Door een combinatie van experimenten met mensen, muizen en laboratoriummonsters hebben onderzoekers onlangs specifieke microRNA’s geïdentificeerd – de regulerende moleculen die de eiwitproductie en het metabolisme van het lichaam regelen – die voorspellers van dementie zouden kunnen zijn.
Hoewel er momenteel geen behandeling voor dementie bestaat, wordt er nog steeds aan gewerkt om er een te vinden. Tot zover geldt de regel dat, hoe vroeger dementie wordt opgespoord, hoe meer verschil dat maakt voor de getroffen mensen en hun omgeving. Zo kunnen ze zich beter voorbereiden op o.a. geheugenverlies, lang voordat de symptomen beginnen.
‘We hebben tests nodig die idealiter reageren vóór het begin van dementie en die een betrouwbare schatting geven van het risico op latere ziekte’, zegt neuroloog André Fischer van het DZNE (het Deutsches Zentrum für Neurodegenerative Erkrankungen, of het Duitse Centrum voor Neurodegeneratieve Ziekten).
‘Met andere woorden, tests die een vroegtijdige waarschuwing geven. We zijn ervan overtuigd dat onze huidige studieresultaten de weg vrijmaken voor dergelijke tests.’
Zeer nuttige bevindingen
Wetenschappers konden na een reeks experimenten drie microRNAs identificeren die mentale prestaties beïnvloeden. Als die in hogere niveaus werden gevonden in muizen, worstelden die vaak ook met mentale achteruitgang.
Uit de studies bij muizen en celculturen bleek dat dezelfde drie microRNA’s geassocieerd waren met ontstekingsprocessen in de hersenen en neuroplasticiteit, of hoe goed neuronen verbindingen kunnen vormen.
‘We zien inderdaad bij muizen dat het leervermogen verbetert als deze microRNA’s geblokkeerd worden met medicijnen. We hebben dit waargenomen bij muizen met leeftijdsgebonden mentale tekortkomingen, maar ook bij muizen met hersenbeschadigingen die vergelijkbaar zijn de ziekte van Alzheimer.’
Met andere woorden, de onderzoekers denken dat de microRNA-handtekeningen die ze hebben gevonden ook kunnen aangeven hoe dementie de hersenen in zijn greep krijgt en een schatting kunnen maken van het toekomstige risico. Dat kan zeer nuttig zijn voor de ontwikkeling van behandelingen. Wanneer bijvoorbeeld de microRNA’s bij muizen werden geblokkeerd, verbeterde hun leervermogen.
Tijd winnen is cruciaal
Tot dusver is er nog geen bloedtest waarmee naar deze microRNA-biomarkers in een monster kan worden gezocht. De volgende stap voor onderzoekers is een eenvoudige, niet-invasieve screeningprocedure, zoals een bloedtest, die relatief gemakkelijk is in te stellen en bij regelmatige controles kan worden gebruikt.
Meer tijd om te waarschuwen voor dementie bereidt niet alleen de mensen voor die erdoor worden getroffen, maar geeft wetenschappers ook meer tijd om te experimenteren met behandelingen voordat de ziekte om zich heen grijpt en om te zien hoe effectief verschillende benaderingen in de vroegste stadia zouden kunnen zijn.
‘Wanneer de symptomen van dementie zich openbaren, zijn de hersenen al zwaar beschadigd’, zegt Fischer. ‘Op dit moment komt de diagnose veel te laat om nog een kans te maken op een effectieve behandeling. Als dementie in een vroeg stadium wordt ontdekt, neemt de kans toe dat het verloop van de ziekte positief wordt beïnvloed.’