We leven in een maatschappij die enorm snel verandert, complex is en ons onzeker maakt. De digitale revolutie gaat razendsnel, we moeten een massa prikkels verwerken en waarheden van gisteren kunnen vandaag al ontkracht worden door nieuwe informatie. Dat brengt angst en stress met zich mee. Door onze positieve intelligentie te trainen, kunnen we beter met die angst en stress omgaan. Maar hoe doe je dat?
Cognitief gedragscoach en loopbaanbegeleider Gina Peeters, bij het Vlaamse publiek beter bekend als Geena Lisa, zet samen met wellbeing pionier Isabelle Hoebrechts mentale gezondheid op de kaart en focust daarbij onder andere op positieve intelligentie. Samen schreven ze Positieve Intelligentie, een boek rond het concept, opgebouwd aan de hand van een stappenplan. Positieve intelligentie bepaalt de mate waarin jij op een positieve en oplossingsgerichte manier omgaat met de kleine en grote uitdagingen van het leven. ‘Dat betekent echter niet dat je altijd positief moet zijn’, leggen Gina en Isabelle uit. ‘Positiviteit wordt toxisch als je ermee overdrijft. Je hoeft je negatieve emoties niet te negeren, minimaliseren of ontkennen, want dat is niet gezond. ‘Maak je geen zorgen, wees gewoon gelukkig’ is het soort advies waar niemand iets aan heeft. Je mag vallen in het leven, maar je mag niet te lang blijven liggen.’
Ga voor autonomie
Een autonome levenshouding is de eerste stap naar het ontwikkelen van positieve intelligentie. Je probeert doelen na te streven die voor jou belangrijk zijn en bewandelt je eigen levenspad. Je verliest namelijk de connectie met jezelf als je een rol speelt om anderen te behagen of om te voldoen aan de verwachtingen van familie, vrienden, collega’s, maatschappij of de media. ‘Als je gaat leven naar externe verwachtingen, kun je jezelf daar helemaal in verliezen’, klinkt het. ‘Je hebt het gevoel dat je alles hebt, maar toch niet gelukkig bent. Speel dus geen figurantenrol in je eigen film.’
Onderzoek van professor in de Gezondheidseconomie Lieven Annemans toont aan dat zo’n 45 procent van de werknemers in België onvoldoende autonomie ervaart bij het uitoefenen van zijn job. Van die groep geeft bovendien 90 procent aan ongelukkig te zijn op het werk. Dat is niet niks. Om je positieve intelligentie te ontwikkelen, moet je dus zeker ook je professionele leven onder de loep nemen. In het boek verwijzen Gina en Isabelle daarom regelmatig naar de impact van je job en je werkleven op je welzijn en je positieve intelligentie. ‘Ook op werkvlak is autonomie belangrijk’, stellen ze.
Aanvaard wat je niet kunt veranderen
Vervolgens draagt het boek je op om zaken die je niet kunt veranderen, te leren aanvaarden. ‘Je kunt een traumatische gebeurtenis steeds herbeleven en je afvragen wat je anders had kunnen doen, maar dat telkens herkauwen van gedachten of gebeurtenissen slorpt energie op’, vertellen Gina en Isabelle. ‘Je overgeven aan een realiteit die onveranderlijk is, doet altijd pijn. Dat emotioneel lijden moet je nu eenmaal doorstaan. Maar door het verleden steeds weer te overdenken, ben je ook onnodig aan het lijden. Erken de pijn, kies bewust voor aanvaarding en laat het vervolgens beetje bij beetje los. Dat kun je doen door je gedachten te leiden en constructief naar oplossingen te zoeken. Soms kunnen gebeurtenissen die op het eerste gezicht pech lijken, zo ook net een geluk bij een ongeluk blijken.’
Leer je brein kennen
Om onze positieve intelligentie te leren ontwikkelen, moeten we volgens Gina en Isabelle eerst ons brein beter begrijpen. Dat is opgedeeld in drie verschillende stukken, met elk hun eigen functie. Eerst hebben we ons instinctief brein, waar ons autonoom zenuwstelsel deel van uitmaakt. Het zorgt voor alle vitale lichaamsfuncties, zoals onze ademhaling, spijsvertering en hartslag. Daarnaast bevat het ook ons primitief overlevingsinstinct en triggert het onze reactie op stresserende situaties. Dit deel van ons brein beslist of we vechten, vluchten of verlammen, daarom noemen de auteurs het ‘ons stressbrein’.
Het tweede deel van ons brein is ons emotionele brein, waarin onze sociale vaardigheden zich ontwikkelen. Dit deel is verantwoordelijk voor positieve en negatieve emoties, maar ook voor onze waarden, normen, verlangens, voorkeuren en persoonlijkheid.
Het derde deel is het belangrijkste om onze positieve intelligentie te ontwikkelen. Gina en Isabelle noemen het ‘ons serene brein’, onze prefrontale cortex in de voorkant van de hersenpan. Dit hersendeel zorgt ervoor dat we nadenken, analyseren, rekenen, taal gebruiken, creatief zijn … Het vormt ook de bakermat van positieve intelligentie.
Snoer je saboteur de mond
Ons stressbrein en ons serene brein staan lijnrecht tegenover elkaar. ‘Het stressbrein is onze innerlijke criticus, met ongenuanceerd taalgebruik dat hard, negatief, onzeker en verwijtend is’, leggen de auteurs uit. ‘Het is dat stemmetje in je hoofd dat focust op het negatieve en steeds zegt dat je iets niet kunt. Het stressbrein oordeelt snel en gaat af op een eerste indruk, gevoel of op eerdere ervaringen. Deze gedachten zijn de vijand van positieve intelligentie en worden gevormd door je saboteurs.’ Deze saboteurs ontstaan in je stressbrein onder invloed van je opvoeding, omgeving en onderwijs. ‘De context waarin je opgroeit, bepaalt welke saboteurs zich ontwikkelden’, vertellen Gina en Isabelle. ‘De bevestiging van je opvoeders gaf veiligheid, dus ging je gedrag vertonen om die bevestiging te krijgen.’
Saboteurs zijn een universeel gegeven. Iedereen heeft ze, ongeacht zijn opvoeding. Als kind beschermen ze je tegen fysieke en emotionele gevaren, maar als volwassene staan ze je ontwikkeling in de weg. ‘Je saboteurs vormen de bril waarmee je naar de wereld kijkt en hoe je inkomende informatie verwerkt.’ Je kent dat gevoel misschien wel dat je dat duiveltje op je schouder maar niet klein krijgt? In hun boek delen Gina en Isabelle de saboteurs op in negen types: de perfectionist, de pleaser, de streber, de controleur, de rusteloze, het slachtoffer, de denker, de waakzame en de ontwijker.
Maak kennis met je mentor
Tegenover de saboteur van ons stressbrein, staat de mentor van ons serene brein. Die is geduldig en begripvol en geeft opbouwende adviezen. Onze mentor denkt positief, genuanceerd en is gefocust op het vinden van oplossingen. ‘Je mentor laat zich niet meeslepen door de leugens van je saboteurs’, klinkt het. ‘Denk niet dat jij geen innerlijke mentor hebt omdat je zijn stem niet hoort. Het herkennen van je saboteur en ontdekken van je mentor is voor veel mensen een eyeopener. Dan kun je je gedrag in uitdagende situaties begrijpen en bijsturen en verval je niet in primaire reacties zoals vechten, vluchten of verlammen. Onze hersenen passen zich makkelijker aan aan nieuwe situaties, wat zich vertaalt in positieve intelligentie. Je kunt ‘positief zijn’ als vaardigheid aanleren. Onze gedachten nemen namelijk steeds de weg van de minste weerstand. Je brein zal dus een bestaande overtuiging herhalen, bijvoorbeeld ‘ik ga dat niet kunnen’. De impact van een gekende gedachte ten opzichte van een nieuwe gedachte is 80-20. Je moet je nieuwe, positieve, gedachte dus minstens vijf keer herhalen om ze even krachtig te maken als je vertrouwde negatieve gedachte. Als je gedachten de gekende weg willen nemen, kun je jezelf de vraag stellen ‘Is dat wel zo?’ Je innerlijke mentor gaat dan oplossingsgericht aan de slag en zegt stop tegen je saboteur en ongenuanceerde gedachten. Als je saboteur je ervan probeert te overtuigen dat je iets niet kunt, zal je innerlijke mentor dat in vraag stellen en je overtuigen dat het wel lukt.”
Benoem en deel je geluk
Wanneer negatieve emoties je in de greep houden, vernauwt je mentale veerkracht. Je bent gericht op problemen en gevaren en verliest de connectie met anderen en de realiteit. ‘Je voelt je daardoor vaak alleen’, merken Gina en Isabelle op. ‘Gelukkig kun je leren om bewust positief te denken, bijvoorbeeld door elke goede gebeurtenis te benoemen en de positieve emotie die je eraan koppelt bewust te ervaren. Dat kan om zeer kleine dingen gaan. Heb je frisgewassen lakens op je bed gelegd? Dan kun je daar even bij stilstaan en beschrijven waarom dat je blij maakt.’ Je positieve emoties delen met anderen versterkt ook je mentale welzijn. Deel je kleine gelukjes dus met je partner, vrienden of familie. Het effect vergroot als de ander daar op een constructieve manier op reageert.
Ook uiting geven aan dankbaarheid is volgens het boek essentieel voor een gezonde state of mind. ‘Het is uiteraard moeilijk om dankbaar te zijn bij negatieve gebeurtenissen’, bevestigen de auteurs. ‘Je kunt dan wél dankbaar zijn voor opportuniteiten die zich aandienen of voor de steun die je krijgt van je omgeving.’
Wees betrokken
Een ander belangrijk element voor het ontwikkelen van positieve intelligentie is betrokkenheid. ‘Je verbonden voelen met anderen betekent dat je waardevolle vriendschappen, professionele samenwerkingen, liefdesrelaties en familiebanden hebt’, klinkt het. ‘Wanneer je het gevoel hebt dat mensen rondom je niet eerlijk zijn, ervaar je een innerlijke onrust en komt je stressbrein sneller in actie. We hebben als mens gemiddeld drie gezonde en stabiele vriendschappen nodig om te voldoen aan de basisbehoefte van geluk. Ook je werkgeluk wordt voor een groot stuk bepaald door je relatie met collega’s of leidinggevenden.’
Beleving gaat vervolgens nog een stap verder dan betrokkenheid. Hierbij draait het om engagement, je verbonden voelen met een activiteit, doel of organisatie. Door je aandacht te richten op zaken en doelen die jou energie geven, train je je positieve intelligentie. Je geeft zin aan je leven. In een professionele context betekent het dat je je verbonden voelt met de organisatie waarvoor je werkt en de job die je doet.’
Ontwikkel je competenties
Gina en Isabelle hechten veel belang aan levenslang leren en het verwerven van nieuwe inzichten en competenties. Ze moedigen je in het boek aan om nieuwsgierig te zijn en te leren alsof je eeuwig jong bent. ‘Zonder nieuwsgierigheid ben je als mens niet gemotiveerd om bij te leren en te ontwikkelen’, verduidelijken ze. ‘Als je met een leergierige mindset in het leven staat, stimuleer je je positieve intelligentie. Een factor die je nieuwsgierigheid echter kan belemmeren, is faalangst omdat je saboteur opnieuw de bovenhand neemt. Dan is het belangrijk dat je mentor in actie schiet.’
Onze competenties zijn daarnaast ook een belangrijk onderdeel van ons werkgeluk. ‘Je werkgeluk stijgt als jij een job hebt die de perfecte context biedt om je competenties maximaal in te zetten’, gaan Gina en Isabelle verder. ‘Competenties ontwikkel je op basis van je interesses. Ze zijn dus niet hetzelfde als talenten die aangeboren zijn en bepalen hoe snel jij iets leert.’
Leer efficiënter communiceren
In hun boek vestigen de auteurs ook de aandacht op het belang van een goede communicatie. ‘Zaken die niet worden uitgesproken, blijven in je hoofd ronddwalen en zorgen voor onnodig emotioneel lijden’, leggen ze uit. ‘Je kunt je communicatie sturen door je positieve intelligentie, zodat je je niet laat beïnvloeden door je stressbrein of je saboteurs. Bij conflicten houd je vervolgens je vecht-, vlucht- of verlamimpulsen onder controle en laat je je innerlijke mentor aan het woord. Vaak communiceren we onder invloed van ons stressbrein namelijk onduidelijk, te weinig of zelfs helemaal niet.’
Stel doelen voor jezelf
Doorheen het boek bieden Gina en Isabelle verschillende oefeningen om aan zelfreflectie te doen of aan je positieve intelligentie te werken. Om het effect te merken, moet je volgens de auteurs ook doelen stellen. ‘Doelstellingen werken sturend en zingevend’, klinkt het. ‘Kies een doel dat helemaal van jezelf is, los van de verwachtingen van anderen. Maak bovendien een stappenplan zodat je doel concreet wordt en zorg dat de stappen haalbaar blijven.’
Wie met dit boek aan de slag wil gaan om zijn positieve intelligentie te verbeteren, krijgt er dus tal van oefeningen en opdrachten rond zelfreflectie bij. Je stelt je doelen op en volgt de inzichten van het ABCD-stappenplan om aan je positieve intelligentie te werken. Het belangrijkste dat Gina en Isabelle willen meegeven met hun boek is dat je tegenslagen en pijn niet kunt veranderen, maar dat je niet onnodig emotioneel hoeft te lijden door je gedachten in een positieve richting te sturen.
Meer lezen? Positieve Intelligentie van Gina Peeters en Isabelle Hoebrechts (Pelckmans, € 24,50)
