De vagina van de vrouw is een van de meest besproken, maar ook een van de meest gevoelige lichaamsdelen. Niet in de laatste plaats vanwege het intieme karakter, veel meer nog vanwege de complexiteit van het vrouwelijke geslachtsorgaan. Ga maar na, de clitoris bevat meer zenuwen dan de mannelijke tegenhanger, de penis. Niet zo heel gek dus dat menig vrouw gedurende haar leven vele ongemakken zal ervaren die samenhangen met de gevoeligheid van de vagina.
Het ervaren van pijn in de schaamstreek is geen prettige situatie, met name pijn in de vagina kan voor veel ongemak zorgen, niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk. Er kunnen verschillende oorzaken zijn die dergelijke klachten veroorzaken. Dit hoeft lang niet altijd zorgelijk te zijn, vaak is het een vrij onschuldige oorzaak die eenvoudig te bestrijden is. Het is in alle gevallen wel verstandig om de klacht te behandelen door de oorzaak te achterhalen. Er mee rond blijven lopen zal in veel gevallen geen soelaas bieden, bovendien loop je kans dat een onbehandelde klacht erger wordt naar mate de tijd verstrijkt. Met name bij een schimmelinfectie (Candida) is medisch ingrijpen gewenst.
Enkele voor de hand liggende oorzaken van vaginale pijn zijn de volgende:
- Vaginale droogheid
- Schimmelinfectie
- Focale Vulvitis
- SOA’s
- Gezwelvorming of een carcinoom
- Interstitiële Cystitis (Blaaspijnsyndroom)
- Vaginisme
Soms kan er ook geen eenduidige oorzaak worden aangewezen en zal nader onderzoek meer uitsluitsel moeten geven.
Vaginale droogheid
Voor een positieve beleving van seks met je partner is seksuele opwinding niet alleen wenselijk maar ook noodzakelijk. Door de mate van opwinding worden de slijmvliezen gestimuleerd waardoor de vochtproductie op gang komt, dit maakt de penetratie makkelijker en het voorkomt beschadigingen aan de vagina. Het ontbreken van voldoende vochtproductie kan snel leiden tot irritatie en een minder prettige ervaring met een aantal bekende klachten als resultaat:
- jeuk
- een branderig en/of stekend gevoel in het begin van de vagina
- pijn bij het vrijen
- pijn bij het plassen
- Onaangename geur door de veranderde zuurgraad in de vagina
Vaginale droogheid: de oorzaken
Indien je lichaam minder vocht aanmaakt door het ontbreken van (seksuele) spanning kan je last krijgen van droge ogen, droge mond en een droge vagina. Indien je medicatie gebruikt , bijvoorbeeld antidepressiva, antihistaminica en diuretica, kan dat ook zorgen voor vaginale droogheid. Ook een behandeling als een chemokuur kan zorgen voor een verminderde vochtproductie.
Medische behandelingen zoals een chemokuur voor de bestrijding van kanker kunnen ook leiden tot (tijdelijke) klachten over vaginale droogheid. Een aantal ziektes hebben daarnaast als symptoom ook een vergelijkbaar klachtenpatroon, enkele voorbeelden zijn:
- Diabetes
- Endometriose
- Nierziektes
Vaginale droogheid hoeft echter geen gevolg te zijn van een specifiek ziektebeeld. Ook na een zwangerschap, met name tijdens de periode dat er borstvoeding wordt gegeven kan de vochtproductie teruglopen waardoor de vagina droger zal zijn dan normaal. Dit heeft dan meer te maken met het reguleren van de behoeftes van het lichaam dan met een gewijzigde hormoonspiegel. Die hormoonhuishouding speelt overigens wel een rol bij vrouwen die in de overgang zijn. Een veel gehoorde overgangsklacht is dan ook een droge vagina bij vrouwen die in die periode van hun leven zijn aanbeland. Het lichaam maakt dan juist minder oestrogeen aan dan voorheen waardoor de vochtgraad aanzienlijk kan dalen.
Vaginale schimmelinfectie
Een andere veel voorkomende oorzaak van vaginale droogheid is de bekende infectie met de candida schimmel. Officieel gaat het dan om de Candida Albicans. In de meeste gevallen zal de aanwezigheid van deze schimmel niet direct leiden tot een uitbraak, de omstandigheden moeten zodanig zijn gewijzigd dat er een ideaal klimaat is ontstaat waarin deze schimmel zijn naar hartenlust kan vermenigvuldigen. Het gaat dan vooral om een gewijzigde pH-waarde van de vagina waardoor de flora van de vagina is verstoord, een ideale situatie voor de schimmel om zich te vermenigvuldigen. Bekende klachten die hierbij horen zijn:
- rode, gezwollen schaamlippen en jeuk (aan de schaamlippen)
- branderig gevoel in de vagina / pijn in de vagina
- pijn bij het vrijen
- pijn bij het plassen / urineren
- meer en andere afscheiding dan normaal
Focale vulvitis
Focale Vulvitis is de benaming van een specifiek ziektebeeld met eer ruim scala aan klachten:
- aanhoudend gevoel van branderigheid en een stekende pijn aan de vagina
- irritatie bij de vulva
- pijn tijdens de seks
- Schraal en branderig gevoel tijdens de seks
- aangespannen spieren rond de vagina
Met name jonge vrouwen kunnen te maken krijgen met Focale Vulvitis. In veel gevallen zal de oorzaak worden bestreden door het tot rust brengen van de ontsteking. Met het afnemen van de symptomen verdwijnen nagenoeg alle hier aan gerelateerde klachten.
Pijn in de vagina als gevolg van besmetting met een SOA.
Geslachtsziektes loop je vaak ongemerkt op en geven in de regel weinig klachten. In een sommige gevallen kan een besmetting met een SOA wel resulteren in een pijnlijk gevoel en ongemak in de schaamstreek.
Carcinoom (kanker) en andere tumoren in de schaamstreek
Kanker kan zich helaas op allerlei plaatsen van het lichaam manifesteren. Met name een carcinoom of een gezwel (al dan niet goedaardig), kan leiden tot een veelvoud aan klachten in de schaamstreek. Een aanhoudende pijn is daarom altijd een goede aanleiding om de huisarts te bezoeken. Ook cystes, en dan met name de Bartholin Cyste(s) kunnen voor veel pijn in de vagina zorgen. Bij dit type cyste hoopt slijm zich onder invloed van de aangetaste klier zich op. Dit type cyste vormt zich vaak aan de ingang van de vagina waardoor de seksbeleving bijzonder pijnlijk kan zijn.
Blaaspijnsyndroom
Interstitiële cystitis (IC) of het blaaspijnsyndroom is een vervelende chronische aandoening waar met name vrouwen vaak last van hebben. De klachten variëren van een lokaal ervaren pijn tot een gevoel van een uitstralende pijn richting het bekken en de rug. Ook pijn in de blaas kan worden ervaren welke toeneemt naar mate de blaas vol raakt. Met name bij vrouwen geeft dit relatief vaak klachten aan de vagina die wordt omschreven als een aanhoudende stekende pijn.
Diagnose en onderzoek
In de meeste gevallen is een aanhoudende klacht een goede reden voor een consultatie bij de huisarts. Op basis van zijn of haar bevindingen kan er een behandelplan worden opgesteld of dient er een verwijzing plaats te vinden naar een specialist voor een verdergaand onderzoek. In de eerste instantie zal de arts infecties of andere oorzaken trachten te vinden zodat er snel met een behandeling kan worden begonnen. Is er sprake van een enkelvoudige infectie dan zal in de meeste gevallen kunnen worden volstaan met een antibioticakuur.
De arts kan er ook voor kiezen om een inwendig onderzoek te doen met behulp van een speculum om zo de vagina, baarmoederhals en de eileiders visueel te onderzoeken. Waar nodig zal dit onderzoek in het ziekenhuis plaats vinden door een gynaecoloog. Het nemen van een uitstrijkje in een standaardprocedure die hierbij hoort. Op die manier kan een eventuele infectie snel worden gedetecteerd.
Aanvullend onderzoek
In sommige gevallen zal een aanvullend onderzoek noodzakelijk zijn als er te weinig informatie uit het eerdere onderzoek is verkregen. Te denken valt aan onderzoeken om delen van de dikke darm goed in kaart te brengen. We spreken dan over respectievelijk colonoscopie en sigmoïdoscopie. Andere methodes zijn:
- CT-scan
- MRI-scan
- Echografie van de bekkenorganen
- Cystoscopie, waarmee de arts de urethra en blaas kan onderzoeken.