Voorkamerfibrillatie wordt vaak gezien als ouderdomskwaaltje. Toch zijn er heel wat factoren die bijdragen tot de ontwikkeling van de hartritmestoornis. Als we die aanpakken, kunnen we het ouderdomskwaaltje vaak voorkomen of verdagen. Maar wat is voorkamerfibrillatie juist? Wat zijn de symptomen en hoe wordt het behandeld? Hein Heidbuchel, diensthoofd cardiologie UZA, legt uit.
Wat is voorkamerfibrillatie?
‘Voorkamerfibrillatie is een aandoening waarbij de voorkamers geen regelmatige elektrische impuls meer krijgen, maar complete elektrische chaos vertonen. De elektrische activiteit is overal en nergens. Het zorgt ervoor dat de voorkamers niet meer gecoördineerd samentrekken. De impulsen in de voorkamer vinden op een onregelmatige manier hun weg naar de kamers – de eigenlijke pompen van het hart – en die gaan dan onregelmatig samentrekken.’
Een ouderdomskwaaltje of niet?
‘Voorkamerfibrillatie treedt vaak onverwachts op. Toch zijn er heel wat risicofactoren die voorkamerfibrillatie in de hand kunnen werken.’
‘We weten dat mensen met een verzwakte hartspier, een hoge bloeddruk, hartklepproblemen of een eerdere hartinfarct meer kans hebben op voorkamerfibrillatie. Maar het komt ook vaker voor bij mensen die suikerziekte, longziektes, slaapapneu of overgewicht hebben, en daardoor dikwijls ook een wat verstijfde hartspier. Onze beschavingsziekten maken dat voorkamerfibrillatie dikwijls op jongere leeftijd optreedt.’
Symptomen
‘Het belangrijkste symptoom is een onregelmatige hartslag. Vaak voelt men dat onregelmatig bonzen in de borstkas, maar één op drie patiënten ervaart dit gevoel helemaal niet en is zich niet bewust van de ritmestoornis. Sommige patiënten voelen bepaalde episodes wel en andere episodes dan weer niet.’
‘De pompfunctie van het hart kan minder optimaal zijn tijdens voorkamerfibrillatie. Vergelijk het met een motor: die zit misschien wel perfect in elkaar, maar als die niet juist is afgesteld, kan die niet optimaal werken. Het wordt moeilijker om inspanningen te doen voor de patiënt en men is sneller kort van adem. In zeldzame gevallen gaat voorkamerfibrillatie gepaard met een algemeen flauw gevoel, anderen beschrijven het als een algemene moeheid.
Gevolgen op lange termijn
‘De hartritmestoornis kan zorgen voor bloedklontervorming in de voorkamer. Als die bloedklonters loskomen, komen ze in de bloedstroom terecht. Dat noemen we embolieën, en die kunnen zich verspreiden naar elk orgaan van het lichaam. Vaak gaan ze naar de hersenen, wat kan leiden tot een beroerte. Die leidt tot verlammingsverschijnselen en verlies van spraak. Zulke gevolgen zijn soms onomkeerbaar.’
‘Als het hart niet optimaal functioneert, kan dat ook bijdragen tot het ontwikkelen van hartzwakte, waarbij de pomp zelf progressief verzwakt. Het is een vicieuze cirkel. Hartzwakte leidt tot voorkamerfibrillatie en dat zorgt dan weer voor meer hartzwakte. Die hartzwakte werkt dan weer meer voorkamerfibrillatie in de hand.’
Preventie
‘De ritmestoornis zelf voorkomen is het belangrijkste doel. Aanpassingen in onze algemene levensstijl zijn vaak de sleutel tot succes. We worden te zwaar, bewegen niet genoeg, onze bloeddruk is te hoog en onze cholesterol stijgt. Dat kan zorgen voor hartinfarcten, verstijving van de hartspier en hartzwakte. Al die factoren dragen bij tot het optreden van voorkamerfibrillatie. Een algemene gezonde levensstijl is eigenlijk de essentie in het voorkomen van de hartritmestoornis.’
‘We zien dat mensen die weinig fysiek actief zijn, meer kans hebben op voorkamerfibrillatie. Maar mensen die extreem veel fysiek actief zijn, kunnen ook sneller voorkamerfibrillatie ontwikkelen. We hebben het dan vooral over duursporters, mensen die meer dan vier tot zes uur per week lopen, fietsen of andere uithoudingssporten doen. Een sporthart heeft heel wat positieve effecten, maar ook enkele negatieve kantjes, zoals de mogelijkheid tot ontwikkeling van voorkamerfibrillatie.’
Behandeling
‘We behandelen voorkamerfibrillatie aan de hand van vier pijlers. Ten eerste moeten we embolieën – en dus bloedklonters – voorkomen. Dat doen we door middel van bloedverdunners. Niet elke patiënt heeft die nodig, maar vaak zijn ze wel aangewezen.’
‘We proberen de symptomen te voorkomen of verlichten met medicatie die ervoor zorgt dat je hartritme wel onregelmatig, maar niet te traag of te snel is. Dat noemen we frequentiecontrole. In vele gevallen neemt dat zelfs alle symptomen weg.’
‘De derde pijler is ritmecontrole. Dat behelst het stoppen van de ritmestoornis als ze optreedt, en voorkomt dat ze opnieuw optreedt. Dat kan door middel van medicatie of ingrepen op het hart. Het lijkt paradoxaal, maar dit is niet bij alle patiënten nodig. De meeste patiënten leven een gelukkig en lang leven met voorkamerfibrillatie.’
‘De vierde en belangrijkste pijler is de aanpak van onderliggende factoren. Als we die factoren aanpakken, is er een kans dat we de hartritmestoornis kunnen voorkomen, maar we voorkomen ook andere mogelijke, schadelijke gevolgen van die aandoeningen. Net zoals bij preventie, vraagt dat inzicht van de patiënt in het waarom en hoe van voorkamerfibrillatie. Dat inzicht verschaft motivatie voor levensstijlaanpassingen en voor aanvullende onderzoeken en behandelingen. We gebruiken voorkamerfibrillatie als ‘oranje knipperlicht’ om de weg in te slaan naar een gezondere toekomst!’
