De extravert is de drukke flapuit met een constante nood aan aandacht. De introvert houdt zich liever in stilte bezig en heeft weinig zin in een schreeuwerige massa om zich heen. Het lijkt wel alsof je of het ene of het ander bent, maar de realiteit is veel minder zwart-wit. Je persoonlijkheid wordt door heel wat meer factoren bepaald.
Uitbundig, vrolijk, communicatief … Het zijn maar enkele van de eigenschappen die we toekennen aan de extravert. Daartegenover staat de introvert. Een zwijgzaam type dat zich liever wegstopt dan zich in groep te begeven. ‘Een karikatuur’, zegt professor Boele de Raad, emeritus-hoogleraar persoonlijkheidspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en auteur van De Big 5 persoonlijkheidsfactoren. ‘Het is eigenlijk onzin om het over extraverten en introverten te hebben. Dat is net alsof je iemand met een grote neus linkt aan ‘de Neus’, één van Nederlands bekendste criminelen. Introversie en extraversie maken deel uit van je persoonlijkheid, maar bepalen ze niet.’
Introvert/extravert als eigenschap
Het was de bekende psycholoog Carl Jung die in de jaren 30 van de vorige eeuw de begrippen introvert en extravert lanceerde. Jung zag ze als een van de meest basale aangeboren persoonskenmerken. Intussen is de persoonlijkheidspsychologie behoorlijk geëvolueerd. Professor de Raad: ‘Extraversie en introversie heeft ook met prikkels en energie te maken. Extraverte personen zoeken de aandacht van anderen. Ze gaan actief op zoek naar prikkels en stimulatie, terwijl introverten daar minder nood aan hebben en die energie bij zichzelf vinden. Je moet extraversie en introversie ook zien als een schaal met uitersten. De typische eigenschappen gelinkt aan extraversie – openhartigheid, spraakzaam, actiegerichtheid – staan aan de ene kant van het spectrum. Gesloten en zwijgzaamheid, de typische eigenschappen van introversie – staan aan het andere uiterste. Introversie en extraversie is een glijdende schaal, waarbij de meerderheid zich ergens tussen beide extremen bevindt. In onze maatschappij zien we dat ongeveer twee derde van de mensen wat meer aan de extraverte kant van de schaal zit, en een derde eerder aan de introverte kant. Extraverten en introverten komen in verschillende gedaantes. De nadruk kan bijvoorbeeld op het verbale liggen of op het sociale of het energieke: van spraakzaam tot zwijgzaam, energiek tot passief en gezellig tot ontoegankelijk. Niemand is alleen maar stil of spraakzaam.’
The big 5
Iemand als extravert of introvert bestempelen is dus te kort door de bocht. ‘Je moet extraversie en introversie zien als abstracte labels die een rijkdom aan extraverte en introverte eigenschappen samenvatten’, zegt professor de Raad. ‘De eigenschappen introvert en extravert behoren zelf ook tot die verzameling. Ze kunnen een deel van iemands persoonlijkheid beschrijven, maar vallen er niet mee samen. De mate van extra- en introversie is trouwens maar een aspect van je persoonlijkheid. Het Big Five-model is al jarenlang het toonaangevende model om persoonlijkheid mee te beschrijven. Het maakt gebruik van vijf dimensies. Extraversie (of introversie) is een eerste dimensie. Daarnaast staat vriendelijkheid: ben je mild of vreedzaam of eerder bazig en snauwerig. De derde Dimensie ‘zorgvuldigheid’ heeft te maken met structuur. Ben je georganiseerd en voorzichtig? Of laat je het maar waaien en ga je wat slordig te werk? De vierde dimensie gaat over emotionele stabiliteit. Laat jij je snel uit het lood slaan of ben je zeker van je stuk en blijf je onder alle omstandigheden stabiel? Als laatste hebben we ‘intellectuele autonomie’, ook wel openheid voor ervaringen genoemd. Die focust op de intellectuele en creatieve kant. heb je een open blik? Ben je in staat om zelf nieuwe dingen te bedenken of ben je eerder een volgzaam type? Deze vijf dimensies schetsen samen een duidelijk beeld van belangrijke aspecten van je persoonlijkheid. ‘Een persoonlijkheid gaat altijd over een samenspel van dimensies.
Combineer je de primaire eigenschap extraversie met vriendelijkheid, dan wordt iemand gezellig. Er zit een relationeel element bij dat het gewone ‘openhartige’ overstijgt. Het omgekeerde kan natuurlijk ook. Meng je primaire vriendelijkheid met extraversie, dan krijg je een hartelijk persoon. De nadruk ligt dan nog meer op het sociale en minder op het extraverte. Extraverten zijn communicatief, maar worden pas lawaaierig als zo ook de karaktertrek onzorgvuldigheid hebben. Zo kun je eindeloos veel combinaties maken.’
Rol van de omgeving
Ondanks de toenemende aandacht voor introversie, denk aan bestsellers als De kracht van stille mensen van de Amerikaanse (en introverte) Sophia Dembling, blijft extraversie vaak dé maatstaaf. ‘Onze kijk op karaktereigenschappen is voor een groot stuk cultureel bepaald. In de jaren 60 was introversie een blijk van wijsheid. Introverte mensen werden gezien als verstandig: ze lazen boeken, dachten na vooraleer ze spraken …
De waardering voor introversie was groter dan die voor extraversie, wat eerder beschouwd werd als oppervlakkig geleuter. Sinds halverwege vorig eeuw is onze voorkeur steeds meer naar de extraverte kant van de schaal opgeschoven. De opmars van sociale media heeft de liefde voor extraversie nog meer uitvergroot. Een gesloten houding wordt in onze maatschappij vandaag niet zo gewaardeerd. We linken extraversie aan positieve kenmerken, terwijl extraversie ook minder aantrekkelijke eigenschappen als ongeremdheid en impulsiviteit omvat. In de meer collectivistische culturen in het Oosten is de kijk totaal anders. De nadruk ligt daar veel meer op vriendelijkheid, de relatie met gezin en familie … Extraversie wordt daar eerder als negatief beoordeeld. Ook in de Swahili-cultuur bijvoorbeeld speelt extraversie niet zo’n nadrukkelijke rol als in het Westen. Bij een onderzoek naar de structuur van persoonlijkheidskenmerken waarbij ik betrokken was bleek dat voor outgoing, een typische eigenschap uit het extraversie domein – geen equivalent bestond in het Swahili. Dat woord bestaat daar niet omdat zo’n gedrag er simpelweg niet getoond wordt. Culturele waardering speelt dus een erg grote rol.’
In je genen?
Droom je van een extravertere persoonlijkheid? Helaas, of je eerder aan de introverte of extraverte kan bent, heb je zelf niet helemaal voor het kiezen. ‘Je persoonlijkheid wordt gevormd door verschillende factoren. Het klinkt misschien verrassend, maar we weten dat je opvoeding thuis met 2 à 3 procent slechts minimaal doorweegt. Opvoeden gebeurt trouwens niet enkel door ouders, maar ook op school, in de sportclub en jeugdbeweging. Hoe zwaar die de vorming van je persoonlijkheid beïnvloeden valt moeilijk te onderzoeken, maar ze spelen sowieso een rol. Uit onderzoek weten we wel dat extraversie en introversie voor 40 tot 50 procent genetische bepaald zijn. Iedereen wordt dus geboren met een introvertere of extravertere aanleg. Tijdens je kinder- en jeugdtijd evolueert dat verder en eens volwassen is je mate van introversie of extraversie min of meer bereikt. Het is niet verstandig om daar heel erg aan te sleutelen. Ben je typische introvert? Probeer dan niet om extravert te worden omdat je denk dat het zo hoort. Extraversie gaat in tegen je natuur. Je zult een ongemakkelijk leven leiden en het kan veel stress veroorzaken.’
Leren
Onze maatschappelijke voorkeur voor extraversie brengt automatisch veel situaties met zich mee waar extraverter gedrag gevraagd wordt. ‘Denk maar aan de kleuterklas. Al op jonge leeftijd krijgen kinderen aangeleerd dat meedoen met anderen de norm is. Ze worden aangemoedigd om aan te sluiten bij de groep en niet in een hoekje te blijven zitten. Extraverte kinderen hebben daar geen probleem mee, maar voor introverte kinderen kan dat een issue zijn. Dat kost hen extra energie.’ Ook volwassenen moeten zich soms aanpassen. ‘Introverten vaker dan extraverten. Denk bijvoorbeeld aan een receptie. Daar moet je als eerder introvert persoon meer moeite voor doen. De aandacht op jezelf vestigen voelt vaak wat dreigend. Toch zal een introvert persoon niet per se groepen mijden. Zelf ben ik bijvoorbeeld ook introvert. En nee, ik zal spontaan geen groepen opzoeken, maar op een receptie kan ik me best in de massa begeven en met anderen een gesprek aangaan. Bekijk het dus niet te zwart-wit. Je kunt extraversie ook voor een stuk aanleren, maar dat betekent niet dat je plots een echte extravert wordt. Zo heb ik jarenlang lesgegeven. Iets waar ik uit mezelf niet direct voor zou kiezen, maar dat nu eenmaal bij mijn job aan de universiteit hoorde. In het begin voelt zoiets aan als een opgave, maar naarmate je leert dat het niet gevaarlijk is, word je er beter in. Je kunt het zien als een soort van leermoment.’
‘Aanvankelijk kost het je extra energie, maar op lange termijn levert het je ook weer iets op. Als docent deed ik mijn ding. Mijn les was misschien wat saaier dan die van extravertere proffen, maar het lukte me vlot. Intussen geef ik geen les meer en ik heb het nog geen seconde gemist. Je leert als het ware een rol te spelen. Eigenschappen die niet bij je natuurlijke dispositie passen kunnen als een soort tweede natuur bij je gaan horen. Je leert bij. Toch wringt het vaak om compleet tegen je natuur in te gaan. Denk aan een rustig, zachtmoedig en vriendelijk iemand die plots gevraagd wordt om leiding te geven. Dat schuurt en loopt bij een extravert persoon van nature makkelijker. En het zou natuurlijk ook helpen mocht er meer begrip zijn voor verschillende persoonlijkheden. Als aanvaardt dat iedereen verschillend is, dan ben je al een grote stap verder.’
Ine (38) ontdekte tijdens corona dat ze minder extravert is dan ze dacht
‘Ik kom bij anderen extravert over, maar diep vanbinnen schuilt er een introvert in mij. Aan de schoolpoort praat ik vlot mee met ander mama’s, maar nadien moet ik altijd recupereren. En ik ben dol op vriendinnenweekends, maar heb ook dan me-time nodig. Ik hunker echt naar rustmomentjes. Naar tijd voor mezelf. Sinds ik in een boek las dat je niet per se introvert of extravert bent, voel ik me ‘normaler’. Nee, ik hoef me niet schuldig te voelen omdat ik een verplichte receptie op school niet leuk vind. Nee, er is niks mis met mij.’
‘Meer zelfs, ik verplicht mezelf niet langer om naar zo’n events te gaan. Vroeger folterde ik mezelf door urenlang te staan praten met mensen die ik eigenlijk niet eens wou leren kennen. Misschien dat anderen daarvan genieten, maar voor mij voelt het altijd een beetje als sterven. Corona heeft me op dat vlak ook wel geholpen. Ik besef nu beter waar ik energie uithaal en wat me moeite kost. Het is leuk om jezelf na al die jaren beter te leren kennen. Het is alsof de puzzel eindelijk in elkaar gevallen is, waardoor het leven weeral wat makkelijker is.’
