Wereldwijd consumeren we elke dag ongeveer twee miljard kopjes koffie. Het is dus best wel boeiend om te weten wat die koffie met ons doet, behalve dat hij ons wakker houdt. Wetenschappers bestuderen koffie bijna net zo graag als wij hem willen drinken; er zijn bijna drie en een half miljoen wetenschappelijke artikelen gericht op koffie. Het probleem is: als je koffie drinkt en het nieuws volgt, word je om de oren geslagen met tegenstrijdigheden. De ene keer is koffie goed voor je, de andere keer niet. Hoe zit dat?
Een recente studie toonde aan dat koffie, zelfs gezoet, gezondheidsvoordelen opleverde. Maar andere studies zijn tot meer gemengde conclusies gekomen. Wat drijft deze slingerbewegingen in de gezondheidsstatus van koffie?
Bij het drinken van koffie nemen we een complex brouwsel in ons op dat letterlijk duizenden chemicaliën bevat. De belangrijkste biologisch actieve ingrediënten in koffie zijn cafeïne (een stimulerend middel) en een reeks antioxidanten. Wat weten we over de invloed van cafeïne en antioxidanten op ons lichaam? De grondbeginselen zijn vrij eenvoudig, maar de duivel zit in de details.
Mensen reageren verschillend op cafeïne
Door de stimulerende eigenschappen van cafeïne kun je erop rekenen dat een kopje koffie je wakker maakt/houdt. In feite is koffie, of in ieder geval de cafeïne die het bevat, de meest gebruikte psychoactieve drug ter wereld. Het lijkt te werken als een stimulerend middel, althans gedeeltelijk, door adenosine, dat slaap bevordert, te blokkeren van binding aan zijn receptor.
Cafeïne en adenosine hebben vergelijkbare ringstructuren. Cafeïne werkt als een moleculaire nabootsing, vult en blokkeert de adenosinereceptor, waardoor het natuurlijke vermogen van het lichaam om te kunnen rusten als het moe is, wordt verhinderd. Deze blokkering is ook de reden waarom te veel koffie je zenuwachtig of slapeloos kan maken. Je kan vermoeidheid slechts beperkt uitstellen voordat de regulerende systemen van het lichaam beginnen te falen, wat leidt tot eenvoudige dingen zoals de kriebels, maar ook tot ernstigere effecten zoals angst of slapeloosheid.
Mensen reageren verschillend op cafeïne. Ten minste een deel van deze variatie komt door het hebben van verschillende vormen van die adenosinereceptor, het molecuul waaraan cafeïne bindt en dat het blokkeert. Er zijn waarschijnlijk ook andere plaatsen van genetische variatie.
Ratten en darmen
Er zijn mensen die geen cafeïne verwerken en voor wie dranken zoals koffie een medisch gevaar kunnen vormen. Maar ook buiten die uitersten is er variatie in hoe we op dat kopje koffie reageren. Het heeft te maken met omgevingsfactoren, onze koffieconsumptie in het verleden en genetica.
We zijn vooral geïnteresseerd in koffie vanwege de cafeïne-buzz, maar dat betekent niet dat cafeïne het biologisch meest interessante aspect is van een goede kop koffie. In één onderzoek met ratten veroorzaakte cafeïne de contractie van gladde spieren, dus het is mogelijk dat cafeïne de darmactiviteit direct bevordert. Andere studies hebben echter aangetoond dat cafeïnevrije koffie een even sterk effect op de darmactiviteit kan hebben als gewone koffie, wat wijst op een complexer mechanisme waarbij enkele van de andere moleculen in koffie betrokken zijn.
Antioxidanten dan maar?
Hoe zit het met de antioxidanten in koffie? Wat zijn dat trouwens? Metabolische processen produceren de energie die nodig is voor het leven, maar ze creëren ook afval, vaak in de vorm van geoxideerde moleculen die op zichzelf schadelijk kunnen zijn of andere moleculen kunnen beschadigen. Antioxidanten zijn een brede groep moleculen die gevaarlijk afval kunnen opruimen; alle organismen produceren antioxidanten als onderdeel van hun metabolische balans. Het is onduidelijk of het aanvullen van onze voeding met extra antioxidanten deze natuurlijke afweer kan versterken, maar dat heeft speculatie niet gestopt. Antioxidanten zijn in verband gebracht met bijna alles, inclusief voortijdige ejaculatie.
De antioxidanten in koffie kunnen zelfs een kankerbestrijdend effect hebben. Onthoud dat antioxidanten cellulaire schade bestrijden. Een type schade dat ze kunnen helpen verminderen, zijn mutaties in het DNA, en kanker wordt veroorzaakt door mutaties die leiden tot een verkeerde regulatie van genen. Studies hebben aangetoond dat het drinken van koffie kanker bij ratten bestrijdt. Andere studies bij mensen hebben aangetoond dat koffieconsumptie geassocieerd is met lagere percentages van sommige vormen van kanker.
Zal het drinken van koffie je gezonder maken of je helpen langer te leven? Waarschijnlijk niet
Interessant is dat koffieconsumptie ook in verband is gebracht met lagere percentages van andere ziekten. Hogere koffieconsumptie is gekoppeld aan lagere percentages van de ziekte van Parkinson en sommige andere vormen van dementie. Opvallend is dat ten minste één experimenteel onderzoek bij muizen en celculturen aantoont dat bescherming een functie is van een combinatie van cafeïne en antioxidanten in koffie. Hogere koffieconsumptie is ook in verband gebracht met lagere percentages diabetes type 2.
Maar: of dat aan koffie ligt, is helemaal niet duidelijk. De conclusie? Is koffie goed voor je? Ja, in die zin dat het je wakker maakt, je humeur opfleurt, je misschien zelfs een excuus geeft om het huis uit te gaan en met vrienden te kletsen in een plaatselijk koffiehuis. Zal het drinken van koffie je gezonder maken of je helpen langer te leven? Waarschijnlijk niet.
