Zodra ons lichaam in contact komt met indringers zoals bacteriën, virussen, parasieten of schimmels, schiet ons immuunsysteem in actie om ons te beschermen. Met andere woorden: vanaf het moment dat we geïnfecteerd worden, neemt dit ingenieus en slim systeem het over. Maar hoe werkt ons immuunsysteem nu precies? Een handleiding!
Ons immuunsysteem is op ieder ogenblik druk in de weer, maar vaak merken we het pas op het ogenblik dat er een ontsteking ontstaat. Dan krijgen we koorts of pijn, of roodheid bij een wonde.
Vernietigen, opruimen en informatie opslaan
De belangrijkste taak van ons immuunsysteem is om ongewenste gasten te doden, op te ruimen en – zeer belangrijk – informatie op te slaan om de ongewenste gast bij een nieuw contact sneller te kunnen verslaan. Eigenlijk kun je het immuunsysteem vergelijken met een leger waarbij talrijke soldaten paraat staan. Dat leger is opgebouwd uit drie verdedigingslijnen:
Aangeboren immuniteit: immuniteit die je bij de geboorte meekrijgt
We krijgen een deel van ons immuunsysteem mee bij de geboorte. Dat deel noemen we het aspecifieke of aangeboren immuunsysteem. Hiertoe behoort onder andere de eerste afweerlijn van ons leger: de fysieke barrière oftewel de buitenkant van ons lichaam. Die bestaat uit onze huid en slijmvliezen, maar ook uit plasma in ons bloed, zweet, tranen en goede bacteriën in ons spijsverteringsstelsel.
Ook een deel van de tweede linie behoort tot de aangeboren immuniteit. Deze verdedigingscellen zijn voorgeprogrammeerd om een aantal kenmerken van virussen en bacteriën te herkennen en ze aan te vallen op het ogenblik dat ze ons lichaam binnendringen. Sommige van deze cellen hebben een lange levensduur en spelen een belangrijke rol in de verworven of adaptatieve immuniteit.
Verworven immuniteit: immuniteit met een geheugen
Onze lymfocyten – dat zijn witte bloedcellen die in ons rode beenmerg worden gevormd – gaan aan de slag met de gevangen indringers en maken specifieke antistoffen aan. Op deze manier wordt er een geheugen opgebouwd, waardoor ons leger beter voorbereid is bij een nieuw contact met dezelfde indringers. De gevormde antistoffen zorgen dat er bij een volgende ontmoeting met de betreffende indringer snel gereageerd kan worden. Deze B-lymfocyten behoren tot de belangrijkste soldaten in de strijd tegen infecties. Tijdens dit proces van ‘vechten tegen de indringer’ komen er bepaalde stoffen vrij: cytokines. Die cytokines dienen als boodschappers om zo meer B-cellen op te roepen in de strijd. Een goed immuunsysteem reageert op het juiste ogenblik.
De derde verdedigingslinie
Wanneer de twee eerste verdedigingslijnen niet meer voldoen, stromen T-lymfocyten – een andere soort witte bloedcellen – toe. Die maken deel uit van de derde verdedigingslinie van ons lichaam en brengen de uiteindelijke genadeslag toe aan ziekteverwekkers. T-lymfocyten staan onder controle van de schildklier. Die selecteert enkel de beste T-lymfocyten en keurt alle witte bloedcellen af die tegen de cellen van het lichaam zelf optreden of tegen onschuldige aanvallers zoals stof of pollen.
