Sommige mensen — eigenlijk een behoorlijk aantal onder ons — zullen, ondanks het feit dat ze volledig gevaccineerd zijn, toch besmet worden met het coronavirus. Want hoe graag we ook anders willen denken, gevaccineerd zijn betekent niet dat je klaar bent met SARS-CoV-2. Maar Covid-19 krijgen als je gevaccineerd bent, is niet hetzelfde als Covid-19 krijgen als je niet gevaccineerd bent. Dit is waarom.
Onder gevaccineerde mensen vinden wel degelijk besmettingen met het coronavirus plaats. Dat zal blijven gebeuren zolang het virus onder ons is. Want wanneer een virus zo grondig is geïnfiltreerd in de menselijke bevolking, worden infecties na vaccinatie een rekenkundige onvermijdelijkheid.
Post-vaccinatie-infecties of “breakthroughs” kunnen af en toe symptomatisch worden, maar ze zijn geen bewijs dat de coronaprikken mislukken. De gevallen bij gevaccineerde mensen die besmet raken zijn gemiddeld milder, gaan sneller over, met minder virus dat blijft hangen – en het lijkt er ook op dat het minder waarschijnlijk is dat ze de ziekteverwekker doorgegeven.
De immuniteit die wordt geboden door vaccins werkt immers in herhalingen en gradaties, ze is niet absoluut. Ze maakt een persoon niet volledig ongevoelig voor infectie. Maar een besmetting bij iemand die gevaccineerd is, zorgt er ook niet voor dat onze verdediging afbrokkelt of zelfs breekt; ze vaagt niet de bescherming weg die al is gebouwd.
Niet zo’n slimme waakhonden en trage ridders
Laten we om dit te illustreren even ervan uitgaan dat het menselijk lichaam een middeleeuws kasteel is. Zonder vaccinatie hebben de verdedigers van het fort geen idee dat er een aanval aankomt. Ze hebben een paar agressieve waakhonden (aka ons aangeboren afweersysteem) rond het fort geposteerd – maar terwijl die beesten snel en brutaal zijn, geven ze ook rap op en zijn ze jammerlijk onnauwkeurig. Ze zullen hun tanden zetten in alles wat ze niet herkennen, maar worden gemakkelijk om de tuin geleid door sluipende indringers. Als alleen deze honden tussen het virus en de schatten van het kasteel staan, is dat een vrij zwakke eerste verdedigingslinie. Maar het is in wezen de situatie waarin veel niet-gevaccineerde mensen zich bevinden.
Het kasteel heeft nog wel ridders, die met meer precisie en punch opereren (aka ons adaptief of verworven immuunsysteem). Maar zonder voorafgaande waarschuwing zullen die pas na een vertraging van een week volledig in gang schieten, en tegen die tijd kan het virus al flink wat schade hebben aangericht. Op het moment dat de ridders eindelijk in actie schieten, kan het gevecht, vrij letterlijk, koortsachtig worden, waardoor de symptomen verergeren.
Informanten, boogschutters en sluipmoordenaars met zwaarden
Vaccinatie herschrijft het begin, het midden en het einde van het hierboven geschetste verhaaltje volledig. Covid-19-prikken fungeren als vertrouwelijke informanten, die informatie doorgeven over de aanvaller binnen de kasteelmuren. Met die informatie kunnen verdedigingscellen langs de muren van het fort patrouilleren en een nu bekende vijand in de gaten houden.
Geprepareerd door een vaccin, zullen immuunversterkingen veel sneller naar voren komen – binnen enkele dagen na een invasie, soms sneller. Adaptieve cellen, B-cellen genaamd, die antilichamen produceren, en T-cellen, die met virus geïnfecteerde cellen doden, zullen de tijd hebben gehad om de kenmerken van de ziekteverwekker te bestuderen en hun wapens ertegen te scherpen.
Of, om even terug te keren naar ons kasteel: wanneer het virus probeert binnen te dringen, zal het daardoor een pak moeilijker of zelfs niet door de verdediging raken, en terwijl het dat doet zal het flinke verliezen leiden en daardoor veel minder of zelfs helemaal geen schade meer kunnen aanrichten. Terwijl de waakhonden toeslaan, zullen boogschutters die zijn getraind om het virus te herkennen, het neerschieten; de weinige virusdeeltjes die er toch in slagen het fort binnen te dringen, zullen worden uitgeroeid door sluipmoordenaars die met zwaarden op de loer liggen in de schaduw.
Het is jammer genoeg geen zwart-wit-verhaal
Dat is het beste scenario. Maar de immuuncellen van sommige mensen kunnen trage reflexen hebben: de boogschutters in hun kasteeltje hebben wat meer tijd nodig om te vatten wat de informanten komen melden; dat zal vooral het geval zijn bij ouderen en immuungecompromitteerde mensen – plus: ze krijgen minder sluipmoordenaars met zwaarden gemobiliseerd.
Veranderingen aan de viruskant kunnen ook de weegschaal doen doorslaan. Net als vermomde indringers, kunnen sluwe varianten detectie door bepaalde antilichamen ontwijken. Zelfs gemakkelijk herkenbare versies van het coronavirus kunnen de vroege cavalcade van het immuunsysteem overweldigen als ze het kasteel in voldoende grote aantallen overvallen, bijvoorbeeld via een intense en langdurige blootstelling.
Met zoveel factoren die een rol spelen, is het niet moeilijk om te zien hoe een paar virale deeltjes nog steeds hun doel kunnen bereiken. Mensen hebben de neiging om vaccinatie als een zwart-wit-verhaal te zien: als ik gevaccineerd ben, zou ik geen symptomen moeten krijgen en zou ik volledig beschermd moeten zijn, redeneren ze. Maar er is veel meer nuance dan dat.
Hoe meer mensen worden gevaccineerd, hoe meer je deze doorbraakinfecties zal zien
Het is belangrijk te beseffen dat zelfs als de vaccins het virus niet kunnen tegenhouden om je te besmetten, ze nog steeds de mogelijkheden zullen inperken van de ziekteverwekker om door het lichaam te bewegen, symptomen te veroorzaken en zich naar iemand anders verspreiden.
Besmettingen van volledig gevaccineerde mensen, en dan vooral symptomatische, zijn nog steeds erg ongewoon, zeker in verhouding tot het aantal geïmmuniseerde mensen. Maar tegelijkertijd: hoe meer mensen worden gevaccineerd, hoe meer je deze doorbraakinfecties zal zien. Vergeet niet dat een kleine fractie van miljoenen mensen nog steeds veel mensen zijn – en in gemeenschappen waar een meerderheid van de mensen wordt gevaccineerd, kunnen de meeste positieve tests daardoor uiteindelijk bij geïnoculeerden blijken te zitten.
Het komt erop op aan om daarbij niet te panikeren. Laten we nog een laatste keer terugkeren naar ons kasteel. Een raid op een kasteel is erger als de bewoners worden afgeslacht en al de schatten worden gestolen; met vaccins zijn die gevallen zeldzaam – er wordt hooguit wat huisraad meegenomen, en het het virus heeft amper tijd om een paar klappen uit te delen voordat het de deur wordt uitgewerkt. Natuurlijk zouden vaccins beter zijn als ze ondoordringbare krachtvelden rond elk fort zouden bouwen. Dat doen ze niet. Maar een geschonden bolwerk is niet per se een verslagen bolwerk en elk kasteel dat zich van tevoren bewapent, zal in een betere positie verkeren dan voorheen.
Het zilveren randje
Er zit ook een mogelijk zilveren randje aan de besmettingen van al gevaccineerde mensen. Deze infecties komen per definitie voor in afweersystemen die het virus al herkennen en er weer van kunnen leren. Elke volgende ontmoeting met SARS-CoV-2 kan het lichaam er effectief aan herinneren dat de dreiging van de ziekteverwekker nog steeds opdoemt, waardoor cellen worden overgehaald om hun verdediging nieuw leven in te blazen en hun coronavirus-detectievaardigheden aan te scherpen, en de duur van de bescherming te verlengen.
Een deel van die bekendheid kan bij bepaalde varianten wegebben. Maar in grote lijnen kan een infectie na de vaccinatie als een booster voor het vaccin dienen. Dat is zeker geen reden om op zoek te gaan naar een infectie. Of om vaccinatie in twijfel te trekken: die biedt een sterkere bescherming dan natuurlijke infectie. Het klopt dat we geen controle hebben over hoe SARS-CoV-2 zich ontwikkelt. Maar hoe ziekte zich manifesteert, hangt af van zowel de gastheer als de ziekteverwekker. Vaccinatie geeft ons een groot deel van de controle over dat verhaal terug.
