Een hersenabces is een holte in je hersenen die gevuld is met bacteriën en dood weefsel (pus). Een abces kan in zowel de grote- als de kleine hersenen voorkomen. Naast een slechte persoonlijke hygiëne kan ook een ziekte als diabetes het ontstaan van een abces bevorderen.
Ontstaan van een hersenabces
Hersenabcessen kunnen op twee manieren ontstaan:
- Er is sprake van een directe groei vanuit de omgeving, vaak betreft het een oorontsteking waarbij de infectie is doorgebroken naar je hersenen. Op die manier kan ook een hersenabces ontstaan vanuit een neusbijholte. Verder kan er zich een abces vormen rond een ontsteking als gevolg van een lichaamsvreemd object, zoals een kogel. In zeldzame gevallen kan een hersenabces ontstaan door een aangeboren fistelgangetje dat een verbinding vormt tussen je huid en de buitenwereld.
- Een hersenabces kan ook worden gevormd door bacteriën die vanuit een ontstekingshaard op een andere plaats in je lichaam aan worden gevoerd, zoals door een ontsteking in je mond. Indien je last hebt van een hartafwijking waarbij er bloed vanuit je aders een rechtstreeks in verbinding staat met je slagaders dan zal de filtering door de longen ontbreken. Het gevolg is dan dat bacteriën eenvoudig tot je hersenen kunnen worden versleept.
Symptomen van een hersenabces
De symptomen van een hersenabces zijn gelijk aan die van een ander proces dat ruimte inneemt in je hersenen, zoals een tumor. Je kunt dan last hebben van:
- hoofdpijn,
- neurologische uitvalsverschijnselen,
- epileptische aanvallen.
Als een abces in de kleine hersenen zit dan zijn de symptomen gelijk aan die van een tumor in je achterste schedelgroeve:
- hoofdpijn,
- misselijkheid,
- overgeven,
- duizeligheid,
- onzekerheid,
- hydrocefalie (waterhoofd).
Hoewel het een ontsteking betreft, zal er niet in alle gevallen sprake zijn van een verhoogde lichaamstemperatuur (koorts). Dikwijls zal bloedonderzoek wel een ontsteking aan het licht kunnen brengen.
Nader onderzoek
Bij de eerder genoemde symptomen zal vaak worden besloten om een CT-scan te maken. Een hersenabces kan daarop zichtbaar zijn als een ringvormige structuur met, een na contrast, fel aankleurende rand. Om het hersenabces is dikwijls een zwelling (oedeem) van het hersenweefsel zichtbaar. Soms ziet een hersentumor er op de beelden vrijwel hetzelfde uit en zal een operatie nodig zijn om de juiste diagnose te kunnen stellen. Zeker als vooraf geen vermoeden bestond van een hersenabces vanwege het gebrek aan ontstekingsverschijnselen kan het stellen van de juiste diagnose lastig zijn. Bij onvoldoende duidelijkheid kan overigens een MRI-scan uit worden gevoerd.
Een groot hersenabces kan op CT-beelden worden herkend als een zwarte, witomrande, vlek. Het zwarte gedeelte is het pus, de rand is het abceskapsel dat na het gebruik van contrastvloeistof aankleurt op de beelden.
Behandelen van een hersenabces
Een hersenabces is goed behandelbaar en kan bijna altijd volledige genezen. Er kan in principe op drie manieren worden behandeld:
- Behandelen met antibiotica heeft alleen effect als de antibiotica in het abces door kan dringen, dus indien het abces nog niet helemaal is afgekapseld. De zogenaamde bloed-hersen-barrière (een afscherming van je hersenen van je bloedbaan) kan het doordringen van geneesmiddelen, en dus eveneens antibiotica, in je hersenen tegenhouden. Sommige antibiotica kunnen helemaal niet deze barrière passeren. Een behandeling met antibiotica kan enkel worden gebruikt als het (beginnende) abces tijdig op wordt gespoord en de verantwoordelijke bacterie bekend is. De behandeling bestaat dan uit een langdurige behandeling (minimaal zes weken) met antibiotica via een infuus.
- Stereotactisch (ofwel via een gaatje in de schedel) legen van het hersenabces door de pus weg te zuigen en de holte te spoelen. Vervolgens zal eveneens een langdurige antibiotische behandeling plaats dienen te vinden. De weggezogen substantie zal duidelijkheid heven over de verantwoordelijke bacterie zodat er een behandeling op maat kan worden gegeven. De stereotactische behandeling zal voornamelijk worden gekozen bij diep liggende hersenabcessen of als er meerdere infectiehaarden aanwezig zijn.
- Operatief ingrijpen bij een hersenabces verloopt op een gelijke wijze als bij een hersentumor. Er zal een luikje in je schedel worden gemaakt en vervolgens zal het harde hersenvlies worden geopend. Daarna wordt de abcesholte leeggemaakt en schoongespoeld. Een eventueel lichaamsvreemd object zal weg worden genomen. Er kan eventueel een drain in de abcesholte worden geplaatst. Tenslotte zal eveneens een langdurige behandeling met antibiotica volgen.
De keuze van de behandelmethode hangt af van de oorzaak van het hersenabces. Maar ook de grootte, de symptomen, de locatie en/of het aantal aanwezige abcessen spelen hierbij een rol. In bepaalde gevallen zal voor een combinatie van de eerder genoemde behandelingen worden gekozen.
Complicaties van een hersenabces
De complicaties zijn grotendeels hetzelfde als die van elke operatie aan je hersenen en zijn afhankelijk van de grootte en ligging van het abces. Een doorbrekend abces kan echter voor complicaties zorgen. De inhoud van het abces kan dan immers in de hersenkamers belanden en zo kan de ontsteking zich verspreiden.
