Wat als je na het festivalseizoen met een pieptoon blijft zitten? Bart Vinck, oprichter van ON-GEHOORD, het eerste expertisecentrum voor tinnitus en hyperacusis in België, neemt ons mee in het slakkenhuis van ons oor op zoek naar de oorzaak van tinnitus.
‘Men schat dat 30 procent van de Belgische bevolking tinnitus heeft’, legt Bart Vinck uit. ‘Dat zijn bijna drie miljoen mensen. Ongeveer 80 procent van die mensen geeft aan er geen last van te hebben. Bij 20 procent van die groep heeft het ernstige impact, dat zijn zo’n 600.000 mensen. Bij 1 tot 5 procent is de tinnitus zelfs zo storend dat men soms euthanasie of zelfmoord overweegt.’
‘Je merkt een duidelijk verschil in de patiëntenpopulatie ten opzichte van 1998, toen ik mijn eerste patiënt zag. Nu bestaan 30 à 40 procent van de patiënten die bij mij op consultatie komen uit jonge mensen. Het zijn vaak jongeren van 14 tot 30 jaar, dus niet alleen een oudere populatie waarbij de oorzaak van tinnitus vaak gehoorverlies is ten gevolge van de leeftijd.’
Piepen, sissen en rinkelen
‘Globaal kun je twee soorten tinnitus onderscheiden. Vroeger sprak men van objectieve en subjectieve tinnitus. Maar tinnitus is altijd subjectief, want het wordt nooit door iemand anders gehoord. Dat onderscheid bestaat nu niet meer. We spreken wel nog over mechanische tinnitus of het horen van eigen lichaamsgeluiden. Dat komt voor bij mensen die bijvoorbeeld een kaakgewricht- of nekprobleem hebben of een bloedvatvernauwing in de grote halsvaten. Dan kan het oor ook geluiden oppikken waardoor die patiënten voortdurend een krakend geluid of hun eigen hartslag horen. Dat komt maar bij 5 procent voor. De andere 95 procent van de patiënten die bij ons op consultatie komt, kreeg tinnitus door een beschadiging aan het gehoororgaan en hoort een piep, sissend of rinkelend geluid. Deze patiënten horen met andere woorden scherpe geluiden die constant zijn, dag en nacht.’
‘Heel vaak gaat tinnitus ook gepaard met overgevoeligheid voor geluiden in de omgeving. Bijvoorbeeld mensen die niet kunnen verdragen dat je de vaatwasser leegmaakt. Als ze lawaai horen, verdragen ze dat niet. Maar stilte verdragen ze ook niet, omdat ze dan de tinnitus waarnemen.’
Tinnitus is geen ziekte
‘Er bestaat een misvatting in de maatschappij dat tinnitus een ziekte is en dat het niet overgaat. Tinnitus is eigenlijk een symptoom van je lichaam, dat je probeert te waarschuwen dat er iets fout gaat. Net zoals pijn, dus. Meestal wordt tinnitus veroorzaakt door beschadiging van de haarcellen in het binnenoor. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren door een festival te bezoeken of vaak naar concerten te gaan zonder aangepaste gehoorbescherming. Als je op dat moment te veel haarcellen beschadigt of het te frequent doet, dan reageert je oor. De zenuwbaan die geluid naar onze hersenen moet brengen, detecteert dat er minder geluid binnenkomt en versterkt geluidssignalen, een beetje zoals een radio luider zetten. Het aantal prikkels op de zenuwbaan wordt verhoogd en gaat naar de hersenen, waar het klinkt als gepiep, gesis of geruis. Jij beschadigt je oor en je lichaam probeert dat te corrigeren door de geluidsignalen luider te zetten in de hersenen. Vandaar dat de naam ‘oorsuizen’ niet correct is. Je zou moeten spreken over hersensuizen of hersenpiepen.
Van een tarantula naar een spinnetje
‘Nog zo’n misvatting is dat tinnitus na verloop van tijd sterker wordt. Dat is niet het geval. De sterkte van het geluid bij tinnitus ligt tussen de twee en vijf decibel. Dat is alsof een klein spinnetje op de grond zou piepen. Het geluid in je slaapkamer is ongeveer 30 decibel. Alleen klinkt die tinnitus in je hoofd veel sterker, omdat het bedreigend is. Als ik stil piano speel terwijl mijn buurman probeert te slapen, klinkt het voor hem ook heel luid. Hoewel dat objectief stil is, zal de subjectieve irritatie groot zijn. Daarom is het belangrijk dat mensen zich realiseren dat tinnitus nooit sterker wordt. Alleen nemen de irritatie en angst toe, waardoor het subjectief luider klinkt. Als je je brein goed kunt trainen, dan wordt die grote tarantula weer een klein spinnetje.’
Angst is een slechte raadgever
‘Doemdenken is voor patiënten dus de ergste vijand. Ze denken dat tinnitus voor altijd is en lezen online dat er mensen zelfmoord door plegen. Maar het brein is ook perfect in staat om symptomen te vergeten. Ik draag bijvoorbeeld een bril, maar als ik daar niet aan denk voel ik hem niet. Ons brein is dus perfect in staat om symptomen die geen belang hebben of als neutraal worden gepercipieerd, te vergeten. Angst is een slechte raadgever.’
‘Vaak hebben mensen die bij ons op consultatie komen al verschillende artsen en centra bezocht, in de hoop dat iemand het knopje kan omdraaien waardoor de tinnitus stopt. Ze worden vaak niet begrepen. Men zegt tegen patiënten dat ze schoenen moeten kopen die te klein zijn, zodat ze daarop focussen en het oorsuizen niet meer horen. Dat soort uitspraken leidt tot wanhoop. Want je kunt wel iets doen aan tinnitus. We hebben net een evaluatie gedaan bij 300 patiënten van de laatste drie jaar en we zien een enorme en blijvende verbetering van hun klachten sinds de behandeling.’
Leren vergeten
‘Het is belangrijk om er zo vroeg mogelijk bij te zijn en meteen correcte informatie in te winnen. Patiënten die geen angstreflex ontwikkelen, hebben vaak geen behandeling nodig. Correcte informatie en geruststelling in de beginfase is cruciaal.’
‘Bij een behandeling kijken we welke gehoorproblematiek of welke stressfactoren een rol spelen bij de patiënt. Dan zorgen we ervoor dat de patiënt de controle krijgt om het symptoom te vergeten. Dat gebeurt tijdens een intensieve, multidisciplinaire behandeling van een week, waarbij we zorgen voor een lichamelijke relaxatie van de nek en de regio rond het oor, in samenwerking met een osteopaat, kinesist en relaxatietherapeut. Daarnaast geven we cognitieve therapie om het brein te leren om het symptoom te vergeten. Het is zoals keizer Hadrianus zei: ‘Ik ben het vergeten.’ Vergelijk het met een muggenbeet die jeukt. Zodra je hem vergeet, stopt de jeuk. Je kunt je brein trainen om dat te doen, maar je moet ook aandacht besteden aan de onderliggende stressfactoren. Je lost tinnitus niet op door met een toverstaf op het hoofd te slaan of door hypnose of allerlei experimentele technieken die vandaag de dag worden toegepast. Vermijdingsgedrag of de tinnitus proberen te overstemmen met ruis, is een zeer slecht idee. Mensen proberen dan te slapen met het geluid van een ventilator of ruis van bepaalde apps. Hoe meer je het symptoom probeert te vermijden of te overstemmen, hoe luider het uiteindelijk zal klinken in je brein.’
Tijdelijke tinnitus is normaal
‘De meeste patiënten hebben tinnitus als gevolg van gehoorschade, vandaar dat preventie zo belangrijk is. Als je je oren goed beschermt, dan bescherm je jezelf tegen de ontwikkeling van oorsuizen. De gouden regel is: bescherm je oren als je op één meter afstand van iemand staat en het gevoel hebt dat je moet roepen om elkaar te verstaan. Dat is bijvoorbeeld bij concerten en festivals. Daar zie je dat mensen soms uren of zelfs dagenlang aan zulke luide muziek worden blootgesteld.’
‘De dosis geluid die je op een week binnenkrijgt, bepaalt het risico op schade. Als je maandag naar de bioscoop gaat, dinsdag naar een fuif, woensdag naar een concert en in het weekend naar een festival, dan loopt die geluidsdosis hoog op. Dan raden we je aan om je oren 24 tot 72 uur rust te gunnen. Dat betekent niet dat je je in stilte moet terugtrekken, maar dat je wat voorzichtiger moet zijn. Als je dan na een festival een pieptoon hoort, is dat een waarschuwingssignaal dat er iets fout is gelopen en je je oren niet correct beschermd hebt. Maar het wordt pas echt tinnitus genoemd als de pieptoon minstens drie maanden aanhoudt. Een paar dagen tinnitus hebben, is nog geen probleem, tenzij je daarbij het gevoel krijgt dat je niet meer goed hoort. Dan ga je beter zo snel mogelijk naar je huisarts op controle.’
Gehoorbescherming is te duur
‘Jonge mensen zouden zich beter moeten beschermen tegen overmatige blootstelling aan geluid. Uit een bevraging die we deden in het secundair onderwijs blijkt dat er twee reden en zijn waarom jongeren geen gehoorbescherming dragen. Enerzijds is het niet hip genoeg. Fabrikanten van gehoorbescherming zouden wat creatiever moeten zijn en bedenken hoe zij hun product hipper kunnen maken. Anderzijds is het duur. Een set gehoorbeschermers op maat kost al snel 150 euro. Ze gaan dan wel vele jaren mee, maar dat is voor jongeren toch echt veel geld. Die mousse oordopjes vallen na een tijdje uit en de demping van geluid is beperkt.’
‘Ik denk dat er vanuit de overheid duidelijker advies moet komen, maar ik vind ook dat jongeren vanaf een bepaalde leeftijd een terugbetaling zouden moeten krijgen voor een set gehoorbeschermers. We moeten niet alleen sensibiliseren voor alchohol of nicotine, maar ook voor lawaai.’
Meer informatie vind je op on-gehoord.com
