Biologische geneesmiddelen of biologicals zijn een generatie medicijnen die steeds meer furore maakt in de medische en farmaceutische wereld. In tegenstelling tot wat de naam misschien doet vermoeden, zijn het geen bio-geneesmiddelvarianten, zoals de bio-producten die je aantreft in de rekken van de supermarkt. Biologisch betekent in deze context dat de producten afkomstig zijn van een organische en dus levende bron. Daarin verschillen ze van klassieke chemische geneesmiddelen die gemaakt worden op basis van een aantal specifieke chemische bestanddelen.
Mogelijke bronnen van biologische geneesmiddelen
De levende bronnen waarvan biologische geneesmiddelen gemaakt worden, kunnen heel uiteenlopend zijn van aard. Zo kunnen er cellen, weefsels, organen of volledige organismen gebruikt worden voor de aanmaak van bepaalde moleculen of eiwitten, waaronder het bekende insuline voor diabetici. De gebruikte (delen van) organismen omvatten onder andere planten, dieren, bacteriën, gisten, schimmels en zelfs mensen, bijvoorbeeld in het geval van de aanmaak van bepaalde lichaamseigen stoffen door humane stamcellen.
Hoe worden biologicals gemaakt?
Het productieproces van biologische geneesmiddelen is vrij complex en minder voorspelbaar dan van chemische geneesmiddelen. Voor bepaalde medicijnen worden bestanddelen uit organismen gehaald die er van nature al in aanwezig zijn. De veelgebruikte ‘aspirine’ tegen pijn en koorts bevat bijvoorbeeld een stof die uit de schors van wilgen geëxtraheerd wordt. Een ander bekend voorbeeld is het snoeisel van taxushagen, waaruit moleculen gehaald worden voor antikankertherapie. Ook bloed van donoren wordt technisch gezien als een biological geclassificeerd.
Bij meer complexe (eiwit)medicijnen worden dikwijls biotechnologische manipulaties uitgevoerd voor de productie van specifieke geneesmiddelen. Zo kan men bepaalde genen van mensen inbouwen bij bacteriën, zodat deze bacteriën de menselijke eiwitten gaan produceren, exact gelijk aan de eiwitten die mensen zelf aanmaken. Door hiervoor bacteriën te gebruiken, zijn de productiekosten lager en is ook productie op grotere schaal mogelijk. Daardoor kan steeds aan de nood worden voldaan en blijft de behandeling betaalbaar voor de patiënt.
Het nut van biologische geneesmiddelen
Het productieproces van biologische geneesmiddelen kan dus vrij ingewikkeld en duur zijn. Dat er toch steeds meer tijd, geld en energie wordt gestopt in de ontwikkeling van biologische geneesmiddelen, heeft alles te maken met het feit dat dergelijke medicatie zeer effectief blijkt te zijn. Dankzij biologische geneesmiddelen kunnen diverse aandoeningen nog specifieker aangepakt worden. De kans op bijwerkingen is namelijk kleiner, als bijvoorbeeld een exacte kopie van een eigen eiwit kan worden toegediend (want dan kent het lichaam die stof al). Hierdoor wordt de therapie ook veel doeltreffender en is het mogelijk om bepaalde ernstige, chronische en zelfs zeldzame aandoeningen gericht te behandelen.
Hoewel biologische geneesmiddelen nog niet erg bekend zijn bij het grote publiek, is hun belang zeker niet te onderschatten. De biologicals die tegenwoordig worden gebruikt zijn voornamelijk hormonen, groeifactoren en antilichamen. De ontwikkeling van eiwitgeneesmiddelen creëert een steeds groter wordend draagvlak voor de behandeling van al dan niet ernstige ziektes. Ze vormen nu reeds een onmisbaar onderdeel van de therapie bij diabetes, bepaalde kankers en auto-immuunaandoeningen.
Biologische geneesmiddelen en biosimilaire geneesmiddelen (biosimilars)
Wanneer het patent van een biologisch geneesmiddel verlopen is, mogen andere farmaceutische bedrijven een vergelijkbaar geneesmiddel maken. Maar net omdat biologische geneesmiddelen zo’n complex productieproces hebben en gemaakt worden op basis van levende cellen, is het niet mogelijk om ze exact te kopiëren. Daarom spreekt men van biosimilaire geneesmiddelen of biosimilars: het nagemaakte product is weliswaar niet identiek aan het originele geneesmiddel, maar wel volledig gelijkwaardig en doeltreffend.
Biosimilars zijn van uiterst belang om biologische behandelingen breed beschikbaar te maken. Biosimilaire geneesmiddelen zijn immers tot wel 31% goedkoper dan het originele geneesmiddel. Er moeten bijvoorbeeld minder klinische onderzoeken uitgevoerd worden, want er werd al veel kennis via het referentiegeneesmiddel verworven. Hoe meer patiënten, zowel nieuwe als reeds bestaande, behandeld worden met biosimilaire geneesmiddelen, hoe meer budget er bij de ziekteverzekering vrij komt voor de terugbetaling van andere innoverende behandelingen, die vaak zeer duur zijn, of voor de behandeling van nieuwe groepen patiënten.
Ontdek hier meer over biosimilars.
