Kinderen en jongeren zijn kwetsbaar voor het nieuwe coronavirus, maar Covid-19 lijkt minder ernstig te zijn bij hen dan bij sommige oudere volwassenen, en wetenschappers weten niet precies waarom. Dat mysterie ontrafelen zou kunnen helpen vaststellen welke soorten beheersingsmaatregelen daadwerkelijk effectief zijn, en het zou ook de weg kunnen wijzen naar naar behandelingen.
Op dit moment zijn de gegevens over de effecten van Covid-19 op jongeren schaars, maar recente studies tonen aan dat zelfs bij kinderen sommige groepen kwetsbaarder zijn dan andere, afhankelijk van leeftijd en gezondheidstoestand. Sommige kinderen met Covid-19 kunnen bijvoorbeeld nog steeds een ernstige longziekte krijgen. Kinderen die al een andere luchtweginfectie hebben kunnen kwetsbaarder zijn voor Covid-19. Baby’s zonder volwassen immuunsysteem kunnen ziek worden van het virus. Maar door de band genomen, in vergelijking met volwassenen, lijkt Covid-19 bij de meeste kinderen minder ernstig te zijn.
Het addertje in het gras is dat zelfs als ze niet erg ziek worden, jonge mensen die besmet zijn met het virus het wel degelijk kunnen overdragen. Dat betekent dat maatregelen ter beheersing van epidemieën – van het goed wassen van de handen tot sociale afstand – net zo belangrijk zijn voor jongeren als voor mensen die ouder of zieker zijn.
Klein percentage
Landen die meer uitgebreide uitbraken van Covid-19 hebben meegemaakt, waaronder China en Italië, hebben de ergste gevolgen van Covid-19 voor oudere volwassenen gezien. Onderliggende gezondheidsproblemen zoals hoge bloeddruk, een onderdrukt immuunsysteem en diabetes hebben ook de resultaten bij de geïnfecteerden verergerd. Maar een klein percentage van de jongeren, van baby’s tot jongvolwassenen, heeft echter ook ernstige schade geleden.
Een studie gepubliceerd in februari in het Journal of the American Medical Association over meer dan 72.000 geïnfecteerde mensen in China toonde aan dat slechts 2 procent van de geïnfecteerden in de steekproef jonger was dan 19 jaar. Een ander rapport van de WHO naar China toonde aan dat slechts 2,4 procent van de geïnfecteerden 18 jaar of jonger was. Van die geïnfecteerde jongeren ontwikkelde 2,5 procent een ernstige ziekte en 0,2 procent belandde in levensgevaar.
Maar het WHO-rapport merkte ook op dat ‘het niet mogelijk is om de mate van infectie bij kinderen te bepalen, welke rol kinderen spelen bij de overdracht, of kinderen minder vatbaar zijn of dat ze zich klinisch anders presenteren (doorgaans mildere presentaties).’ Dat wil zeggen dat er maar weinig kinderen op het virus worden getest, dus er is nog steeds niet veel goede informatie over hoeveel kinderen in het algemeen besmet raken. En daarom is het moeilijk om het aantal ernstige ziekten voor jongeren te meten.
Influenza
Een ander element is dat Covid-19 bij kinderen anders lijkt te werken in vergelijking met wat gezondheidsfunctionarissen hebben gezien bij andere infecties, zoals griep. Influenza, ook veroorzaakt door een virus dat de luchtwegen infecteert, kan bij kinderen een zeer ernstige ziekte zijn. Complicaties van influenza, zoals een bacteriële longontsteking, kunnen zelfs dodelijk zijn. Cijfers voor Europa zijn er niet, maar volgens de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zijn sinds september 144 kinderen in de VS gestorven aan influenza.
‘De reden waarom kinderen minder worden getroffen dan volwassenen is potentieel een zeer interessante vraag. Ik denk niet dat momenteel iemand het antwoord weet’
Een nieuwe H1N1-stam van influenza die in het voorjaar van 2009 uit Mexico kwam en zich vervolgens naar de rest van de wereld verspreidde infecteerde in één jaar tijd maar liefst 1,4 miljard mensen over de hele wereld en doodde tussen 151,700 en 575,400 mensen. Die grieppandemie trof vooral kinderen en jongvolwassenen, en 80 procent van de sterfgevallen was bij mensen jonger dan 65 jaar.
Dat was ongebruikelijk, aangezien de meeste stammen van griepvirussen, inclusief die welke seizoensgriep veroorzaken, het hoogste percentage sterfgevallen veroorzaken bij mensen van 65 jaar en ouder. Maar in het geval van de Mexicaanse griep leken oudere mensen al voldoende immuniteit te hebben opgebouwd tegen de groep virussen waartoe H1N1 behoort, dus werden ze niet zoveel beïnvloed.
Raadsel
Eigenlijk zou alles wat we weten over andere virale infecties erop kunnen duiden dat kinderen een hoger risico lopen op infectie volgens specialisten in kindergeneeskunde. En dat komt ook neer op dingen die niet per se biologisch zijn: ze wassen hun handen niet zo goed, ze spelen voortdurend met elkaar, ze geven elkaar geen ruimte. Dat maakt de lagere prevalentie van ernstige ziekten voor Covid-19 des te opmerkelijker.
Waarom de ziekte zo varieert tussen leeftijdsgroepen, vooral in vergelijking met influenza, blijft een raadsel. ‘De reden waarom kinderen minder worden getroffen dan volwassenen is potentieel een zeer interessante vraag’, zegt Steven Zeichner, één van ’s werelds autoriteiten op het vlak van infectieziekten bij kinderen. En hij geeft toe: ‘Ik denk niet dat momenteel iemand het antwoord weet.’
Zeichner, die doceert aan de University of Virginia School of Medicine, wijst er wel op dat hoewel het minder waarschijnlijk is dat kinderen ernstige symptomen van Covid-19 ervaren dan volwassenen, het risico toch ook niet nul is. Uit een studie die op 16 maart in het tijdschrift Pediatrics werd gepubliceerd over meer dan 2.100 kinderen in China, bleek dat kinderen van alle leeftijden kwetsbaar waren voor Covid-19, hoewel de overgrote meerderheid milde symptomen had en sommigen helemaal geen. Een voorbehoud voor deze studie is dat slechts een derde van de kinderen in de steekproef werd getest en bevestigd dat ze het Covid-19-virus, SARS-CoV-2, hadden. De rest waren vermoedelijke gevallen van Covid-19, wat betekent dat de mogelijkheid bestaat dat een andere ziekteverwekker de waargenomen symptomen heeft veroorzaakt.
Waarom jonge baby’s wél risico hebben
Zeichner, die co-auteur was van een commentaarartikel over de bevindingen, merkte op dat de slechtste resultaten bij kinderen vaak bij zuigelingen waren. Uit het onderzoek bleek dat ongeveer 30 procent van de Covid-19-gevallen bij kinderen die als ‘ernstig’ werden beschouwd en meer dan de helft van de Covid-19-gevallen die als ‘kritiek’ werden beschouwd, te vinden waren bij kinderen jonger dan 12 maanden. Hoewel het totale aantal klein was – 7 baby’s waren kritiek en 33 waren er ernstig aan toe – toonde het wel aan dat baby’s meer risico lopen door Covid-19.
Baby’s, vooral in hun eerste levensjaar, kwetsbaarder voor gevaarlijke complicaties door infecties
Dat hogere risico voor baby’s kan liggen aan het feit dat baby’s nog steeds hun immuunsysteem aan het opbouwen zijn. Wanneer een baby wordt geboren, behoudt die enige resistentie tegen infecties in de vorm van antilichamen van zijn moeder. Die bescherming neemt af tijdens de eerste paar maanden van het leven terwijl de baby zijn eigen verdediging opbouwt.
Voor een nieuw virus zoals SARS-CoV-2 is er geen immuniteit die een moeder kan doorgeven, omdat de moeder waarschijnlijk geen kans heeft gehad om met het nieuwe virus te zijn besmet. Er is momenteel ook geen Covid-19-vaccin dat het immuunsysteem van een kind kan coachen om het virus te bestrijden. Tegelijkertijd worden baby’s voor het eerst blootgesteld aan allerlei omgevingsprikkels: bacteriën, pollen, stof. Om te voorkomen dat hun lichaam overdreven reageert op anders onschadelijke dingen, worden hun immuunreacties onderdrukt.
Als resultaat zijn baby’s, vooral in hun eerste levensjaar, kwetsbaarder voor gevaarlijke complicaties door infecties. Maar tijdens dat eerste jaar wordt het immuunsysteem van de baby volwassen en wordt het uiteindelijk effectiever in het bestrijden van ziekten terwijl het leert bedreigingen te identificeren.
Naast jonge baby’s lopen kinderen die immuungecompromitteerd zijn of andere hart-, stofwisselings- of ademhalingsproblemen hebben, ook een hoger risico op complicaties door Covid-19, maar dat hebben ze bij andere infecties sowieso.
Hypothesen, maar niks meer dan dat
Aan de andere kant kunnen er factoren zijn die de risico’s voor oudere kinderen verminderen. Eén hypothese is dat kinderen vaker worden blootgesteld aan virussen die verband houden met SARS-CoV-2 maar veel minder schadelijk zijn, en zo een kruisreagerende immuniteit hebben die hen helpt het te bestrijden.
In de wetenschappelijke wereld is er niet echt consensus te vinden over het effect van het sluiten van scholen
‘SARS-CoV-2 is een coronavirus, maar het is verre van het enige coronavirus dat er is, en een aanzienlijk deel van wat we gewone verkoudheden noemen, wordt veroorzaakt door andere coronavirussen’, zegt Zeichner. Kinderen worden mogelijk vaker aan deze virussen blootgesteld op school en terwijl ze met hun vriendjes aan het spelen zijn dan volwassenen, wat hun immuunsysteem kan helpen het nieuwe virus te detecteren en te bestrijden.
Een andere hypothese is dat het immuunsysteem bij kinderen minder snel reageert op een indringer. Veel van de oudere mensen die door Covid-19 in het ziekenhuis werden opgenomen, leden aan ernstige ontstekingen en koorts, immuunreacties die uiteindelijk meer schade veroorzaakten dan het virus zelf. Met een lager risico op zo’n ernstige immuunrespons ervaren kinderen mildere symptomen.
Op dit moment zijn deze ideeën slechts hypothesen met weinig bewijs om ze te ondersteunen. Het klinkt misschien ontstellend, maar de realiteit is dat dik drie maanden na de echte uitbraak van Covid-19, eigenlijk niemand een antwoord heeft op de vraag waarom kinderen gespaard blijven.
Scholen sluiten, een goed idee?
Hetzelfde geldt voor de rol die kinderen die geïnfecteerd zijn spelen in de verspreiding van het virus. Zo is er in de wetenschappelijke wereld niet echt consensus te vinden over het effect van het sluiten van scholen. Eén van de redenen is dat er geen verschil is te zien in de verspreiding van het virus in landen waar de scholen dichtgingen en landen waar dat niet het geval is.
Dat wordt ook ondersteund door mathematische modelleringen van Covid-19. Tenminste als het gaat om sluitingen die minder lang dan acht weken duren. Voor schoolsluitingen die acht tot 20 weken duren, is er volgens het Centers for Disease Control and Prevention‘mogelijk enige impact op het aantal ziekenhuisopnames’. Maar de modellering toont ook aan dat zelfs in dat tijdframe andere inspanningen, zoals handen wassen en zelfisolatie van mensen met symptomen of die positief getest zijn, ‘meer impact hebben op zowel de verspreiding van ziekte’.
‘We kunnen dus niet zeggen dat het universeel mild is bij kinderen, dus het is belangrijk dat we kinderen als kwetsbare bevolking beschermen’
Andere deskundigen zijn echter van mening dat dit nu precies het moment is om dergelijke drastische maatregelen te nemen en dat het sluiten van scholen een zeer effectieve manier is om de overdracht van infectieziekten te stoppen.
Een derde groep experts houdt zich strategisch in het midden: we weten gewoon niet genoeg momenteel over Covid-19 en hoe het werkt bij kinderen om een geïnformeerde beslissing te kunnen nemen, zeggen die.
En het standpunt van de Wereldgezondheidsorganisatie? ‘We weten wel dat kinderen een mildere infectie hebben, een mildere ziekte hebben, maar we hebben minstens één kind zien sterven aan deze infectie’, zei Maria Van Kerkhove, een van de kopstukken inzake Covid-19 bij de Wereldgezondheidsorganisatie, op een persconferentie op 16 maart. ‘We kunnen dus niet zeggen dat het universeel mild is bij kinderen, dus het is belangrijk dat we kinderen als kwetsbare bevolking beschermen.’
