Het lijkt erop dat JavaScript is uitgeschakeld. Schakel dit in om ervoor te zorgen dat deze website correct werkt.

Is er leven na overspel? Esther Perel zegt van wél!

Birte Govarts
7 min read

Een verhouding is een simpele misstap die voor een koppel de relatie, het geluk en de hele identiteit op het spel kan zetten. Toch kan zo’n affaire ons ook heel veel leren. Over onszelf én onze relaties. Dat zegt tenminste de Belgisch-Amerikaanse psychotherapeut Esther Perel, die beschouwd wordt als één van de belangrijkste stemmen op het gebied van moderne relaties. 

Overal ter wereld bedriegt op dit moment iemand een ander of wordt iemand bedrogen, overweegt iemand om vreemd te gaan, adviseert iemand een ander die ermee worstelt of completeert iemand als een geheime minnaar de driehoeksverhouding. Geen enkel aspect van het leven van een koppel brengt zoveel angst, roddels of fascinatie teweeg als een verhouding. Overspel bestaat al sinds het huwelijk werd uitgevonden en hetzelfde geldt voor het taboe dat erop rust. Psychotherapeut Esther Perel deed jarenlang onderzoek naar ontrouw. Ze had het er niet alleen in haar praktijk over met haar cliënten, maar ook in het vliegtuig, tijdens etentjes, op congressen, bij de pedicure, met collega’s en – natuurlijk – op sociale media. Het resultaat van al die gesprekken? Perels boek Liefde in verhouding, dat uitkwam in 2018 en een heel nieuw licht werpt op ontrouw. In het boek duikt Esther Perel in de wereld van vreemdgaan en stelt ze niet alleen de voordehandliggende vragen (Waarom ging je vreemd? Hoe komen jullie hieruit?), maar ook enkele minder evidente (Hoe kan jullie huwelijk hier sterker van worden?). ‘Je kunt mijn onderzoek nauwelijks wetenschappelijk noemen’, aldus Perel. ‘Het is ook geen sociologische studie waarbij ik data verzamelde op websites voor mensen die een affaire willen. Integendeel. Mijn onderzoek is eerder vergelijkbaar met dat van een antropoloog. Ik praat met mensen en ik luister.’ 

Moraliseren kun je afleren

‘Het huidige discours over vreemdgaan kan als volgt worden samengevat: ontrouw moet een symptoom zijn van een relatie die misliep’, aldus Esther Perel. ‘Als thuis alles hebt wat je nodig hebt, zou er geen reden moeten zijn om vreemd te gaan. Mannen bedriegen uit verveling en angst voor intimiteit; vrouwen uit eenzaamheid en verlangen naar intimiteit. De trouwe partner is de volwassen, toegewijde, realistische van de twee, degene die van het rechte pad af gaat is zelfzuchtig, onvolwassen en heeft geen zelfbeheersing. Een verhouding is hoe dan ook schadelijk voor een huwelijk en mag nooit worden toegestaan. Het vertrouwen en de intimiteit kunnen alleen worden hersteld door de waarheid te vertellen, berouw te tonen en vergiffenis te vragen. En last but not least: een scheiding levert meer zelfrespect op dan vergeving.’ De moraliserende toon van de huidige conversatie schrijft het ‘probleem’ meestal toe aan tekortschietende paren of individuen en omzeilt volgens Perel de grotere vragen die de omvang van het verschijnsel zou kunnen opwerpen. ‘Ontrouw zegt heel veel over het huwelijk; niet alleen het jouwe, maar het huwelijk als instituut. Ontrouw stort ons ook in onze moderne cultuur van toe-eigening, waarin we onze privileges vanzelfsprekend vinden. Denken we nu écht dat we de toename van bedrog kunnen beperken tot een paar rotte appels? Het is toch ondenkbaar dat miljoenen overspelige geliefden allemaal pathologisch zijn? 

Wat was je motief, meneer?! 

‘De motieven om vreemd te gaan verschillen enorm’, aldus Perel. ‘Dat geldt trouwens ook voor de reacties en de mogelijke gevolgen ervan. Soms is een verhouding een daad van verzet. Een andere keer gebeurt het als we ons helemaal niét verzetten. De een kan een grens overschrijden voor een kortstondige bevlieging, terwijl een ander er daadwerkelijk voor wil emigreren. Soms is ontrouw een uiting van onbeduidende rebellie, aangewakkerd door een gevoel van verveling, een verlangen naar iets nieuws of de behoefte om te merken dat je nog aantrekkelijk bent. Een andere keer legt ontrouw een ongekend gevoel bloot, een overweldigende liefde die niet kan worden ontkend. Paradoxaal genoeg plegen veel mensen overspel om hun huwelijk te redden. Vreemdgaan kan immers alarmbellen laten rinkelen die wijzen op een dringende behoefte aan aandacht of het kan de doodsklok zijn als de relatie haar laatste adem heeft uitgeblazen. Een verhouding is een daad van verraad en ook een uiting van verlangen en verlies, en daarom benader ik ontrouw vanuit diverse standpunten. Ik doe telkens mijn best om het standpunt van beide partners te begrijpen en met beide mee te voelen.’  

Communiceren is key 

Volgens Perel kunnen verhoudingen ons heel veel leren over relaties. ‘Ze dwingen ons immers om stil te staan bij vragen die ons van streek maken: wat brengt mensen zover dat ze de regels schenden die ze met zoveel moeite hebben bepaald? Waarom doet seksueel verraad zoveel pijn? Getuigt een verhouding alleen van egoïsme en zwakte of is vreemdgaan in sommige gevallen begrijpelijk, acceptabel en misschien zelfse en moedige daad? En wat kunnen we leren, ongeacht of we dit drama hebben beleefd, zodat we onze relaties niet leven in kunnen blazen? Moet een geheime liefde altijd worden bekend? Heeft hartstocht een houdbaarheidsdatum? Bestaan er vormen van voldoening waaraan een huwelijk nooit kan voldoen, ook al is het goed? Heeft monogamie haar tijd gehad? Kunnen we van meer dan een persoon tegelijkertijd houden? In mijn ogen horen deze gesprekken bij een volwassen, intieme relatie. Helaas is voor de meeste stellen de crisis de vreemdgaan veroorzaakt de eerste keer dat ze deze kwesties bespreken. Catastrofes brengen ons vaak tot de kern van dingen. Ik moedig je aan om niet te wachten tot de storm losbarst, maar deze ideeën in een kalmer klimaat te bespreken. Als we in een vertrouwelijke sfeer praten over waarom we onze grenzen overschrijden, en over de bijbehorende angst voor verlies, kan dat de intimiteit en trouw zelfs bevorderen. Onze verlangens zijn een kenmerk van onze menselijkheid.’ 

Liefde is rommelig, ontrouw nog erger 

Hoe verleidelijk het ook is om verhoudingen te reduceren tot seks en leugens, Perel gebruikt ontrouw liever als toegang tot het complexe landschap van relaties en de grenzen die we trekken om ze af te bakenen. Door ontrouw komen we oog in oog te staan met de veranderlijke en tegenstrijdige krachten van hartstocht: de verleiding, de lust, de drang, de liefde en de onmogelijkheid ervan, de bevrijding, de verovering, het schuldgevoel, het verdriet, de zondigheid, de waakzaamheid, de kwelling van achterdocht, de moordzuchtige behoefte om wraak te nemen, de tragische afloop. Wees gewaarschuwd: om deze kwesties te bespreken moet je bereid zijn om af te dalen in een labyrint van irrationele krachten. Liefde is rommelig; ontrouw nog erger. Maar het biedt ook een unieke kijk in de spelonken van het menselijke hart.’

Door Birte Govarts

Deze artikelen kunnen u misschien ook interesseren…

Lees Meer ...

Deze artikelen kunnen u misschien ook interesseren…