Wij leggen acht vragen over de chronische ziekte voor aan pneumoloog Geert Verleden.
1. Wat is astma?
Geert Verleden: ‘Astma is een ontstekingsziekte van de luchtwegen, waarbij het slijmvlies in die luchtwegen ontsteekt. Daardoor ontstaat er een overgevoeligheid, die leidt tot verschillende klachten. Kortademigheid is een van de bekendste symptomen van astma. We spreken van intermitterende aanvallen van kortademigheid, wat wil zeggen dat deze symptomen plots aanwezig zijn, maar niet constant. Er zijn dus periodes zonder klachten. Het klassieke astma-patroon wordt gekenmerkt door kleine aanvallen die vlot behandelbaar zijn. Andere symptomen zijn hoesten, druk op de borstkas en een piepende ademhaling. Patiënten die naast astma ook hooikoorts of een pollenallergie hebben, kunnen ook last hebben van een snotneus en tranende ogen. Goed om te weten: astma is nooit aangeboren.’
2. Welke verschillende soorten astma zijn er?
‘We maken een onderscheid tussen allergisch astma en niet-allergisch astma. Allergisch astma is astma waarbij er een onderliggende allergie aanwezig is. Bij patiënten die allergisch zijn, kan de aanleg om astma te krijgen genetisch bepaald zijn. Dat noemen we atopie. Klassieke allergieën die astma veroorzaken zijn bijvoorbeeld huisstofmijt, pollen en huisdieren. Astmapatiënten kunnen ook allergisch zijn aan schimmels die in de lucht of in bepaalde kamers aanwezig zijn. Bij mensen met niet-allergische astma is er geen onderliggende allergie die de astma ‘voedt’.’
‘Beide soorten astma hebben verschillende presentatievormen. Sommige patiënten hoesten af en toe, maar zijn nooit kortademig en hebben ook geen echte aanvallen. Anderen hebben continu last, zijn voortdurend kortademig en hebben last van een piepende ademhaling.’
‘Daarnaast is er ook inspanningsastma. Patiënten die aan deze vorm van astma lijden, krijgen klachten na een fysieke inspanning. En dan is er ook nog de vorm die we ernstig astma noemen. Wie daaraan lijdt, heeft continu klachten en opstoten, moet geregeld extra medicatie nemen en belandt zelfs af en toe in het ziekenhuis. Het is belangrijk om ernstig astma niet te verwarren met moeilijk behandelbaar astma. Huisartsen verwijzen astmapatiënten vaak naar ons door omdat ze denken dat ze ernstig astma hebben. Meestal gaat het echter om patiënten die onvoldoende medicatietrouw zijn of die hun puffers totaal verkeerd gebruiken. Als we dat aanpakken, verdwijnen er al een hele hoop klachten. Ernstig astma komt bij minder dan 1% van alle astmapatiënten voor.’
3. Hoe wordt astma behandeld?
‘Bij allergisch astma is het essentieel om de allergenen te vermijden. Dat lost het probleem echter niet altijd op. Soms is het zelfs niet mogelijk om de allergenen te vermijden. Astma komt bijvoorbeeld ook voor in de beroepssfeer. Een typisch voorbeeld zijn kappers die reageren op de producten die zij dagelijks gebruiken. Zij kunnen die producten natuurlijk niet zomaar vermijden.’
‘De globale aanpak van elke vorm van astma bestaat uit een behandeling om de ontstekingen in de luchtwegen en bijgevolg ook de symptomen van astma te laten verdwijnen. Die ontstekingswerende behandeling is gebasseerd op cortisone die je inhaleert. Op die manier belandt een lage, maar zeer effectieve dosis in je luchtwegen en weinig of niets in de rest van het lichaam. Daardoor zijn er amper nevenwerkingen.’
‘Verder worden er twee types behandelingen voorgeschreven. Enerzijds zijn er patiënten met intermittent of mild astma. Zij hebben maximum een of twee keer per week klachten. Deze patiënten moeten niet systematisch ’s morgens en ’s avonds behandeld worden, maar enkel als de symptomen zich voordoen. In dat geval wordt er gebruik gemaakt van een puffer met cortisone en een luchtwegverwijder. Anderzijds zijn er patiënten die vaker klachten hebben. Zij krijgen een systematische therapie. Die therapie wordt ook verdergezet als de patiënt geen klachten heeft, maar kan eventueel in dosis worden afgebouwd. Stoppen met therapie heeft geen zin, omdat de klachten na enkele weken sowieso zullen terugkeren.’
‘Een andere optie is Montelukast innemen. Montelukast is een ontstekingswerend medicijn dat geen cortisone bevat. Het voordeel? De patiënt krijgt geen opgezwollen gevoel. Dat kan wél het geval zijn bij cortisonepillen. Het nadeel? Dit medicijn is niet zo krachtig en dus ook niet bijzonder efficiënt. Recent verschenen in de media enkele artikels over de nevenwerkingen van Montelukast. Zo zou het nachtmerries en depressieve gevoelens veroorzaken. Dat is naar mijn mening overdreven. In een recentere studie werden duizenden patiënten onderzocht die het medicijn nemen. Er werd geen enkel verschil gezien in gedrag tussen hen en de controlepatiënten die het niet innemen. Mijn conclusie? We moeten de situatie goed opvolgen, maar er is geen reden tot paniek.’
4. Hoe reageer je het best wanneer iemand een astma-aanval heeft?
‘Je kunt helaas niet veel doen. Wanneer een patiënt een astma-aanval krijgt, is het essentieel dat hij of zij eerst en vooral medicatie neemt, en dat desnoods meer dan een keer. Is er geen medicatie voorhanden en kan de patiënt geen volledige zinnen meer vormen? Dan bel je het best een ambulance.’
5. Zijn mensen met astma extra kwetsbaar voor COVID-19?
‘Nee. Er is ook geen bewijs dat medicatie voor de behandeling van astma, zoals cortisonepuffers en- tabletten of Montelukast, mensen vatbaarder zou maken voor het virus of de infectie zou verergeren. Het is dan ook belangrijk dat mensen met astma hun medicatie verder blijven nemen. Stoppen is heel gevaarlijk.’
6. Heeft astma invloed op iemand levensverwachting?
‘Normaal gezien niet. Wie aan ernstig astma lijft, heeft natuurlijk een verminderde levenskwaliteit en omwille van de klachten mogelijk ook een lagere levensverwachting. Dat komt omdat de longfunctie bij ernstig astma stilaan vermindert. Maar zoals ik eerder al aangaf, heeft minder dan 1% van de patiënten ernstig astma. De meeste patiënten kunnen, mits een goede en normale therapie, een vrij normaal leven leiden.’
7. Kun je genezen van astma?
‘De kans op genezing is bijzonder klein. Kinderartsen zeggen wel eens dat astma er bij kinderen van zes of zeven jaar weer ‘uitgroeit’. Dat kan gebeuren, maar de meerderheid van deze patiënten lijdt aan allergisch astma en een allergie verdwijnt niet zomaar. Wel zijn er periodes in het leven – meestal tussen vijftien en twintig jaar – waarin de symptomen minder uitgesproken zijn en patiënten zelfs een tijd zonder behandeling kunnen. Wanneer jongvolwassenen van achttien jaar of ouder opnieuw symptomen krijgen, komen ze bij hun huisarts of bij ons terecht en worden ze dus niet meer opgevolgd door hun kinderarts.’
8. Wat zijn de laatste ontwikkelingen rond astma?
‘Er zijn vooral nieuwe inzichten op vlak van inhalatiemedicatie. Zo zijn er betere puffers en droogpoederinhalatoren op de markt, waardoor de therapietrouw van patiënten verbetert. Een positieve zaak, zeker als je weet dat slechts 30% van de patiënten met astma zijn of haar medicatie juist neemt. De overige 70% volgt het voorschrift van de arts niet of gebruikt een volledig foute techniek bij het inhaleren, waardoor er weinig tot geen product in de luchtwegen terechtkomt. Daarom zijn we samen met apothekers en huisartsen een programma aan het ontwikkelen om patiënten te leren hoe ze hun medicatie dan wél correct kunnen nemen.’
Dit artikel verscheen in het zevende nummer van Gezond. Klik hier voor meer info.