In haar boek Van Rush naar Rust duikt Séverine Van De Voorde diep in de uitdagingen van ons drukke, moderne leven. Ze bespreekt hoe technologie, constante prikkels en chronische stress ons leven beheersen en biedt praktische handvatten om weer rust en focus te vinden. In dit interview deelt Séverine haar inzichten over het doorbreken van de aandachtscrisis, de impact van technologie op ons brein en hoe we zelfzorg kunnen integreren in ons dagelijks leven, zonder het gevoel te hebben dat we nóg meer moeten doen.
In jouw boek benadruk je dat we ons in een aandachtscrisis bevinden. Hoe zie je deze crisis evolueren, en welke concrete stappen kunnen mensen nemen om beter om te gaan met afleidingen in hun dagelijks leven?
Séverine: We zitten zeker in een aandachtscrisis. Deze crisis komt voort uit de digitale overdaad en constante bereikbaarheid, die onze hersenen overbelasten. Maar ik merk dat er de laatste tijd meer en meer krachtige initiatieven worden genomen om hiertegen in te gaan. Scholen verbieden smartphones in de klas – wat eigenlijk een logische maatregel zou moeten zijn. Denk maar aan de jaren 1990, toen het ondenkbaar was dat je een tv mee naar school zou nemen. Ook prikkelarme uren in musea, bioscopen en grootwarenhuizen worden steeds meer ingevoerd. Dit is niet alleen nuttig voor mensen met een label, maar voor iedereen die last heeft van chronische overprikkeling. Verder zien we initiatieven zoals stilteafspraken bij de kapper, waarbij je even in een afgesloten bubbel kan zitten zonder smalltalk te forceren, en de opkomst van sensorische deprivatietanks – een cocon waarin je helemaal afgesloten bent van zintuiglijke prikkels en drijft op water met magnesiumzout. Er zijn zelfs restaurants waar je een gratis fles wijn krijgt als je je telefoon inlevert bij het binnenkomen, en plekken zoals The Offline Club, waar je anderen kan ontmoeten zonder dat digitale apparaten in de buurt zijn. Dit zijn allemaal hoopvolle tekenen dat er een tegenbeweging is, zoals de ‘slow movement’ – slow food, slow media, slow cities – die streeft naar meer aandacht, rust, en verbinding.
Wat betreft concrete stappen, raad ik aan om digitale time-outs in te voeren. Dit betekent dat je zelf kan beslissen wanneer je berichten en mails bekijkt, in plaats van ze constant tussendoor te nemen. Dit is essentieel om multitasken te vermijden, want ons brein is daar simpelweg niet voor gemaakt. Je kan bijvoorbeeld meldingen uitzetten, de wifi uitschakelen tijdens focuswerk, of je mailbox pas openen na het afronden van een belangrijke taak. Daarnaast is het belangrijk om je focustijd zo breinvriendelijk mogelijk te organiseren, rekening houdend met de beperkingen van je prefrontale cortex (PFC). Deze regio in je brein, die verantwoordelijk is voor focus en cognitieve inspanning, kan niet multitasken en heeft behoefte aan prikkelvrije pauzes. Door dit te erkennen en je werk op een andere manier aan te pakken, kan je je PFC ontlasten en productiever worden. Zo krijg je meer gedaan in minder tijd, en houd je energie over voor andere belangrijke zaken.
Tot slot kan je je omgeving concentratievriendelijk maken door storende prikkels te bannen of te filteren. Dit kan bijvoorbeeld door oordoppen of een koptelefoon te gebruiken in een drukke omgeving. Ook visuele prikkels kan je beperken door bewust je werkplek te kiezen, bijvoorbeeld met je rug naar anderen of met zicht op groen, zoals een plant op je bureau. Daarnaast kunnen duidelijke afspraken met je werkgever, collega’s en zelfs je partner helpen om onnodige afleidingen te voorkomen. Zo kan je bijvoorbeeld afspreken dat je partner je enkel belt voor dringende zaken en voor alles anders een sms stuurt, zodat je die pas kan beantwoorden wanneer je daar ruimte voor hebt.
Je beschrijft hoe de digitale wereld bijdraagt aan overprikkeling. Wat zijn volgens jou de meest schadelijke effecten van technologie op ons brein, en hoe kunnen we daar bewust mee omgaan zonder volledig digitaal te detoxen?
Séverine: Technologie beïnvloedt ons dopamine-niveau, wat resulteert in een constante zoektocht naar beloningen. Dit betekent dat we steeds minder kunnen genieten van eenvoudige dingen. Zoals ik in mijn boek uitgebreid beschrijf, leidt dit tot verslaving en vermindert het ons vermogen om ons te concentreren. Dit verschijnsel komt door de dopaminepieken die ontstaan wanneer we steeds weer worden blootgesteld aan nieuwe digitale prikkels, zoals notificaties of social media. Hierdoor raken we gewend aan voortdurende stimulatie, wat ten koste gaat van onze aandachtsspanne en mentale rust.
Het is echter niet realistisch of noodzakelijk om volledig te stoppen met technologie. In plaats daarvan pleit ik voor een 'digitaal dieet', waarbij je bewust en selectief omgaat met technologie. Dit houdt in dat je bepaalt welke technologie écht waardevol is en wanneer je die gebruikt. Bijvoorbeeld door schermtijd te verminderen, technologievrije momenten in te plannen (zoals tijdens maaltijden of wandelingen), en je digitale leven op te ruimen. Een praktisch voorbeeld van dit dieet is het beperken van notificaties of zelfs het volledig uitschakelen van wifi tijdens focuswerk. Hierdoor creëer je momenten van rust en kun je je beter concentreren op wat echt belangrijk is.
Daarnaast adviseer ik om bewust om te gaan met je technologietijd. Plan periodes in waarin je volledig offline bent en kies voor mediavraatzucht in gecontroleerde hoeveelheden, zoals een uur per avond. Het draait allemaal om de balans: technologie kan nuttig zijn, maar je moet de controle behouden en het zo inzetten dat het je helpt om je kernwaarden en doelen te ondersteunen. Door deze structurele keuzes te maken, ben je niet langer een slaaf van je ICT-apparaten, maar een meester die zelf bepaalt hoe, waar, en wanneer technologie wordt gebruikt.
Je koppelt chronische stress aan een verstoord concentratievermogen. Welke rol speelt levensstijl, zoals slaap en voeding, in het herstellen van zowel stress als focus?
Séverine: Chronische stress verstoort ons concentratievermogen op verschillende niveaus en leidt zelfs tot ontstekingen in het lichaam en het brein. In mijn boek benadruk ik het belang van een gezonde levensstijl om dit te herstellen. Slaap, voeding, en beweging spelen daarbij een cruciale rol. Gebrek aan slaap verstoort bijvoorbeeld de werking van de prefrontale cortex (PFC), het deel van ons brein dat verantwoordelijk is voor focus en planning.
Daarnaast leg ik in mijn boek ook uit hoe ademhalingstechnieken, zoals een verlengde uitademing, en het ontspannen van je spieren, de nervus vagus activeren. Dit helpt om chronische stress te verlichten. Een andere belangrijke techniek is mindfulness: door één ding tegelijk te doen met volle aandacht, kun je je brein helpen om de overprikkeling te verminderen en rust te vinden.
Meditatie is een krachtige tool die ik aanbeveel om je aandacht te trainen en je stress te verlagen. Door regelmatig te mediteren – zelfs maar tien minuten per dag – leer je jezelf beter te focussen en ontlast je je brein. Dit kan bijvoorbeeld door ademhalingsmeditatie, waarbij je je focus op je ademhaling legt en ondertussen je stresshormonen afvoert .
Een ander concept dat ik bespreek in mijn boek is het belang van ontfocustijd, waarbij je je gedachten vrij laat afdwalen. Dit helpt niet alleen om je brein te resetten, maar ook om informatie beter te verwerken en op te slaan in je langetermijngeheugen. Door momenten van ontfocussen in te plannen, kun je na periodes van intensief focuswerk je mentale energie aanvullen en je concentratie verbeteren.
Ten slotte is het essentieel om je to-dolijst te verkleinen en realistisch te blijven in wat je kunt doen. Je kunt niet alles tegelijk aanpakken. Daarom raad ik aan om kritisch te kijken naar je prioriteiten en selectief te zijn in wat je opneemt in je dagelijkse taken, zodat je niet steeds in een rushmodus blijft.
Je spreekt in jouw boek over een 'prikkeldieet' en het nemen van digitale time-outs. Kun je uitleggen hoe we deze concepten in ons dagelijks leven kunnen toepassen zonder ons afgesloten te voelen van de buitenwereld?
Séverine: Een prikkeldieet draait niet om jezelf volledig isoleren, maar juist om bewust te kiezen welke prikkels je toelaat en welke je vermijdt. Het gaat om selectieve aandacht: welke informatie, geluiden, beelden of activiteiten zijn echt belangrijk voor jou? Dit betekent bijvoorbeeld dat je je mailbox op vaste momenten checkt in plaats van constant meldingen te ontvangen die je afleiden.
In mijn boek bespreek ik hoe je in je persoonlijke leven ook afspraken kan maken met vrienden, familie, en collega’s over wanneer je bereikbaar bent. Het gaat erom prikkels te filteren, zodat je brein minder hoeft te verwerken, wat cruciaal is voor het herstellen van rust en het voorkomen van chronische overprikkeling.
Een prikkeldieet betekent bewuste keuzes maken over welke prikkels je toelaat, hoe vaak je ze binnenlaat, en hoelang je eraan wordt blootgesteld. Je kan eenvoudige stappen ondernemen, zoals het dempen van prikkels in je omgeving (bijvoorbeeld door strategisch te kiezen waar je zit in een druk restaurant) of je digitale gewoonten aanpassen, zoals het beperken van sociale media tot specifieke tijden en geen telefoon gebruiken tijdens maaltijden of andere rustmomenten.
Daarnaast is het belangrijk om te erkennen dat je energiehuishouding verschillend is per situatie. Voor de ene persoon kan een drukke bijeenkomst veel energie kosten, terwijl een ander er energie van krijgt. Daarom is het belangrijk om je eigen energielekken te identificeren en daar bewust keuzes in te maken. Bijvoorbeeld door minder sociale afspraken per week te plannen of ervoor te kiezen om tijdens je woon-werkverkeer geen intensieve prikkels op te zoeken.
Samenvattend: een prikkeldieet en digitale time-outs gaan niet om volledige afsluiting, maar om het creëren van ruimte voor jezelf door selectieve en bewuste keuzes te maken in de prikkels die je dagelijks toelaat.
In je boek benadruk je het belang van zelfzorg als een levensstijl, waarbij micro-momenten en routines centraal staan. Hoe kunnen mensen dit in de praktijk brengen zonder het gevoel te hebben dat ze er nog meer aan hun to-do lijst toevoegen?
Séverine: Het sleutelwoord is inderdaad zelfzorg verweven in je dagelijks leven in plaats van het als een extra taak te zien. Zelfzorg kan en moet bestaan uit kleine momenten van rust en aandacht voor jezelf, zoals een paar minuten bewust ademen of even stilstaan in plaats van door te rushen. Het zijn de micro-momenten die je tussendoor kan integreren, zoals een korte wandeling of het bewust loslaten van je werkdag door de laptop dicht te doen zodra je klaar bent. Deze momenten zorgen ervoor dat je geest en lichaam de tijd krijgen om te herstellen van de dagelijkse hectiek.
Een belangrijk onderdeel hiervan is het herbekijken van je verwachtingen. We proberen vaak in al onze rollen te excelleren – als ouder, partner, werknemer – terwijl het juist belangrijk is om te bepalen welke rollen op dit moment het belangrijkst voor je zijn. Dit betekent dat je soms ballen moet laten vallen, en dat is oké. Bijvoorbeeld: je hoeft niet altijd perfect te presteren op je werk én thuis.
Als je bijvoorbeeld meer tijd wilt doorbrengen met je kinderen, kun je besluiten om je laptop dicht te houden zolang ze wakker zijn, zodat je ze je volledige aandacht kunt geven. Of als je merkt dat je meer tijd aan je passie wilt besteden, overweeg dan om je werktijd aan te passen of bewuste keuzes te maken over welke verantwoordelijkheden je echt op je moet nemen en welke niet.
Wat ik ook benadruk in mijn boek, is dat het belangrijk is om de verwachtingen die je van jezelf hebt, opnieuw onder de loep te nemen. Moet je mailbox elke dag leeg zijn? Moet je elke dag stofzuigen? Moet je op elke vergadering aanwezig zijn? Het is cruciaal om realistische en passende keuzes te maken, waarbij je aandacht geeft aan de dingen die echt belangrijk voor je zijn.
Zelfkennis is hierin een essentiële factor. Veel mensen weten niet meer wat ze echt willen of nodig hebben omdat ze te veel gefocust zijn geweest op wat anderen van hen verwachten of wat de maatschappij hen oplegt. Wanneer je jezelf leert kennen en weet wat echt bij je past, wordt het makkelijker om keuzes te maken die jouw welzijn ondersteunen.
Van rush naar rust door Séverine Van De Voorde is uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts.
