Het lijkt erop dat JavaScript is uitgeschakeld. Schakel dit in om ervoor te zorgen dat deze website correct werkt.

Puzzelen en bolwerken: wat is mantelzorg nu juist?

7 min read

Uit onderzoek van Partena Ziekenfonds blijkt dat 1 op 2 Vlamingen taken overneemt van iemand die ziek of zorgbehoevend is. Nochtans noemen die personen zich vaak geen mantelzorger. Dat komt omdat er nog veel onwetendheid is over die term. Want wat is mantelzorg nu juist? En welke ondersteuning kan je als mantelzorger krijgen? Ulrike Desmet, werkzaam binnen de dienst maatschappelijk werk van Partena, geeft tekst en uitleg.

Wat is mantelzorg en wat doet een mantelzorger?

Ulrike Desmet, Partena.

“Bij mantelzorg ga je onbetaald zorgen voor iemand uit je directe omgeving”, vertelt Ulrike. “Het hoeft niet om familie te gaan, maar het is wel noodzakelijk dat er een persoonlijke band is. Verder is ook het langdurige karakter belangrijk. De hulp kan starten vanuit een kleine activiteit, maar je zorgt wel voor mensen die blijvend ondersteuning nodig hebben. Eén keer boodschappen halen voor je grootvader of twee weken voor je ziek kind zorgen, vallen hier dus niet onder. Hetzelfde geldt voor vrijwilligerswerk via bijvoorbeeld een erkende organisatie. Daarvoor kies je namelijk bewust. Bij mantelzorg rol je eerder onbewust in de taken die het met zich meebrengt.”

Mantelzorg uit zich dan ook in veel verschillende soorten en vormen. “Een dochter die voor haar hoogbejaarde moeder zorgt nadat opa gestorven is, de buurman die dagelijks warme soep krijgt van de overbuurvrouw, een moeder die voor haar kind met een beperking zorgt, een man die voor zijn vrouw met dementie zorgt, de voorbeelden zijn eindeloos”, vervolgt Ulrike. “Als mantelzorger kan je zichtbare, maar ook minder zichtbare taken op je nemen. Dat gaat dan van huishoudelijk werk, persoonsverzorging en administratieve ondersteuning tot de rol van gezondheids- of mental coach. Eigenlijk zit mantelzorg vaak in kleine dingen, zoals het bijhouden van doktersafspraken, een luisterend oor bieden, een telefoontje plegen naar de verpleegkundige die aan huis komt om door te geven dat er iets gewijzigd is in de medicatie, enzovoort. Zeker tijdens de coronacrisis nu, is zo’n sociaal contact heel belangrijk.”

Aantal mantelzorgers in Vlaanderen

Mantelzorg speelt dus een cruciale rol in de ondersteuning van zorgbehoevenden. Om dat te beklemtonen stelde de Vlaamse overheid een mantelzorgplan op, dat tot eind 2020 loopt. Naast de invoering van een erkenning als mantelzorger – daarover later meer – biedt dat document ook meer inzicht over hoe de Vlaamse mantelzorger eruit ziet. “De grootste groep is tussen de 45 en 64 jaar, de zogenaamde ‘sandwichgeneratie’, die werk combineert met zorg voor opgroeiende (klein)kinderen en zorg voor hun ouders”, legt Ulrike uit. “Ook de groep mantelzorgers ouder dan 65 jaar is groot. Hier moet bij het verder uitstippelen van een beleid zeker rekening mee gehouden worden. De meerderheid van de mantelzorgers – namelijk 6 op de 10 – is een vrouw, zeker wanneer het gaat om intensieve zorg. In 2018 waren er 158.104 mantelzorgers geregistreerd binnen het zorgbudget zwaar behoevenden – een financiële ondersteuning op Vlaams niveau – maar de werkelijke groep is veel groter, omdat niet iedereen zichzelf als mantelzorger ziet. Uit een recente bevraging van ons ziekenfonds blijkt bijvoorbeeld dat maar liefst 1 op 2 Vlamingen taken overneemt van iemand die ziek of zorgbehoevend is. Van chauffeur tot psycholoog of gezondheidscoach: deze micro-superhelden wisselen elke dag meermaals van petje en goochelen met tijd en energie, maar noemen zich vaak geen mantelzorger. Hierdoor zijn ze zich ook niet bewust van het ondersteuningsaanbod. De meerderheid hoort het woord mantelzorger pas voor het eerst wanneer men al een tijdje in de zorg staat. Hier is dus meer bewustwording en sensibilisering rond nodig.”

Erkenning als mantelzorger

Een eerste stap daarin is dat het sinds 1 september 2020 mogelijk is om bij het ziekenfonds een erkenning als mantelzorger aan te vragen. “Het is een soort van extra bevestiging”, vertelt Ulrike. “Dat kan belangrijk zijn voor de motivatie van de mantelzorger. Alle taken die hij of zij op zich neemt, worden hierdoor erkend naar de buitenwereld toe. Daarnaast kunnen er bij een erkenning extra sociale voordelen toegekend worden aan de mantelzorger. Het gaat dan om mantelzorgverlof dat bij de RVA aangevraagd kan worden. Dat is een vervangingsinkomen dat je kan krijgen als je tijdelijk je arbeidsactivteiten stopzet.”

Naast die federale maatregel, is er ook financiële ondersteuning mogelijk op gemeentelijk en Vlaams niveau. “Zo zijn er lokale overheden die een mantelzorgpremie toekennen”, vervolgt Ulrike. “De voorwaarden hiervoor verschillen van gemeente tot gemeente. Onrechtstreeks is er ook het zorgbudget zwaar zorgbehoevenden dat wordt toegekend aan de zorgbehoevende die hiermee zijn mantel- en thuiszorg kan vergoeden. Maar die persoon kan dus evengoed beslissen om dat geld voor andere zaken te gebruiken. Het is dus geen rechtstreekse financiële tegemoetkoming voor de mantelzorger. Iemand wordt als zwaar zorgbehoevend gezien als hij of zij verschillende activiteiten in het dagelijkse leven niet meer zelfstandig kan uitvoeren.”

Er bestaan via het ziekenfonds ook verschillende ondersteuningsmogelijkheden die het veilig en autonoom wonen van de zorgbehoevende mogelijk maken. “Denk dan aan personenalarmsystemen of het aanbod van tijdelijke verblijven zodat mantelzorgers op momenten dat men bijvoorbeeld op vakantie is, de zorgbehoevende veilig kan laten ondersteunen door professionele zorg. Uiteraard is er ook het ganse thuiszorgaanbod van poets- en gezinshulpen.”

Moeilijkheden voor mantelzorgers

Mantelzorgers hebben vaak al een eigen drukke agenda die ze moeten bolwerken, maar toch staan ze de zorgbehoevende door dik en dun bij. Dat kan voor extra druk zorgen. “Zeker als je er te lang alleen voor staat”, verduidelijkt Ulrike. “Die overbelasting kan zich uiten op verschillende manieren. Fysieke klachten, je job opgeven, emotionele problemen, enzovoort. De meeste zorgdragers geven aan dat ze hun taken uit liefde opnemen en die zorg ook het liefst zelf bieden, ook al zijn er andere mogelijkheden. Een groot deel handelt ook vanuit een gevoel van noodzaak: ze hebben het gevoel dat ze er niet onderuit kunnen. Voor elke zorgdrager blijkt de emotionele belasting, de administratieve rompslomp en de combinatie met het werk soms door te wegen. Op onze website kan je hierrond verschillende tips terugvinden. Het is in elk geval belangrijk dat we mantelzorgers blijven ondersteunen, want zonder die informele zorg kan ook de formele zorg niet aangeboden worden. Als iemand niet naar het ziekenhuis gebracht kan worden voor een doktersafspraak, kan hij daar ook niet geholpen worden. Dankzij mantelzorg kunnen zorgbehoevenden ook langer thuis blijven wonen. Als je de lange wachtlijsten bij gehandicaptenzorg en rusthuizen ziet, is dat dus zeker een belangrijke meerwaarde.”

Elke persoon die zorg draagt voor een ander, officieel mantelzorger of niet, verdient een eretitel, een applausje en een steuntje in de rug! Daarom lanceert Partena Ziekenfonds het platform zorgdragers.be. Ben je zelf zorgdrager, dan vind je tips en advies en een fijne attentie. Wil je een zorgdrager uit je omgeving dat extra steuntje in de rug geven? Dan heeft Partena Ziekenfonds ook nog enkele relevante tips voor jou!

Door

Deze artikelen kunnen u misschien ook interesseren…

Lees Meer ...

Deze artikelen kunnen u misschien ook interesseren…