Anderhalve meter afstand houden van familie, vrienden en geliefden, het begint ook op mentaal vlak door te wegen. Volgens psychiater Dirk De Wachter zal die psychologische impact van de coronacrisis pas op lange termijn duidelijk worden. “Er bouwt zich nu veel onderhuidse spanning op”, zegt hij. “Bovendien durven mensen op dit moment minder snel hulp zoeken voor psychologische klachten.”
Nu de coronamaatregelen stilaan versoepeld worden, lijkt het erop dat het geluksniveau van de Vlamingen stabiliseert. “Elke week nemen vele duizenden mensen deel aan de grote online corona-enquête van de Universiteit Antwerpen”, vertelt De Wachter. “Tijdens de eerste weken van de lockdown merkten we dat het geluksniveau een duik nam, maar intussen stabiliseert dat cijfer zich. We worden op dit moment zeker niet overspoeld door patiënten met psychologische problemen, maar dat komt ook omdat veel mensen op dit moment bang zijn om naar het ziekenhuis te komen. Het is in hun ogen niet dringend genoeg. Veel therapeuten vertellen me nu letterlijk dat ze niets te doen hebben.”
“Heel wat Vlamingen maken zich zorgen over het behoud van hun job, zelfstandigen zijn bang over de toekomst van hun winkel, horecazaak of ander bedrijf, enzovoort.”
Toch is de psychiater ervan overtuigd dat we na de coronapiek ook een piek van psychologische problemen zullen krijgen. “Uit studies blijkt dat er zich bij heel wat mensen onderhuids allerlei spanningen opstapelen”, verklaart De Wachter. “Die worden nu onder de mat geveegd, om dan binnen enkele maanden aan de oppervlakte te komen. Pas dan zullen we de mentale gevolgen zien van zo’n langdurige lockdown. Ik heb het dan over pathologieën zoals angststoornissen en depressies, maar ook over alcohol- en drugsverslavingen, gezinsgeweld en leerproblemen bij kinderen door de sluiting van de scholen. Bovendien heeft ook de economische onzekerheid een grote impact op de mentale gezondheid. Heel wat Vlamingen maken zich zorgen over het behoud van hun job, zelfstandigen zijn bang over de toekomst van hun winkel, horecazaak of ander bedrijf, enzovoort. Die invloed mag je niet onderschatten.”
Complex rouwproces
Ook een dierbare verliezen in coronatijden heeft een grote impact. “Als een bejaarde ziek wordt in een rusthuis, kan je niet op bezoek. De uitvaart vindt in heel beperkte kring plaats. Je mag elkaar niet vastpakken. Je kan niet op de gebruikelijke manier rouwen. Al die zaken hebben een grote mentale impact en de gevolgen daarvan zullen we ook binnenkort merken. Het is dan ook belangrijk om op een alternatieve manier verbinding met elkaar te zoeken. Bel met elkaar, maak een tekening, schrijf een brief, enzovoort. Je kan ook troost zoeken in bepaalde plekken of symbolen.”
“Het is dan ook belangrijk om op een alternatieve manier verbinding met elkaar te zoeken.”
Om die piek van psychologische problemen de baas te kunnen, moet de overheid volgens De Wachter geen grote ingrepen ondernemen. “We hebben prima huisartsen en een goed uitgebouwd systeem van geestelijke gezondheidszorg, met heel bekwame eerstelijnspsychologen”, verduidelijkt de psychiater. “Die sector moet nog beter ondersteund en gestroomlijnd worden, en daar hoort ook extra budget bij. In het begin van de coronacrisis had de overheid weinig aandacht voor de mentale gezondheid van de Belgen, maar ik heb de indruk dat ze nu wakker geschoten zijn. De opening van de bedrijven en winkels en het stap voor stap vergroten van de persoonlijke bubbel biedt perspectief en net dat is heel belangrijk voor het mentaal welbevinden. Al raad ik wel aan dat er binnenkort campagnes opgezet worden waarbij mensen aangemoedigd worden om hulp te zoeken voor mentale problemen. Op dat vlak moet er meer proactief gehandeld worden.”
Weg van massatoerisme
Daarnaast is het belangrijk om verbinding te blijven zoeken met je omgeving. “Dat is de essentie van ons bestaan”, verduidelijkt De Wachter. “Er zijn al meer mogelijkheden om fysiek meer contact met elkaar te hebben, maar laten we het vooral nog virtueel houden. We moeten nog meer Zoomen dan zoenen. Het is adequaat om een beetje bang te zijn, maar je mag je connectie met de buitenwereld niet verliezen. Focus ook de dingen die wel mogelijk zijn. Verre reizen zitten er in de nabije toekomst nog niet in, en da’s misschien maar goed, want dat massatoerisme begon voor problemen te zorgen, op ecologisch vlak bijvoorbeeld. Het is goed dat we daar nu meer bij stil staan. Bovendien telt Vlaanderen ook veel mooie plekken dichtbij huis. Je hoeft niet altijd ver te vliegen om tot rust te komen.”
“We gaan niet plots ineens massaal op een rustige en ecologische manier gaan leven.”
Toch betwijfelt De Wachter dat de coronacrisis een blijvende impact zal hebben op ons gedrag. “De komende maanden zullen we wellicht anderen niet zo snel een handdruk of kus geven. En ook de dood gaan we nog een tijdje op afstand beleven. Dat zijn natuurlijk geen gunstige evoluties voor de mensheid. Maar van zodra alles weer mag – en zeker na de ontwikkeling van een vaccin – gaan mensen dat nu ook eenmaal doen. Dat zit in onze aard. We gaan niet plots ineens massaal op een rustige en ecologische manier gaan leven. Maar als de crisis enkele Vlamingen heeft doen stilstaan bij de rat race van alledag, is dat een positief gevolg.”
