70%. Zoveel kans heb je om in je leven HPV op te lopen. Toch is er over deze virale infectie bij het grote publiek relatief weinig bekend. Hoog tijd om daar verandering in te brengen.
‘HPV is de afkorting voor humaan papillomavirus’, legt professor dokter Herman Depypere, gynaecoloog bij UZ Gent, uit. ‘Dat is een virus dat wordt overgedragen via intiem contact en in dat opzicht dus een seksueel overdraagbare ziekte is. De kans dat je met HPV in contact komt, ligt boven de 70%. Hoe het komt dat dat percentage zo hoog ligt? HPV is minder bekend dan veel andere SOA’s. Bovendien kan het niet worden opgespoord met een SOA-test, maar enkel met een uitstrijkje of – bij mannen – een wissertje. Veel seksueel actieve mensen zijn besmet met het virus zonder dat ze het weten. Zeker als ze wisselende seksuele contacten hebben. Als deze mensen vrijen zonder condoom, geven ze het virus door.’
Laag- versus hooggradig
‘Er bestaan meer dan honderd verschillende types HPV. Bepaalde types geven aanleiding tot wratten ter hoogte van de vingers of de voetzolen, andere zijn eerder genitaal gericht en komen voor ter hoogte van de kleine en grote schaamlippen, de perinatale streek en de vagina. Nog andere types manifesteren zich ter hoogte van de baarmoederhals. Laaggradige types HPV geven aanleiding tot wratachtige structuren. Hooggradige types geven aanleiding tot kwaadaardigheid. HPV is met andere woorden een virusgestuurde oorzaak van kanker. Het virus kan zowel vrouwen als mannen treffen. Bij mannen geeft het minder frequent aanleiding tot kanker, al merken we wel dat er door HPV bij mannen van 40 tot 50 jaar een toename is aan bijvoorbeeld tong- en keelkankers.’
Behandeling
‘Ben je besmet met HPV? Dan zal je lichaam het virus in 80 tot 90% van de gevallen zelf opruimen. Sowieso is het belangrijk dat je na een besmetting in je baarmoederhals regelmatig op controle gaat bij je huisarts of gynaecoloog. Ruimt je lichaam het virus niet op, dan wil dat zeggen dat het persisteert en dat er cellen op één bepaalde plaats in je baarmoederhals onrustig worden. In dat geval kun je de onrustige cellen laten vernietigen met een laser of vriestoestel. Dat kan je gynaecoloog doen tijdens een consultatie. De behandeling doet geen pijn en zorgt ervoor dat de letseltjes weg zijn. In sommige gevallen breiden de onrustige cellen zich geleidelijk aan uit en worden ze zeer onrustig. Dan spreken we van een hooggradig letsel. Die cellen worden kwaadaardig, maar situeren zich op je baarmoederhalsbekleding. Zolang de cellen daar niet doorbreken, spreken we nog steeds van een voorloper en niét van baarmoederhalskanker.’
Baarmoederhalskanker
‘Vrijwel alle baarmoederhalskankers worden veroorzaakt door HPV. De ziekte bestaat al heel lang, alleen wist men eerst niet precies hoe ze ontstond. Men wist wél dat er een link is tussen baarmoederhalskanker en seksualiteit. De ziekte komt bijvoorbeeld nooit voor bij nonnen. Als ze zich aan hun geloftes houden, tenminste.’
‘Pas in de jaren ‘80 ontdekten onderzoekers dat er viraal DNA zit in bijna alle tumoren gelinkt aan baarmoederhalskanker. Het heeft met andere woorden lang geduurd vooraleer men wist hoe het allemaal exact in elkaar zat. Tussen de besmetting met HPV en het eventuele voorkomen van baarmoederhalskanker zit ongeveer tien jaar tijd. Het is dus niet zo dat je na een perfect normaal uitstrijkje binnen de kortste keren baarmoederhalskanker krijgt.’
Vaccin
‘Sinds 2007 worden meisjes in België gratis gevaccineerd tegen HPV, sinds drie jaar is dat ook bij jongens het geval. Eerst was er Cervarix, een vaccin dat beschermt tegen HPV 16 en 18, oftewel de belangrijkste hooggradige types. Nadien volgde Gardasil 4, dat ook beschermt tegen HPV 6 en 11. Sinds zes jaar wordt meestal Gardasil 9 gebruikt, dat beschermt tegen de negen belangrijkste types.’
Het is belangrijk dat jongeren het vaccin krijgen voor hun eerste seksueel contact. Eens het DNA van het virus zich in het DNA van de gastheercel gekapseld heeft, kan het vaccin er immers niet meer aan. Ook op latere leeftijd kan het vaccin echter nog zinvol zijn. Stel: je komt uit een lange, monogame relatie, laat een uitstrijkje nemen en er wordt geen HPV gedetecteerd. Dan kun je je nog steeds laten vaccineren, want je weet nooit of een volgende seksuele partner het virus wél heeft. We zien vaak dat er na een lange relatie een periode volgt van wisselende seksuele contacten. Dat is een risicomoment. Vraag dus zeker advies aan je gynaecoloog.’
Zelftest op komst?
‘Of er nieuwe ontwikkelingen zijn op vlak van HPV? We zijn meer en meer aan het bekijken of we een zelftest kunnen ontwikkelen om het virus te detecteren. In België moeten vrouwen immers maar om de drie jaar een uitstrijkje laten nemen. In Nederland zelfs maar om de vijf jaar. We zijn dus aan het bekijken hoe we het virus nog efficiënter kunnen opsporen en er zo kunnen voor zorgen dat we die 70% waarover in het begin van het artikel sprake was naar beneden kunnen krijgen.’
Het prijskaartje
Zoals professor dokter Herman Depypere in het artikel uitlegt, kunnen jonge vrouwen en mannen tussen twaalf en achttien jaar zich via het CLB gratis laten vaccineren tegen HPV. Laten ze zich door de huisarts vaccineren, krijgen ze het vaccin gedeeltelijk terugbetaald. Volwassenen betalen € 130,22 per dosis. Om de behandeling compleet te maken, heb je drie dosissen nodig. Bij jongeren tussen twaalf en vijftien jaar volstaan twee dosissen.
