Veel mensen zijn wel bekend met de termen straatvrees en pleinvrees, maar van het woord agorafobie hebben aanzienlijk minder mensen gehoord hoewel dit over exact dezelfde stoornis gaat. De term agorafobie wil letterlijk zeggen: angst voor markten en pleinen. Agorafobie is een relatief veel voorkomende stoornis en kan zelfs worden beschouwd als de meest voorkomende fobie omdat 60 procent van alle mensen met een fobie hieraan lijdt.

Wat houdt agorafobie in? 

Agora is namelijk het Griekse woord voor marktplaats of plein. In het oude Griekenland was dit de aangewezen plek om met een heleboel mensen in contact te kunnen komen en je handel kon drijven. Vandaag de dag is agorafobie omgevormd tot een verzamelnaam voor een aantal locaties waar mensen die lijden aan deze fobie (angst) zich, vaak zonder enige reden, angstig voelen.

Symptomen en gevolgen van agorafobie

Mensen die aan agorafobie lijden gaat de locaties of situaties vermijden waarin zij zich angstig (kunnen) gaan voelen. Zij doen dit uit angst voor een paniekaanval. Op deze manier zal er een vermijdingsgedrag worden ontwikkeld ten aanzien van situaties die angst, of paniek, op zouden kunnen roepen. De wereld van iemand die aan agorafobie lijdt zal als gevolg hiervan alsmaar kleiner worden en ook in hun bewegingsvrijheid zullen deze personen aanzienlijk worden beperkt. Agorafobie heeft dus een heleboel uiteenlopende ingrijpende, en vaak verstrekkende, gevolgen voor de sociale omgang, hun werksituatie en het onderhouden van allerlei andere relaties. In erg extreme gevallen zal iemand, die aan agorafobie lijdt, de deur niet meer uit.

Soorten agorafobie

Agorafobie kan worden omschreven als de angst om je op plekken of in situaties te bevinden waar je moeilijk weg zou kunnen komen of waar je geen hulp kunt krijgen indien je een paniekaanval krijgt. Deze psychische stoornis kan worden onderverdeeld in twee twee soorten, namelijk:

• agorafobie die in verband staat met een paniekstoornis;
• agorafobie waarbij er geen paniekstoornis in de ziektegeschiedenis aanwezig is.

Symptomen en kenmerken van een paniekstoornis

Het meest in het oog springende kenmerk van een paniekstoornis is het recidiverende (telkens terugkerende) karakter van de aanvallen op de meest onvoorspelbare momenten. Tijdens een paniekaanval zul je opeens een heftige angst gaan ervaren. Dit gevoel gaat in de regel samen met een zeker dreigingsgevoel. Gedurende minimaal één van de paniekaanvallen zul je te maken krijgen met vier van de nader te noemen symptomen. Dit zal gebeuren binnen tien minuten, gerekend vanaf het moment dat eerste symptoom zich manifesteert. Indien er minder dan vier symptomen zich zullen manifesteren dan is er sprake van een beperkte symptoomaanval. Een paniekstoornis kan worden gekenmerkt door de volgende symptomen:

• je wordt kortademig, snakt naar adem en hebt het gevoel dat je zult stikken,
• je krijgt een onaangenaam, of zelfs pijnlijk, gevoel op je borst,
• er ontstaan hartkloppingen waarbij je hart gaat bonken en ongewoon snel gaat kloppen,
• je krijgt een licht gevoel in je hoofd, gaat je duizelig voelen, wankelen en soms zelfs flauwvallen,
• Je zelfwaarneming zal veranderen: je ervaart alles erg onwerkelijk en alsof het een ander betreft (depersonalisatie en derealisatie),
• Je handen en/of voeten gaan tintelen of voelen doof aan,
• Je krijgt warme, of juist koude, rillingen,
• Je gaat (hevig) transpireren,
• Je voelt je uitgeput en gaat trillen en beven,
• Je voelt je misselijk,
• Je bent bang om gek te worden,
• Je bent bang om je zelfcontrole kwijt te raken, wil zeggen dat de warneming van iemand verandert
• Je bent bang om te sterven. 

Er kan echter niet worden gesproken van een paniekstoornis of een paniekaanval als je je in een situatie bevindt waarin je ongewone krachtsinspanningen hebt geleverd of indien je leven inderdaad gevaar loopt.

Hyperventilatie

De lichamelijke symptomen paniek teweeg kan brengen, zoals transpireren, een drukkend gevoel op je borst, trillen, rillingen en neigen om flauw te vallen, vertonen een heleboel gelijkenissen met de signalen die je lichaam afgeeft tijdens hyperventilatie. Hyperventilatie kan dan ook als een onderdeel van een paniekaanval worden beschouwd. Als een psychologisch onderdeel van een paniekaanval kan de angst worden genoemd die plotseling optreedt. Dit psychologisch onderdeel, de niet rationele gedachten, zullen vaak de beweegredenen zijn om aan de situatie te willen ontvluchten. Dit vluchtgedrag is erg typisch voor een paniekaanval.

Depersonalisatie en derealisatie

• Depersonalisatie treedt er een verandering op van iemands zelfwaarneming. De realiteitszin zal daardoor tijdelijk zijn verstoord en er zal een gevoel van onwerkelijkheid en zelfvervreemding ontstaan. 
• Derealisatie wil zeggen dat er een ervaring ontstaat alsof de omgeving is veranderd en de werkelijkheid doet niet langer werkelijk aan. 

Depersonalisatie en derealisatie zijn zogenaamde subjectieve vormen van beleving, Met andere woorden: alleen de desbetreffende persoon zal deze ervaringen hebben. Buitenstaanders hebben geen weet van wat er in de persoon in kwestie omgaat en wat hij, of zij, ervaart tijdens een paniekaanval.