Naar schatting heeft 1 tot 5% van de bevolking schildklierproblemen. Maar wat doet een schildklier precies en wanneer is er iets mis? Prof. Dr. Guy T’Sjoen, diensthoofd endocrinologie bij UZ Gent, beantwoordt zeven vragen.
1. Wat is een schildklier?
Guy T’Sjoen: ‘De schildklier is een klein orgaan van 25 tot 30 gram dat voor de luchtpijp en het strottenhoofd ligt, laag in de hals. De schildklier lijkt op een vlinder, want ze heeft twee vleugels die met elkaar verbonden zijn door een tussenlichaam. Ze bevat allemaal kleine blaasjes met daarin de hormonen T3 en T4. Die zogenaamde schildklierhormonen zijn opgebouwd uit jodium. Ze komen in de bloedbaan terecht en regelen de werking van het lichaam. Zo regelt de schildklier niet alleen je hartritme, spijsvertering en energiepeil, maar ook je darmwerking.’
2. Wat als je schildklier te traag werkt?
‘Werkt je schildklier te traag? Dan spreken we van hypothyreoïdie. Je hebt een tekort aan schildklier hormonen en alles valt stil. Dat mag je best letterlijk nemen, want ongeveer elk proces in je lichaam verloopt dan trager. Je verteert minder snel, komt bij, bent vermoeid en geconstipeerd en je hebt het koud.’
3. Wat als je schildklier te snel werkt?
‘Als je schildklier te snel werkt, spreken we van hyperthyreoïdie en gaat je lichaam in overdrive. Je krijgt onder andere last van hartkloppingen, overmatige transpiratie en gewichtsafname. Bovendien is de kans ook groot dat je emotioneler en rustelozer wordt en slecht slaapt. Het gebeurt vaker dat een schildklier te traag werkt in plaats van te snel. In de meeste gevallen is een te traag of te snel werkende schildklier een auto-immuunziekte. Witte bloedcellen infiltreren dan de schildklier en zorgen ervoor dat ze trager of sneller gaat werken. Het lichaam maakt dus antistoffen aan tegen de schildklierhormonen T3 en T4. Bij hypothyreoïdie heet dat de ziekte van Graves-Basedow. Andere redenen voor een te traag of te snel werkende schildklier kunnen zijn: een operatie, bestraling, een schildklier ontsteking… In die laatste gevallen zijn het geen auto immuun ziektes.’
4. Zijn er nog andere schildklierproblemen?
‘Er is nog een derde groep patiënten, namelijk de patiënten die zich zorgen maken om het volume van hun schildklier. Denk aan een vergrote schildklier, maar ook aan knobbels of druk op de hals.’
5. Hoe herken je schildklierproblemen?
‘Mensen krijgen last van bepaalde klachten en stappen daarom naar hun huisarts. Die neemt bloed af om te zien of er afwijkende schildklierwaarde zijn. Meestal sporen we schildklierfunctieproblemen op deze manier op. Als je een keer hartkloppingen hebt of een paar kilogram bijkomt, wilt dat uiteraard niet per se zeggen dat je een schildklierprobleem hebt. Het gaat om een combinatie van klachten. Bijvoorbeeld: constant moe zijn, koud hebben en bijkomen.’
‘Knobbels op de schildklier vinden we doorgaans toevallig. Meestal zijn ze banaal. Wanneer de patiënt de knobbel zelf voelt, zijn we alerter en maken we een echografie om na te gaan of het een cyste is of een verdachte knobbel. Denk je dus een probleem te hebben met je schildklier? Neem dan eerst contact op met je huisarts. Indien er duidelijke aanwijzingen zijn voor een aandoening, verwijst hij of zij je door naar een endocrinoloog.’
6. Hoe worden schildklierproblemen behandeld?
‘We kunnen een manifest te traag werkende schildklier eenvoudig behandelen met een supplement aan schildklierhormoon. Dat is vaak één pil per dag die de patiënt levenslang inneemt. Het duurt even voor de klachten verdwijnen, maar na drie tot zes maanden voelen de patiënten zich beter.’
‘Bij te een snel werkende schildklier kijken we eerst naar de oorzaak. Heeft een patiënt de ziekte van Graves-Basedow? Dan leggen we de schildklier stil met medicatie en geven we tegelijkertijd schildklierhormonen. We noemen dat de block-and-replacement behandeling. De medicatie neemt de schildklierfunctie helemaal over en op die manier kan de zieke schildklier rusten en genezen. Dat doen we gedurende ongeveer anderhalf jaar. Daarna bouwen we de medicatie af en hopen we dat het probleem verholpen is. Dat is bij zo’n 60% van de patiënten ook het geval.’
‘Een schildklier kan ook te snel werken omdat ze ontstoken is. Zo kan iemand die een virale infectie heeft enkele weken later last krijgen van een te snel werkende schildklier. Ook een zwangerschap kan tot een te snel werkende schildklier leiden. In deze laatste tweegevallen gaat het meestal vanzelf weer over.’
‘Is er sprake van knobbels op de schildklier? Dan zijn er twee verschillende scenario’s. Indien de patiënt één knobbel heeft, dan kan die zodanig hyperactief zijn dat de rest de schildklier niks meer moet doen en inactief is. Globaal gezien kun je dan te veel schildklierhormonen in je bloed hebben. Ofwel nemen we zo’n knobbel chirurgisch weg, ofwel dienen we een heel lichte dosis jodium toe. Jodium wordt steeds opgeslagen in de schildklier. Maak je dat jodium radioactief, dan krijg je een soort van inwendige bestraling. Op die manier kunnen we een hyperactieve knobbel uitschakelen. Heb je meerdere knobbels en is de schildklierfunctie nog steeds in evenwicht? Dan doen we niks. Zit je echt met een volumeprobleem, waarbij de schildklier op de luchtpijp duwt? Dan verwijderen we ze meestal chirurgisch. We zijn daar echter zeer conservatief in. Zolang de schildklier goed werkt en de patiënt geen last heeft, laten we ze gewoon zitten.’
‘Schildklierkanker is natuurlijk een ander verhaal. Zien we tijdens een echografie dat een knobbel verdacht is? Dan doen we een punctie en onderzoeken we de cellen onder de microscoop. Indien ze kwaadaardig zijn, nemen we een groot stuk of zelfs de volledige schildklier weg.’
7. Kun je schildklierproblemen voorkomen?
‘In het principe niet. Vroeger kon je te maken krijgen met een jodiumtekort. De schildklier gebruikt jodium om T3 en T4 aan te maken, dus een tekort eraan kan leiden tot een verstoorde schildklierhormoonproductie. Vandaag de dag zijn er in ons land echter amper nog mensen met zo’n tekort. Jodium zit in de meeste soorten keukenzout en ook ons brood bevat een supplement. Alleen in Zuidoost-Azië komt een jodium te kort nog frequent voor. Zo kom je in India en Nepal regelmatig mensen tegen met een enorme schildklier.’
