Coma is term die wordt gebruikt in de geneeskunde om een staat van diepe bewusteloosheid aan te duiden waarbij je je ogen niet opent wanneer je aan wordt gesproken, je geen opdrachten uit kunt voeren en je geen verbale reacties kunt geven.
Bij een coma kan de diepte van de daling van je bewustzijn enkel nog af te leiden uit bepaalde motorische reacties die je geeft op pijnprikkels. De diepte van een coma kan worden bepaald door gebruik te maken van de zogenaamde Glasgow-comaschaal. Deze schaal gaat uit van drie onderdelen:
- Eye opening response: de reactie door de ogen te openen,
- Motor response: de motorische reactie,
- Verbal response: de reactie door middel van spraak.
Deze comascore wordt ook vaak als de EMV-score aangeduid.
Oorzaken van een coma
Om in een comateuze toestand te raken kunnen uiteenlopende oorzaken worden aangedragen, zoals onder andere:
- een vergiftiging door bijvoorbeeld gif, geneesmiddelen, alcohol of drugs,
- problemen met de stofwisseling, zoals keto-acidose, hypo- of hyperglykemie,
- aandoening aan het centrale zenuwstelsel,
- een beroerte,
- een hersenbloeding,
- hersenletsel, zoals een hersenschudding,
- onderkoeling (hypothermie),
- een hartinfarct,
- een tekort aan zuurstof.
Problemen die betrekking hebben op de stofwisseling zijn de meest voorkomende oorzaak van coma. Een tijdelijk coma kan soms worden opgewekt met geneesmiddelen om bijvoorbeeld een hersenzwelling tegen te gaan.
Andere situaties met een bewustzijnsdaling
Naast een comateuze toestand zijn er nog een aantal andere situaties waarin er sprake is van een daling van het bewustzijn, zoals:
– Slaap: is anders dan een coma omdat je tijdens je slaap wakker gemaakt kunt worden (dit is bij een coma onmogelijk). Als je in comateuze toestand verkeert zul je wel, in meerdere of mindere mate, op prikkels reageren (dit hangt af van de diepte van het coma).
– Delier: is een aandoening die zich lichamelijk zal uiten (de hersenen werken niet meer naar behoren), maar de symptomen zijn van psychische aard (verwarring, cognitieve problemen of aandachtsstoornissen) die in een korte tijd ontstaan en in sterkte variëren.
– Hersendood: verschilt met coma omdat er bij hersendood sprake is van een volledige en permanente uitval van de hersenen en de hersenstam. Bij een coma is dit niet volledig, of is er is de duur van deze uitval nog onduidelijk.
– Vegetatieve toestand: (coma vigil) begint na een paar weken coma en dan open je je ogen (zelfs bij een onherstelbare hersenbeschadiging). Er zich zal hierbij zelfs een dagnachtritme ontwikkelen, maar op geen enkele manier communicatie, of zelfs oogcontact, mogelijk zijn.
– Locked-in-syndroom: (pseudocoma) is een neurologische aandoening waarbij vrijwel alle mogelijkheden tot communicatie weg zijn gevallen zodat het lijkt alsof je comateus bent.
Verschillende uitkomsten van een coma
Slechts sporadisch zal een coma langer duren dan vier tot zes weken. Op het moment dat je niet overlijdt, zijn er grofweg drie mogelijke uitkomsten:
- het ontwaken tot een volledig bewustzijn,
- een overgang naar een minimaal-bewuste toestand (in het Engels wordt dit minimally conscious state genoemd, afgekort, MCS),
- een overgang naar een persisterende (blijvende) vegetatieve toestand (in het Engels persistent vegetative state, afgekort PVS).
In een heleboel gevallen zullen leken beweren dat bepaalde personen jaren in een comateuze toestand hebben gelegen, of er nog altijd na jaren in liggen, dit is echter een wijdverbreid misverstand.
De gevolgen van coma hangen af van de oorzaak en de locatie (in de hersenen), de hevigheid en de neurologische beschadigingen die zijn ontstaan. Het gevolg kan dan ook uiteenlopen van een volledig herstel tot het overlijden van de persoon in kwestie. Je kunt een coma ontwaken met een combinatie van problemen van een lichamelijke-, een intellectuele- en een psychische aard.
Dikwijls zal het herstel geleidelijk verlopen, waarbij je telkens meer reageert op je omgeving. Soms kom je echter niet verder dan primair reageren, terwijl in andere gevallen zich uiteindelijk een volledig herstel van je bewustzijn kan voordoen. Een dergelijk herstel zal aan worden gegeven in de Glasgow-comaschaal, die van 3 tot 15 loopt en waarbij 15 voor een volledig normaal bewustzijn staat en 3 voor het volledig ontbreken van een dergelijke vorm van bewustzijn (je verkeert dan dus in een diep comateuze toestand).
Misverstanden over coma
Op televisie, in films en in boeken wordt in sommige gevallen een onjuiste verkeerde indruk gewekt over het verloop en de gevolgen van een coma. Ook de kans dat er sprake is van een overlijden als gevolg van een coma is in deze fictieve situaties aanzienlijk kleiner en van blijvende schade is er bijna nooit sprake. Over het algemeen wil de bedenker van het verhaal de lezers of toeschouwers doen laten gevolgen dat je na een coma weer snel de oude bent en verder kunt gaan waar je voorheen mee bezig was. Hoogstens is er tijdelijk sprake van wat geheugenverlies. Helaas zal de werkelijkheid in de meeste gevallen volkomen anders zijn.
