Vanavond gaat op één de driedelige docureeks ‘Dagen zonder broer’ van Jeroen Meus van start. Daarin gaat Vlaanderens bekendste kok op zoek naar de mensen die hem met troostende woorden en eigen getuigenissen door de eerste 365 dagen zonder zijn broer Wim – die eind vorig jaar overleed aan kanker – hielpen. Omdat we vaak niet weten hoe we ons moeten gedragen als iemand uit onze omgeving overlijdt, werkte Ann Costermans, rouw- en verliesconsulente bij uitvaartspecialist DELA, tips uit die ons niet alleen beter leren omgaan met het verlies van een dierbare, maar ook tonen hoe we familie, vrienden of collega’s op een waardevolle manier kunnen bijstaan tijdens hun rouwproces.
1. Geen clichés, maar luisterend oor
Ann Costermans: ‘‘Heb je de dood van je mama al een plaats gegeven?’ ‘Je moet hem loslaten. ‘Ik weet hoe het voelt. Ik heb vorig jaar een tante verloren’. Vermijd deze uitspraken als je een gesprek wil aanknopen met je rouwende vriend of collega. Breek het ijs liever met persoonlijke vragen, zoals ‘Hoe gaat het nu vandaag met jou?’ of ‘Wat maakt jouw dierbare zo uniek voor jou?’ of ‘Wat bewonder je in haar of hem en neem je mee in je eigen leven?’ Het opent het gesprek om samen mooie herinneringen op te halen. Dat zorgt voor troost.’
2. Rouw is als een unieke vingerafdruk
‘Wees je ervan bewust dat iedereen anders rouwt. Zo is rouwen als een heen en weer bewegen tussen verdriet en weer verder leven. Sommigen staan iets langer stil bij het verdriet, anderen gaan weer sneller door met hun leven, maar beide zijn goed. Mannen rouwen bijvoorbeeld heel anders dan vrouwen. Vrouwen zijn meer gericht op emoties en zullen sneller praten over het geleden verlies. Mannen daarentegen willen zich sterk houden. Ze gaan hun verdriet eerder wegduwen en dingen doen in plaats van erover te praten. Die verschillende reacties betekenen niet dat de ander minder verdriet heeft. Integendeel. Wederzijds begrip zorgt dan voor de broodnodige verbinding in plaats van voor ergernis en bijkomend verdriet.’
3. Schaam je niet voor een lach
‘Voel je zeker niet schuldig wanneer je positieve gevoelens ervaart wanneer je in rouw bent. Zoals een warm gevoel door de manier waarop afscheid genomen is of dankbaarheid voor een gelukkig leven samen. Of zelfs een schaterlach bij het ophalen van grappige herinneringen. Lang werd gedacht dat het uiten van negatieve emoties in de eerste maanden na het verlies zou leiden tot minder rouw in het verdere verloop. Maar studies tonen aan dat het tegendeel waar is.’
4. Betekenis geven aan het verlies
‘Een boek schrijven, een rouw- en verliescafé oprichten, vrijwilliger worden of zoals Jeroen Meus een docureeks maken. “Het zijn stuk voor stuk activiteiten waarmee je je overleden dierbare eert en je een betekenis geeft aan het verlies. Door betekenis te geven, vinden we een meer draagbare manier van kijken naar een ondraaglijke gebeurtenis. Het gaat erom dat niet het verlies, maar wel het leven dat verdergaat opnieuw zin krijgt. Dat hoeven zeker geen grootse dingen te zijn. De tuin van je overleden moeder onderhouden of starten met een nieuwe hobby werkt ook helend.’
5. De liefdesband stopt niet na het overlijden
‘De liefde voor een dierbare stopt niet na zijn of haar overlijden. Ook niet na pakweg 20 jaar. Je rouwt net omdat je liefhebt. Wel zal de band die je met de overledene hebt evolueren van een fysieke naar een symbolische band. “Het is dus best oké om te praten tegen een foto van de overledene of om hem of haar af en toe advies te vragen. En je kan de overledene ook heel dicht bij je voelen door een juweeltje te koesteren met daarin wat as van hem of haar.’