tonisch-clonische aanvallen van epilepsie, of het zogenaamde steal-syndroom.
