Bij bijna één op drie vrouwen in België die komen te overlijden, zijn hart- en vaatziekten de boosdoener. Dat maakt het nog steeds de grootste doodsoorzaak bij Belgische vrouwen, volgens de meest recente cijfers van Statbel. Nog voor (borst-)kanker, covid-19 of andere grote doodsoorzaken.
Geschreven door Gelein Van Kampen
Toch denken we bij een hartaanval meestal aan een man. Hoe zit dat? En waarom blijft het zo’n grote doodsoorzaak bij vrouwen? Wij zetten vijf mogelijke oorzaken op een rij.
1. Vrouwen worden minder vaak gereanimeerd dan mannen
Nederlandse onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Amsterdam kwamen met schokkende cijfers: wanneer een man een harstilstand buiten het ziekenhuis heeft, wordt hij in 74% van de gevallen gereanimeerd. Maar bij vrouwen is dat maar 69%. Vrouwen worden dus minder vaak gereanimeerd dan mannen.
Volgens het onderzoek is schaamte één van de oorzaken: omstaanders durven de borsten van vrouwen niet aan te raken tijdens een reanimatie. Bij een reanimatie wordt typisch de kleding opengescheurd, waarbij bij vrouwelijk slachtoffers natuurlijk de bh of borsten blootgelegd worden.
De onderzoekers verwezen ook meteen naar de oefenpoppen waarop gewone mensen een reanimatie oefenen: dat zijn altijd mannen. Mensen weten dus gewoon niet goed wat ze met vrouwen moeten doen, terwijl bij een reanimatie de borsten niet aangeraakt hoeven te worden. Eén van de oplossingen zou dus kunnen zijn om ook op vrouwelijke reanimatiepoppen mét borsten te oefenen, zodat schaamte en angst niet meer in de weg staan om vrouwen te reanimeren.
2. Signalen worden bij vrouwen niet altijd herkend
Een tweede oorzaak die uit datzelfde onderzoek kwam, is dat een hartaanval bij vrouwen zich anders presenteert dan bij mannen. Mannen hebben meestal pijn op de borst of steken in de arm: een harstilstand wordt daaraan herkend en omstaanders kunnen snel ingrijpen. Vrouwen hebben vaak andere symptomen zoals vermoeidheid, kortademigheid nek-of kaakpijn, overgeven, of flauwvallen.
3. Vrouwen gaan in de overgang
Wat heeft de overgang te maken met minder aandacht voor hartproblemen bij vrouwen? Meer dan je op het eerste gezicht zou denken. Ten eerste worden symptomen van hartproblemen bij vrouwen – een grieperig gevoel, vermoeidheid en kortademigheid – ook vaak toegeschreven aan de overgang, en kijken artsen dus vaak te lang in de verkeerde richting.
Ten tweede blijkt dat vrouwen gemiddeld later dan mannen last krijgen van hartproblemen, zo’n zeven tot tien jaar later. Onderzoekers denken dat vrouwelijke hormonen daar een (beschermende) rol in spelen. Maar wanneer vrouwen in de overgang gaan, neemt hun risico op hartproblemen weer heel erg toe: de kans op hoge bloeddruk, hoog cholesterol, aderverkalking en gewichtstoename neemt toe, en dat zijn allemaal risicofactoren voor hartziekten.
4. Opsporing gebeurt op basis van mannelijke symptomen
Aderverkalking is een grote boosdoener bij hartklachten, maar bij vrouwen verloopt het proces ervan anders dan bij mannen. Bij mannen ontstaat er vaak één grote blokkade in een kransslagader, terwijl dat bij vrouwen vaker in de kleinere bloedvaatjes voorkomt.
Om aderverkalking en de daarbij gepaarde vernauwing in de bloedvaatjes op te sporen, wordt er vaak met contrastvloeistof gewerkt. Daarmee kun je wel blokkades in grote bloedvaten vinden, maar niet in de kleinere bloedvaatjes. Het gevolg: het probleem wordt gemist met alle risico’s van dien.
5. Vrouwen wachten met naar de dokter gaan
‘Het gaat wel over’, ‘het zal wel niets zijn’, en ‘ik wil er niet over zagen.’ Ook cardiologe Nathalie Meyten merkt dat vrouwen pas laat bij een cardioloog (of zelfs maar de huisarts) aankloppen. Vermoeidheid wordt toegeschreven aan slecht slapende kinderen, om maar iets te noemen. Ook vrouwen zelf herkennen de klachten niet: symptomen als zweten, hartkloppingen of rugpijn worden dan zelf geïnterpreteerd als ‘stress’ en niet als een hartprobleem. Terwijl een snelle interventie ontzettend belangrijk is.
Met welke klachten moeten vrouwen langs de dokter?
De Belgische Cardiologische Liga raadt aan om bij de volgende symptomen een dokter op te zoeken:
- Kortademigheid
- Misselijkheid, braken of transpiratie
- Vermoeidheid of zwakte
- Pijn in de bovenrug, kaak of hals
- Een angstig gevoel
