Geheugenverlies zijn stoornissen van het geheugen die in de medische wereld aan worden geduid als amnesie. In het bijzonder het episodische geheugen zal zijn betrokken bij het geheugenverlies.
Het episodische geheugen
Met het episodische geheugen wordt het geheugen bedoeld dat zich richt op gebeurtenissen die vroeger hebben plaatsgevonden. Samen met het semantische geheugen vormt het episodische geheugen het declaratieve geheugen, dat eveneens als het expliciete geheugen bekend staat.
De tegenhanger van het episodische geheugen is het procedurele geheugen. Het episodische geheugen zal echter gebonden zijn aan tijd en plaats, zoals de herinnering van een bepaald ogenblik op een bepaalde locatie, zoals de eerste keer dat je naar school werd gebracht of de plaats waar je voor de eerste keer een vriend hebt leren hebben. Het episodische geheugen zal dus in sterke mate worden beïnvloed door de eigen levensgebeurtenissen.
Twee vormen van geheugenverlies
In veel gevallen zal geheugenverlies ontstaan als gevolg van hersenletsel en kun je gebeurtenissen die plaatsvonden kort voor, en in meer ernstige gevallen eveneens vlak na, het oplopen van het letsel niet meer herinneren. Behalve door trauma kan hersenletsel ook ontstaan door het gebruik van bepaalde medicijnen of drugs. Bij geheugenverlies zal er een soort lacune in je geheugen zijn ontstaan.
Op het ogenblik dat het geheugenverlies enkel betrekking heeft op de tijd voor het letsel veroorzakend, dan is er sprake van retrograde amnesie. Maar zodra het geheugenverlies ook na dat betreffende vooraal aan blijft houden dan (het onvermogen tot inprenten blijft aanwezig), dan kan er gesproken worden van anterograde- of antegrade amnesie.
Oorzaken van geheugenverlies
Geheugenverlies kan op uiteenlopende ogenblikken optreden. Hierbij kun je onder andere denken aan:
- het oplopen van hersentrauma, zoals na een klap of val op het hoofd,
- het oplopen van hersentrauma als gevolg van cerebrovasculair accident (afgekort CVA): een acute aandoening die zich kenmerkt door acute verstoring van de doorbloeding van de hersenen.
- nadat je bepaalde medicijnen hebt gebruikt, in het bijzonder staan sommige slaap- en kalmeringsmiddelen hierom bekend,
- in het geval er sprake is van mentale – en psychische stress,
- in het geval er sprake is van dementie, in typische gevallen zal eerst het kortetermijngeheugen slechter worden. In een heleboel gevallen zal bij dementie het geestelijk disfunctioneren doorgaans niet beperkt blijven tot het geheugen. Dit is echter wel vaak het symptoom waar dementie mee begint maar na verloop van tijd zullen ook vaak alle andere cognitieve functies verslechteren,
- indien de hippocampus beschadigd raakt,
- indien je lijdt aan het syndroom van Korsakov,
- nadat je elektroconvulsietherapie (ECT) hebt ondergaan
- als gevolg van overmatig alcoholgebruik,
- als een soort afweermechanisme om bepaalde vervelende herinneringen uit je geheugen te bannen,
- teweeggebracht door hypnose (als bijeffect van suggestie).
Geheugenverlies kan ook zonder enige aanwijsbare reden zijn ontstaan, en dan van korte duur zijn. Er kan dan gesproken worden van transient global amnesia. Verder kun je geheugenverlies ook ervaren in de vorm van bronamnesie. In een dergelijke situatie zul je voornamelijk het geheugen voor de inhoud van een bepaalde gebeurtenis hebben verloren, zoals wanneer je twijfelt of iets in werkelijkheid plaats heeft gevonden, of dat je het gedroomd hebt. Het vermoeden bestaat dat voornamelijk de prefrontale schors betrokken is bij bronamnesie.
Geheugenverlies en hersenen
Het meest duidelijk zal geheugenverlies op de voorgrond treden als er sprake is van hersenletsel in de mediale temporale cortex, zoals na een operatieve ingreep in de hersenen. Een patiënt zal zich dan niet langer feiten of gebeurtenissen uit het eigen leven weten te herinneren die plaats hebben gevonden na het opgelopen hersentrauma. Ook zal er dikwijls geen nieuwe informatie meer opgeslagen worden in het langetermijngeheugen. In de regel zal een beschadiging in het gebied van de hippocampus verantwoordelijk zijn voor deze klachten.
In dit deel van de hersenen zal de opslag of verwerking van nieuwe informatie namelijk verstoord zijn geraakt. Het kortetermijngeheugen, zoals het kortstondig kunnen onthouden van een cijferreeks zal echter hierdoor niet aangedaan worden.
Geheugenverlies en vergeten
Geheugenverlies kan zich eveneens manifesteren in minder ernstige vormen, zoals het geval is bij vergeten. Tijdens het proces van vergeten zal kennis in het langetermijngeheugen minder eenvoudig beschikbaar zijn, of helemaal verloren gaan. In de loop van de tijd zal ieder mens steeds meer gaan vergeten.
