Dat mediteren stress kan verlagen, is bewezen. Dat veel klachten door stress worden veroorzaakt, ook. En toch wordt mediteren niet voorgeschreven als medicijn. Sterker nog, het wordt al snel gezien als zweverig of alternatief. Maar is dat wel terecht? Wij spraken met Jutta Borms, mediteerder, huisarts en auteur van de boeken De nieuwe dokter en Na de crash.
Wat houdt mediteren juist in?
Jutta Borms: ‘Bij mediteren druk je heel even de pauzeknop in. Het is een manier om je gedachten met je lichaam te verenigen. Zonder oordelen je gevoelens voelen en ze ook weer loslaten. Sommige mensen denken dat je niks mag denken als je mediteert. Maar dat is onjuist: iedereen heeft gedachtes, er is wel eens onderzocht dat we 60.000 gedachtes per dag hebben, zelfs de goeroes in tempels in India! Bij mediteren laat je die gedachten voorbijglijden, als wolken aan de hemel. Bewuste ademhaling is eigenlijk het belangrijkste. Je lichaam is een container met gedachtes, emoties, bagage uit het verleden, denken aan de toekomst, patronen, overtuigingen, gehechtheden. Bij mediteren ga je die container heel even leegmaken. Er zijn wel gedachtes, maar je bént niet je gedachtes. Als je even kunt focussen op ademhaling, dan heb je al gemediteerd. Je gaat je meteen al lichter voelen.’
Hoe kun je mediteren volhouden?
‘Ik mediteer elke ochtend bij het wakker worden en elke avond voor het slapengaan. Voor mij is het dus een vast moment op de dag. Voor sommigen helpt het om een wekker te zetten: bijvoorbeeld elke dag om 8 uur neem je een kwartier voor jezelf. Er is een Chinees gezegde waar ik erg van houd: ‘als je tijd hebt, mediteer dan een half uur. En als je geen tijd hebt, doe het dan een uur.’ Maar zelfs met drie minuten per dag ben je geholpen. Als je nog geen drie minuten voor jezelf kunt nemen, hoe erg is het dan gesteld?’
Hoe begon jij met alternatieve geneeskunde?
‘Ik zeg liever additief in plaats van alternatief. Ik wil iets toevoegen aan de reguliere geneeskunde, niet noodzakelijk iets in plaats ervan doen. Ik heb zelf een zware whiplash gehad, waarbij de reguliere geneeskunde bij mij niet genoeg hielp en van de zware ontstekingsremmers kreeg ik alleen maar maagpijn. Ik kwam toen per ‘toeval’ bij een holistisch arts terecht. Hij behandelde mij met biopunctuur, waarbij je een plantaardig medicijn op bepaalde drukpunten inspuit. Na een paar sessies was ik van mijn whiplash af. Ik besloot zelf ook biopunctuur en neuraaltherapie, waarbij je blokkades opheft door een lokale verdoving in te spuiten, te gaan studeren.’
Daar kwam later ook meditatie bij?
‘Ja, daar ben ik eerder ingerold. Mijn praktijk was echt booming, ik pakte er chronische vermoeidheidsklachten op een plantaardige manier aan. Er waren veel mensen op zoek naar een holistische aanpak van geneeskunde. Mijn agenda zat telkens een half jaar op voorhand bomvol. Goed voor mijn ego, maar ik besefte ineens dat een goede arts er één is zonder patiënten. Als de mensen bleven terugkomen, deed ik het dan wel juist? Ik kreeg een zware burn-out en stopte even helemaal met mijn praktijk. Ik volgde in die tijd een opleiding tot yoga-instructeur. Via yoga kwam ik ook in contact met meditatie. Ik was er meteen door weggeblazen. Het bracht mij zoveel op mentaal en fysiek vlak. Het heeft mijn leven echt veranderd.’
Op welke manier?
‘Ik kan beter omgaan met of reageren op stress. Door meditatie én yoga voel ik me helderder. Je ziet het gewoon als iemand mediteert, vind ik. Mensen gaan ervan stralen. Toen ik er eenmaal mee begon, wilde ik méér. Het is een goede gewoonte, die in mijn geval zorgt voor duurzaam geluk.’
Is daar dan wetenschappelijk bewijs voor?
‘Het is bewezen dat meditatie helpt om je bloeddruk te verlagen, dat je hartritme naar beneden gaat en je ademhaling vertraagt, dat is die stresscoping die verbetert. Ook is er een onderzoek dat bewijst dat stressgerelateerde ontstekingsklachten verbeterden door te mediteren. Neurowetenschapper Steven Laureys heeft een heel boek met wetenschappelijk bewijs geschreven: Het no-nonsense meditatieboek. Het is echt al wel vaak onderzocht.’
Waarom vinden mensen meditatie volgens jou zo zweverig?
‘Wat kan meespelen, is dat mensen het niet productief of lui vinden om even niets te doen. Maar daar gáát het juist om. Even stilstaan en rust nemen is het doel. Meditatie is voor velen ook nog iets onbekend en dat boezemt altijd angst in. De eerste mensen die verkondigden dat de aarde rond was, werden ook op de brandstapel gegooid, toch? Ik denk: baat het niet, dan schaadt het niet. Probeer het en zie wat het voor jou kan doen. Het is voor mij natuurlijk gemakkelijk praten: ik ben al 25 jaar aan het bijleren en heb een hele stevige wetenschappelijke basis. Ik wéét gewoon dat het werkt. Dat geeft mij een groot vertrouwen.’
Dus mensen vertrouwen meditatie niet?
‘Er wordt heel gewichtig gedaan over mediteren. Mensen zijn er soms bang van, bang dat ze gaan veranderen. Dat ze gek worden of ‘zweverig’. Het kan ook angstaanjagend zijn: als je even stilstaat, word je soms geconfronteerd met heel veel emoties. Diepe frustratie, of diep verdriet. Maar als je die emoties kunt voelen en doorleven zonder een oordeel over jezelf te vellen, ga je je veel rustiger voelen. Ik vind dat het allemaal veel laagdrempeliger kan. Net daarom richtte ik samen met Evi Hanssen en Hilde Debaerdemaeker Nog9minuten op, waarbij we begeleide meditaties van negen minuten inspraken. Ga dus gewoon vijf (of negen) minuten in stilte zitten en probeer het zelf eens.’
Laatste vraag: kan meditatie volgens jou reguliere medicijnen vervangen?
‘Bijna alle ziektes zijn volgens mij psychosomatisch, een lichamelijke manifestatie van een psychische oorzaak. Tenzij je een keer je been breekt. Je kunt kiezen voor een klassiek medicament, een alternatief medicijn of de medicatie in jezelf zoeken: met veel slapen, water drinken, vertragen, zachtheid en stilte opzoeken. Ik heb een patiënte gehad in mijn yogales die alle mogelijke puffers nam tegen longklachten. Na een jaar bij mij was ze van al die medicatie af. Ik wil een slag om de arm houden, maar durf wel te zeggen: ja, volgehouden meditatie van minimaal vijf minuten per dag kan in sommige gevallen reguliere medicatie vervangen.’
