Herinner je je nog de twee vliegtuigen die door de Twin Towers in Manhattan boorden. Natuurlijk wel. Bij de zwaarste terreuraanslagen ooit op Amerikaanse bodem vielen bijna drieduizend doden. Het beklijvende memorial aan Ground Zero herinnert de New Yorkers en de rest van de wereld vandaag aan de gruwel van 9/11. Je kreeg toen te horen dat de wereld in brand stond, dat er een nieuwe oorlog was uitgebroken. Er waren duizenden doden en iedereen herinnert zich wel de dramatische beelden van de man die naar beneden sprong, op de loop voor de vlammen. Nog steeds sterven er mensen door de inademing van giftige gassen.
U weet ongetwijfeld ook nog waar u was toen de TV ons de beelden van de rokende torens toonde. Dat vergeten we nooit meer. Maar wist je ook dat je je op dergelijke momenten letterlijk kunt dood schrikken? En nadien ook bij het zien van de beelden.
De amygdala, het angstcentrum in de hersenen
Dit gebeurt er als je schrikt: nieuwe indrukken en prikkels worden geanalyseerd en in een fractie van een seconde doorgestuurd naar het angstcentrum in de hersenen, de amygdala. De amygdala blijven rustig als dergelijk signaal niet levensbedreigend overkomt. Komt een signaal wél levensbedreigend over, kan je gegijzeld worden door de amygdala. Je verstijft dan van angst en je kunt niets zinnigs meer uitvoeren.
Die stress ervaar je niet alleen in je hoofd, maar ook in je lichaam: de spieren spannen zich op, de ogen sperren zich open, het zweet breekt je uit en je hart klopt in je keel. De hormonen adrenaline en noradrenaline komen vrij en het lichaam is klaar voor de ’vecht- of vluchtreactie’. Dan gaat de bloeddruk omhoog en stijgt de hartslag, het bloed stroomt naar de spieren, het hart, het brein en minder naar andere organen. De ademhaling wordt snel, mensen beginnen te hyperventileren.
Liever te vaak dan te weinig
Kortom het lichaam is klaar voor actie. Het systeem is zo afgesteld dat het liever te vaak afgaat dan te weinig. Het is beter om ons negen van de tien keer onnodig gestrest te maken, dan dat het lichaam een keer laks reageert.
En soms gaat dat alarm ook ongepast af. Zo kun je je letterlijk doodschrikken omdat iemand een ongepaste grap uithaalt, wanner iemand je in het verkeer de weg afsnijdt, als je een spin ziet. Ook hevige emoties zoals verdriet na een beëindigde relatie kunnen dat effect hebben. Je kunt dus dood gaan nadat je gedumpt werd in een relatie.
Dat zijn gelukkig uitzonderingen, maar het is mogelijk. Het oordeel van de amygdala is in elk geval nooit gebaseerd op rustige analyse, maar gebeurt in een fractie van een seconde zodat we in noodsituaties snel en goed kunnen handelen.
Je letterlijk doodschrikken
De neuroloog Martin Samuels (Brigham and Women’s Hospital in Boston) doet al zijn hele leven onderzoek naar mensen die opeens dood neervallen. Volgens hem is het absoluut mogelijk om van schrik dood te gaan. Je hartritme kan immers op hol slaan door de hevige energie en tenslotte helemaal stilvallen.
In een interview met een Amerikaanse nieuwszender vertelt Samuels: “Ik heb gevallen meegemaakt van kinderen met een gezond hart die in een kermisattractie overleden. Schrikken is net alsof je een enorme dosis speed toegediend krijgt.”
Adrenaline ‘prikkelt’ namelijk de cellen in de hartspieren, waardoor de membranen in die cellen opengaan. Er kunnen dan calciumionen naar binnen en het hart trekt samen. Maar als er te veel adrenaline blijft stromen, gaat ook die toevoer van calcium door. Gevolg: de hartspieren ontspannen zich niet meer en je legt het spreekwoordelijke loodje.
Hoe hevige schrikreacties vermijden?
Je kan een zogenaamde ‘amygdala-gijzeling’ wel proberen te voorkomen.
- Probeer een niet te gejaagd levensritme na te leven, hol bijvoorbeeld niet van de ene naar de andere afspraak
- Doe eens wat yoga of meditatie
- Slaap voldoende
- Neem tijd voor een gezonde maaltijd.
In bepaalde gevallen kunnen die aanbevelingen letterlijk levensreddend zijn en een amygdala-gijzeling voorkomen.
Dr. Swinnen is arts, licentiaat in de verzekeringsgeneeskunde en statisticus. Hij werkte ruim tien jaar als verzekeringsgeneesheer, waar hij veelvuldig geconfronteerd werd met de gevolgen van toenemende stress in bedrijven. Ondertussen is hij reeds meer dan twintig jaar bedrijfconsulent en coach in verband met stress, emoties en geluk. Hij heeft een passie voor de impact van emoties op het functioneren van mensen.
Hij bracht onlangs het populaire boek Waarom wij vreemdgaan en parachutespringen – Ons onbegrijpelijke brein uit.
Bekijk voor meer info over Dr. Swinnen, workshops, open trainingen en congressen zeker ook zijn website www.stressmanagement.be. Inschrijven op Dr. Swinnens nieuwsbrief kan hier.
