De mens produceert dagelijks behoorlijk wat speeksel. Je produceert tussen de 500 en 1000 ml speeksel per dag. Het kan ook zijn dat je minder speeksel produceert, in dag geval spreek je van een droge mond of van hyposalie. Wanneer je last hebt van een droog gevoel in je mond spreek je van xerostomie. Op zich is die droge mond geen ziekte die op zichzelf staat, maar het is wel een heel vervelende aandoening. De oorzaken zijn heel divers. Deze aandoening kan een rechtstreekse uitwerking hebben op je mondgezondheid – je maakt immers niet voor niets speeksel aan -, op je voedingspatroon, op de kwaliteit van je leven, en het kan zelfs een reeks klachten van psychische aard veroorzaken.

Wat is speeksel en waarvoor dient het

Speeksel is een vloeistof die doorzichtig is en ietwat stroperig. Speeksel komt in je mond via je speekselklieren. Je hebt drie paar grote speekselklieren in je mond, en honderden kleine speekselklieren in je mondslijmvlies.

Speeksel wat je mond produceert tijdens het eten komt via je oorspeekselklier. Deze klier produceert vooral water. Dit geeft aan dat speeksel grotendeels bestaat uit water, maar ook uit slijm, zouten, enzymen, afweerstoffen en eiwitten. Wanneer je deze ingrediënten van speeksel kent begrijp je al wat de werking van speeksel is:

• Speeksel zorgt voor de smering van je mond bij bijvoorbeeld kauwen, slikken en bij het praten.
• Speeksel zorgt voor het reinigen en bevochtigen van je mondslijmvlies.
• Speeksel zorgt voor bescherming tegen tanderosie doordat het zuren buffert.
• Speeksel zorgt voor bescherming tegen tandbederf, doordat het beschadigd tandglazuur herstelt.
• Speeksel zorgt voor een bescherming tegen infecties door de aanwezigheid van afweerstoffen.
• Speeksel zorgt voor het voorbereiden van je spijsvertering. Het voegt het enzym amlyse toe, wat de eerste stap is van je spijsvertering.
• Speeksel zorgt ervoor dat geur- en smaakstoffen uit je eten worden vrijgemaakt en worden opgelost.

Welke problemen krijg je door een tekort aan speeksel in je mond

Speeksel heeft dus een heel belangrijke rol in je mond. Wanneer je een tekort aan speeksel hebt kunnen er dus heel veel problemen ontstaan. Wanneer je een droge mond hebt, heb je vaak problemen met het praten, slikken, smaak, maar ook met het dragen van een kunstgebit of losse beugel. Een tekort aan speeksel irriteert je tong en je mondslijmvlies, waarbij je slijmvlies van uiterlijk kan veranderen, maar daarnaast kan er ook een brandend of schurend gevoel in je mondslijmvlies ontstaan. Wanneer je last hebt van monddroogte ben je daarnaast dus gevoeliger voor ontstekingen in je mond door tandbederf.

Welke tandheelkundige problemen krijg je door xerostomie

Je zal door xerostomie dus veel sneller last krijgen van gaatjes in je gebit. Bovendien wordt je tandvlees aangetast: het zal sneller ontstoken raken en gaan bloeden. Tandplak en voedselresten hopen zich sneller op in je mond doordat ze niet worden weggespoeld. Daarnaast zorgt xerostomie ervoor dat je mondhoeken zullen gaan scheuren.

Doordat je minder afweerstoffen in je mond hebt neemt je kans op schimmelinfecties toe. Je zal continu een vieze smaak in je mond hebben. Je tong zal ruw of branderig voelen, en je adem wordt slechter. Dit laatste kan mensen zelfs in een sociaal isolement plaatsen.

Wat is de oorzaak van een droge mond

Een droge mond komt steeds vaker voor wanneer je ouder wordt. Medicijngebruik is mede schuldig bij het ontstaan van een droge mond. Los van medicijngebruik zijn er nog een aantal andere factoren die zorgen voor een droge mond. Denk dan bijvoorbeeld aan:

• Bestraling van het gebied van je hoofd of hals.
• Het syndroom van Sjögren. Dit is een auto-immuunziekte die je speekselklieren zal aantasten.
• Suikerziekte, reuma, nierziekten of andere hormonale stoornissen. Ook tijdens de overgang kan hier last door ontstaan.
• Ademhaling door je mond.
• Overmatig gebruik van alcohol, roken of koffie drinken.
• Uitdroging door bijvoorbeeld hoge koorts.

Behandeling van droge mond

Wanneer je klachten aanhouden zal de arts een onderzoek uitvoeren naar de oorzaak van jouw droge mond. Aan de hand van dat onderzoek zal de arts met een behandeling komen. De uitscheiding van speeksel zal worden gestimuleerd door de smaken zuur, zoet en menthol. Daarnaast wordt de combinatie smaak + mechanisch zoals kauwgom aangeraden. In het laatste geval zal je huisarts over gaan tot medicatie.

Medicatie kan bestaan uit een spoeldrank, kunstspeeksel of een mondgel. Wanneer de situatie heel ernstig is zal een aparte medicatie zoals pilocarpine worden voorgeschreven. Doordat je hier echter ook heel heftig van gaan zweten wordt dit minder vaak voorgeschreven.