Iedereen heeft waarschijnlijk al eens een déjà vu gehad. Maar wat gebeurt er nu juist als je het gevoel hebt een situatie al eens eerder te hebben meegemaakt? En kan het ook gevaarlijk zijn? Sebastiaan Engelborghs, neuroloog bij UZ Brussel, legt uit.
Wat is het?
Sebastiaan Engelborghs: ‘Déjà vu is een symptoom waarbij je een beleving of gebeurtenis ervaart alsof je ze al eens hebt beleefd, terwijl ze wel degelijk nieuw is. Kort gezegd is het een herinneringsbeleving. Je beleeft een situatie en denkt: dit heb ik al eens meegemaakt. Een déjà vu is onschuldig en komt op zich weinig voor.’
Hoe ontstaat het?
‘Hoe een dejà vu ontstaat en wat er exact gebeurt, begrijpen we nog niet helemaal. Wel worden er twee hypothesen vooropgesteld. Normaal gezien word je je eerst bewust van een prikkel, zoals een gebeurtenis. Die sla je daarna pas op in je permanente geheugen. Bij een déjà vu zou je de prikkel eerst opslaan in je geheugen en word je je pas erna van bewust. Je hersenen worden misleid en denken dat ze een situatie al eens hebben meegemaakt. Een andere hypothese komt voort uit onderzoek waarbij men functionele MRI-scans deed bij vrijwilligers. Zodra wetenschappers een déjà vu opwekten, zagen ze dat de frontale hersenkwab daar een rol in speelt en oplichtte tijdens de experimenten. De frontale hersenkwab zoekt een oplossing voor een fout in het geheugen. Let wel op: dit onderzoek zit nog in de experimentele fase.’
Heeft iedereen er last van?
‘Algemeen gezien heeft iedereen wel eens een déjà vu. Het is niet dat bepaalde mensen er vatbaarder voor zijn dan anderen. Wel is déjà vu een symptoom dat kan voorkomen bij mensen met epilepsie in de temporale kwab. Bij deze patiënten komen déjà vu’s voor zolang de epilepsieaanvallen niet volledig onder controle zijn.’
Het verschil met geuren en dromen
‘Mensen zeggen nogal snel: ‘Ik heb een déjà vu.’ Terwijl ze misschien eerder een herinnering hebben aan een geur of droom. Zo zijn bepaalde geuren gekoppeld aan herinneringen. Wanneer je die geur ruikt, kun je terug gekatapulteerd worden naar een situatie en denken dat je ze terug beleeft. Hetzelfde bij dromen. In het echte leven kunnen zich dingen voordoen die we in onze dromen al hebben meegemaakt. Maar dit zijn geen ware déjà vu’s, omdat het echte herinneringen betreft.’
