Een verborgen depressie is niet officieel erkend als psychische aandoening, maar werd in het leven geroepen door de Amerikaanse psychologe Margaret Robinson Rutherford. Zij ontdekte dat velen overleven op het creëren van het perfecte plaatje, en zo langzaam maar zeker kopje-onder gaan.
‘Heb je een verborgen depressie? Dan herken je wat er gaande is niet als een depressie’, schrijft de Amerikaanse psychologe Margaret Robinson Rutherford in haar boek Perfect verborgen depressie. ‘Mensen met een depressie zijn verdrietig, hebben geen energie. Anderen zien dat ze lusteloos zijn. Jij hebt het misschien een beetje druk, maar een depressie? Dat niet! Je hebt allerlei manieren gevonden om met druk, tegenslag en verlies om te gaan. Je doet verder, werkt hard, doet vreselijk je best om een goede ouder te zijn en bent altijd vrolijk. Het idee alleen al dat je depressief zou zijn, klinkt belachelijk.’ Maar als je eerlijk durft te zijn met jezelf, weet je dat je je diep vanbinnen anders voelt. ‘Hoe vaak heb je jezelf horen zeggen: ‘Alles prima, hoor!’, terwijl het eigenlijk helemaal niet goed ging? Bekennen dat je je somber en hulpeloos voelt, zou betekenen dat je toegeeft dat er iets mis is. En als perfectionist wil je er vooral voor zorgen dat anderen niets in de gaten hebben.’
Verborgen of klassieke depressie
Volgens de psychologe beseffen de meesten ergens wel dat er iets aan de hand is. ‘Wellicht heb je op het internet al naar antwoorden en informatie over depressie gezocht, maar herkende je jezelf niet in wat je vond.’ Volgens de traditionele richtlijnen moet iemand met een klinische depressie ten minste aan twee criteria voldoen: je voelt je bijna dagelijks somber – en dat gedurende het grootste deel van de dag of de hele dag – én er is sprake van anhedonie: een verminderd vermogen om plezier te maken. ‘Beantwoord je niet aan die voorwaarden, dan is de kans groot dat je door de mazen van het diagnostische net glipt. Je arts zal je misschien zeggen dat je het wat rustiger aan moet doen of je met een slaappilletje naar huis sturen, maar het echte probleem blijft onder de radar. Je hoeft niet aan de officiële criteria te voldoen om toch een depressie te hebben.’
Bij een verborgen depressie blijft het echte probleem onder de radar. Je hoeft niet aan de officiële criteria te voldoen om toch een depressie te hebben’
Margaret Robinson Rutherford
Weg naar herstel
Terwijl een gebrek aan levenslust centraal staat bij een klassieke depressie, draait het bij een verborgen depressie vooral om een tekort aan zelfacceptatie. Bij een klassieke depressie is het volgens de psychologe belangrijk dat een patiënt weer contact maakt met de buitenwereld en zich met vrienden, familie en doelen verbindt. Bij een verborgen depressie ligt de focus op opnieuw contact maken met je innerlijke wereld. ‘Het is essentieel dat je de kenmerken van je verborgen depressie erkent als een probleem én bereid bent om te veranderen. Dat klinkt misschien makkelijk, maar is het niet. De angst voor verandering kan overweldigend zijn. Je zult jezelf keer op keer de vraag moeten stellen of je bereid bent om het anders aan te pakken. Zelfacceptatie is het tegengif voor een verborgen depressie. Het is cruciaal om compassie op te brengen voor de diverse aspecten van wie je bent én je daarin te trainen. Van je sterke punten en capaciteiten, tot je onzekerheden en kwetsbaarheden. Van je trots op wat je bereikt hebt, tot je gevoel van wroeging en spijt.’
Is een verborgen depressie ook bij ons een veelvoorkomend probleem?
Het relaas van de Amerikaanse Margaret Robinson Rutherford klinkt volgens Leslie Hodge, psychologe bij Strong Mind en auteur van #verborgen kopzorgen, alvast erg herkenbaar. ‘Ik ben er zeker van dat velen worstelen, ook al hebben ze in de ogen van anderen alles om gelukkig te zijn: een mooi gezin, groot huis, chique wagen en bloeiende carrière … Ogenschijnlijk lijkt alles mee te zitten, en toch dragen ze diep vanbinnen een tristesse met zich mee. We leven in een maatschappij die veel belang hecht aan status, uiterlijk, erbij horen, presteren … Het leven lijkt maakbaar: jij hebt de touwtjes in handen en kunt ervoor zorgen dat je slaagt. Velen roetsjen mee op de glijbaan van het leven en de verwachtingen van anderen: ouders, partner, vrienden … Dat kun je een tijd volhouden, maar op den duur wreekt zich dat. Je raakt steeds meer verwijderd van jezelf, om dan na een tijd te beseffen: dit is niet wie ik ben. Hier ben ik niet gelukkig mee.’
Aan de slag met existentiële vragen
Hoe verander je een leven dat niet het jouwe lijkt? Hodge: ‘Daarvoor moet je eerst en vooral eerlijk naar jezelf durven te kijken. Hoe komt het dat ik me zo voel? Hoelang is dit al bezig? Wat maakt dat dit speelt? Durf stil te staan bij existentiële vragen als ‘Wie ben ik?’, ‘Waar wil ik naartoe?’, ‘Ben ik omringd door mensen die me een goed gevoel geven?’. Een professionele hulpverlener kan je helpen om dat uit te klaren, want het is niet altijd evident om zelf te ontdekken waar het schoentje wringt. Bovendien hangen er ook consequenties aan vast. Want als je eenmaal weet wat er speelt, zul je ook een aantal dingen moeten veranderen. Kleine zaken, zoals een grondig gesprek met je partner, maar soms ook beslissingen die een grote impact hebben. Misschien moet je een aantal dingen schrappen of zelfs mensen kwetsen. Dat is niet evident en trouwens ook dé reden waarom mensen zich vaak wegcijferen en een pad bewandelen dat anderen voor hen zien.’
‘Ogenschijnlijk lijkt alles mee te zitten, en toch dragen mensen met een verborgen depressie diep vanbinnen een tristesse met zich mee’
Leslie Hodge
Kritische noot
Toch heeft Hodge moeite om op die worsteling de term ‘verborgen depressie’ te kleven. ‘Een depressie is ongelooflijk intens. Het is een ziekte waarop nog steeds een groot taboe rust. Patiënten kampen met schuldgevoelens en schaamte. Spreken over een ‘verborgen depressie’ maakt het naar mijn gevoel nog verwarrender. Want terwijl de ene depressieve patiënt in bed ligt en medicatie nodig heeft om de dag door te komen, is de andere nog wel in staat om te functioneren zoals het hoort. In het leven staan zoals jij dat wilt, is ontzettend belangrijk. Doe je dat niet, dan word je daar ongelukkig van en ontwikkel je misschien zelfs depressieve klachten. Maar een andere term zou passender zijn.’
Meer lezen?
