Iedereen kent wel het gevoel neerslachtig te zijn. Vaak is dit slechts een tijdelijke situatie, het wordt een ander verhaal als er sprake is vaak terugkerende klachten. Zeker als de klachten het dagelijkse leven in negatieve zin beïnvloeden en je leven beheersen kan er sprake zijn van een depressie. In dat geval is het probleem niet snel op te lossen met medicatie en zal er gewerkt moeten worden aan het herstel door de oorzaak van deze Psychotische Depressie te achterhalen.
Van de Belgische bevolking zal gemiddeld maar liefst 18,7% last krijgen van een depressie. We hebben het dan over de leeftijdscategorie tot 65 jaar. Het opvallendste is het verschil in geslacht, vrouwen hebben ruim tweemaal zo vaak kans op het ontwikkelen van een depressie waarbij de gangbare theorie is dat er mogelijk sprake is van een hormonale oorzaak. Uit onderzoek blijkt dat ruim 24.3% van de vrouwen ooit hinder heeft ondervonden van een depressie in enige vorm, het percentage mannen steekt hierbij schril af: 13.1%
Oorzaken van een Psychotische depressie
Een depressie heeft zelden een enkele oorzaak, in veel gevallen is er sprake van een complexe materie waarbij veel ogenschijnlijk onschuldige situaties elkaar dusdanig versterken dat men geen uitzicht heeft op een oplossing. Zo kan een scheiding leiden tot een depressie maar ook het verlies van een dierbaar familielid, het verliezen van een baan of een huis. Het tijdig onderkennen van klachten, ook door de omgeving is dan vaak de eerste stap in het herstel.
Symptomen die kunnen wijzen op een depressie
Vanzelfsprekend is er niet een vast aantal symptomen die duiden op een depressie, dit verschilt van persoon tot persoon. Je kan wel een aantal symptomen herkennen die mogelijk kunnen duiden op het begin van een depressie of de aanwezigheid ervan:
- Schuldgevoelens
- Een verminder gevoel van eigenwaarde
- Neerslachtigheid (‘het maakt toch niks meer uit’)
- Een gewijzigd slaappatroon
- Verminderd energieniveau
- Lusteloos voelen
- Chronische ‘geestelijke’ vermoeidheid
- Minder interesse in intimiteit
Naast deze symptomen kan er in circa 10 – 15% van de gevallen waarin sprake is van een bepaalde vorm van depressie ook psychotische verschijnselen (wanen of hallucinaties) voor komen. Naast depressieve en manische symptomen wordt er dan gesproken van een psychotische depressie. Dit is één van de meest ernstige vormen van depressie. Voorheen noemde men dit ook wel melancholie of melancholische depressie.
Waanbeelden als symptoom voor een psychotische depressie
Het verschijnsel last te hebben van wanen of waandenkbeelden is een typische aanwijzing die niet onderschat mag worden. Hierbij is de realiteitszin ernstig verstoord. Het neurotische beeld van de depressie (hierbij is nog sprake van een functioneel besef van de realiteit) maakt dan plaats voor een meer psychotisch beeld. Patiënten die hieraan lijden zijn snel geagiteerd en zijn er van overtuigd dat er vreselijke dingen aan de hand zijn.
De waanbeelden die horen bij een psychotische depressie zijn vaak consequent en benadrukken de bij de patiënt levende indrukken van de persoonlijke tekortkomingen:
- Straf: het idee te hebben gestraft te worden vanwege een zondig bestaan of persoonlijke tekortkomingen
- Nihilisme: er is niets wat een bepaalde waarde kent
- Schuld: zich verantwoordelijk voelen voor externe situaties
- Somatisch: het idee opvatten dat bepaalde lichaamsdelen dood zijn. Vaak staan deze lichaamsdelen in relatie tot de emotie
- Dood: het idee dat men al dood is
- Faalangsten
- Sterk gebrek aan eigenwaarde
- Armoede: het idee dat men financieel aan de grond zit
Hallucinaties zijn een veelvoorkomend symptoom bij psychotische depressie. Hierbij is het belangrijk om onderscheid te maken tussen de verschillende vormen van hallucinaties. Zo zijn er de auditieve hallucinaties. Hierbij hoort men bijvoorbeeld stemmen die de persoon veroordelen voor zijn tekortkomingen of levensstijl. Daarnaast zijn er de visuele hallucinaties. Hierbij ziet de patiënt beelden die anderen niet waarnemen en een vergelijkbare boodschap bevatten. In de regel zijn hallucinaties, zowel de auditieve als de visuele, van voorbijgaande aard en weinig gedetailleerd.
Behandelmethoden van een psychotische depressie
Het behandelen van een psychotische depressie is vaak een zaak van lange adem, geen enkel behandelplan is toegesneden op elke situatie. In de praktijk komt het vaak neer op de vraag in welke fase van de ziekte de patiënt zich bevindt. Grofweg kan er gesproken worden over vijf fases, op basis hiervan kan er, uitgaande van de specifieke situatie een behandeling worden gestart:
Behandeling fase 1: Vroege fase
In deze fase is nog geen sprake van duidelijk zichtbare symptomen maar kan door het gedrag waar te nemen wel de indruk aanwezig zijn dat het gaat om een psychotische depressie. In deze fase is voorlichting, psycho-educatie het voornaamste. Ook het voorschrijven van antipsychotica is dan nog niet aan de orde. Om orde en rust te scheppen zal een arts wel geneigd zijn om antidepressiva voor te schrijven. Het gevaar van antipsychotica is namelijk de vraag wanneer men hiermee dient te stoppen. Juist door de patient te leren om te gaan met de gevoelens die men ervaart kan men in een vroeg stadium de ziekte goed behandelen.
Behandeling fase 2: Overweldigd worden door emoties
Emoties spelen een belangrijke rol bij het behandelen van een psychotische depressie. Wanneer je als patient merkt dat je dergelijke emoties moeilijk kan beheersen en ze een groot deel van je functioneren bepalen zal behandeling wenselijk zijn. In deze fase zal een arts eerder geneigd zijn om antipsychotica voor te schrijven. Deze medicijnen lossen het probleem niet op, en pakken ook niet de achterliggende oorzaak aan. De medicatie is uitsluitend bedoeld om de effecten van de symptomen te verminderen. Hierdoor wordt getracht om je als patient meer grip op je leven te geven. Als dat punt is bereikt, is het genezingsproces al een behoorlijk eind op weg.
Fase 3 – 5: verwarring, vallen en opstaan, zingeving
De laatste 3 fases vormen in feite een geheel. Door de educatie uit fase 1 ontstaat er een bewustzijn van de situatie. Als patient brengt dit, zeker als je nog medicatie gebruikt, periodes van verwarring met zich mee. Vragen omtrent de duur van de behandeling, hoe je zelf symptomen kunt onderkennen en dergelijke zijn aan de orde van de dag. Door terug te vallen op een stuk educatie leer je jezelf staande te houden en onderscheid te maken tussen wat realiteit is en niet. Door het verniewde bewustzijn is de weg ook vrij gemaakt voor een behandeling op maat. Zo leer je niet alleen omgaan met de psychotische depressie, je leert ook jezelf staande te houden. Uiteindelijk zal je zelf een manier moeten vinden om je leven weer zin en inhoud te geven.
Het genezingsproces bij een psychotische depressie is er niet een van een vast begin en eindpunt. Vaak zal je last kunnen blijven houden van een depressieve stemming. Wel kan je door middel van een juiste aanpak leren omgaan met alle symptomen die erbij horen. Genezing is dus zeker mogelijk, maar veel hangt af van de eigen inzet.