Het lijkt erop dat JavaScript is uitgeschakeld. Schakel dit in om ervoor te zorgen dat deze website correct werkt.

Falen mag (niet)? De psychologe vertelt hoe je er het beste mee kunt omgaan

Akyna Peeters
8 min read

In deze maatschappij krijg je vaak het gevoel dat je niet kan voldoen aan de verwachtingen. Als gevolg daarvan voel je je gefaald. Psychologe en gedragstherapeute Lotte van Dijck vertelt je wat meer over waar falen juist vandaan komt en hoe je er best mee kan omgaan.

Wat is juist de definitie van falen?

‘Je voelt je gefaald wanneer je een vooropgesteld doel niet hebt bereikt. Het voelt aan als mislukken, niet slagen in wat je voor ogen had. Falen is een breed begrip. Bijvoorbeeld de sociale component: het idee dat niemand je leuk zal vinden. Of in je vrije tijd wanneer je een competitieve hobby beoefent. Falen werkt vaak als iets negatiefs, waardoor je je niet goed voelt en het bijna een verlammend effect heeft. Je kan doelen voor jezelf opstellen, maar vaak legt de maatschappij je dingen op. Ze leggen je deels op dat je pas geslaagd bent als je een diploma hebt, een huis hebt gebouwd en in een grote vriendengroep zit. Het begint vaak extern zoals bijvoorbeeld bij de maatschappij en op den duur verandert dat naar intern en leg je jezelf die druk op.’

Dus anderen leggen ons eigenlijk druk op?

‘Klopt. Het is zo dat verwachtingen het gevoel van falen in de hand werken. Vanuit je gezin, de samenleving en sociale media ontstaat er veel druk. Je moet goede punten hebben, mooi gekleed zijn en de leukste vrienden hebben. Je moet je bewijzen en hierdoor voel je je nooit goed genoeg. Als gevolg daarvan gaan je bewust of onbewust jezelf ook die druk opleggen. Je gezin is je eerste kleine maatschappij en speelt een belangrijke rol in hoe je zal omgaan met druk. Als je constant de boodschap krijgt dat je perfect bent zoals je bent, ga je minder snel twijfelen aan jezelf of het gevoel hebben dat je de verwachtingen niet kan inlossen. Terwijl als je van jezelf nogal onzeker of perfectionistisch bent en je gezin dat stimuleert door alleen erkenning te geven als je het goed doet, dan ga je jezelf opleggen dat dat de norm is die je moet halen. Als zij je zeggen dat je nooit minder dan een 8/10 mag halen, dan zal je voor jezelf dat doel steeds weer opleggen. Maar als je ouders zeg- gen dat zolang je maar je best hebt gedaan het goed is, dan ga je ook meer op die manier gaan kijken.’

Is het dan niet goed om af en toe te falen?

‘Niet altijd. Wanneer je goed functioneert en er iets uit leert, kan het goed zijn om eens tegen de muur te lopen. Als het een soort wake-upcall kan zijn, dan mag het zeker. Maar als je er hinder van ondervindt, door het falen gaat twijfelen aan jezelf en lichamelijke klachten ervaart zoals hyperventileren of black-outs, dan kan ik niet echt zeggen dat het goed is. What doesn’t kill you makes you stronger, daar ben ik het niet mee eens. Vaak laten negatieve ervaringen kleine littekens achter. Ik denk niet dat het dan het grote goed is om sterk te zijn. Opgroeien zonder al te ernstige dingen mee te maken, is een betere basis voor wanneer je je moet verweren. Als falen je helpt bij je doelen, dan kan het al eens goed zijn. Maar als het niet helpt en alleen maar negatieve gevolgen heeft, dan heeft het geen meerwaarde.’

Kan je dan iets positiefs halen uit falen?

‘Wel, er is vaak een inspanning verbonden aan je gefaald voelen. Af en toe moet je eens terugkoppelen naar wat je juist gedaan hebt en kijken naar hoe je daar bent beland. Hierdoor kan je betere technieken vinden om je doelen in de toekomst wel te halen. In dat opzicht heb je er dan iets positiefs uitgehaald. Je moet ook goed onthouden dat de weg ergens naartoe en de inspanning die je daarvoor levert, relevanter zijn dan het uiteindelijke resultaat. Soms mag je ook eens wat milder zijn voor jezelf en je lat wat lager leggen. Je moet kijken naar jezelf, niet naar wat anderen van je verwachten. Natuurlijk blijft de maatschappelijke norm wel een boosdoener: je moet weten wat je wilt met je leven, welke job je wil gaan doen, je moet redelijk snel geld kunnen verdienen want je moet ook alleen gaan wonen, maar misschien beter ook een partner vinden zodat je met twee weg kan want alleen is het nogal moeilijk… Het geijkte pad is een onuitgesproken idee bij veel mensen. Dat maakt alles soms wel complexer, want er zijn meer keuzes dan pakweg vijftig jaar geleden. Je krijgt vaak het gevoel dat je niet kan voldoen aan de maatschappelijke verwachtingen, door dat geijkte pad.’

En vanwaar komt faalangst dan?

‘Faalangst is de schrik om niet te slagen. De schrik ontstaat vaak vanuit bepaalde situaties en is meestal een persoonlijkheidskwestie. Bijvoorbeeld iemand die perfectionistisch is legt de lat op een bepaalde hoogte en is bang die niet te bereiken en te falen.’

John F. Kennedy zei ooit: ‘Alleen wie het aandurft om groots te falen, krijgt de kans om groots te slagen.’ Moet je falen om te slagen? Zorgt het ervoor dat je eens zo vlot zal slagen in de toekomst?

‘Ik voel niet zoveel bij die uitspraak. Ik heb zelf de ervaring als psycholoog en gedragstherapeut dat positieve ervaringen veel meer de kans op succes of op een fijn zelfbeeld stimuleert dan negatieve ervaringen. Positieve dingen leiden tot meer zelfvertrouwen en dat heb je nodig. Als je het idee hebt dat je iets niet kan, krijg je snel het gevoel dat het niet gaat lukken. Je kan zeker iets leren uit falen, als het beperkt blijft. Niet als het iets is dat je zelfbeeld compleet ondermijnt.’

3 tips tegen falen 

1. Sta stil bij jezelf

‘Het is belangrijk om bij jezelf stil te staan en te zoeken vanwaar dat gevoel komt. Te kijken vanwaar het idee komt dat het niet gaat lukken of te moeilijk zal zijn. Je moet je bewust zijn van wanneer die gedachten opduiken, wat het met je doet en dan moet je proberen die gedachten uit te dagen. Wie zegt dat ik dat niet kan? Het kan ook helpen om je in iemand anders te verplaatsen en op die manier advies aan jezelf geven. Wanneer iemand tegen je zegt: ‘Ik ga dit absoluut niet kunnen’, dan zeg je vaak automatisch: ‘Maar natuurlijk wel, je gaat dat super goed doen.’ Doe dat ook eens voor jezelf.’

‘Het is goed om af en toe eens na te denken over wat het ergste is dat kan gebeuren. Vaak is het heel miniems, iets kleins in je hele levensloop. Dat kan helpen om het minder zwaar te laten zijn op dat moment.’

2. Ontspannen

‘Wanneer faalangst gepaard gaat met lichamelijke symptomen, probeer dan te ontspannen. Je moet goed weten wat voor jou werkt. Jezelf goed leren kennen en weten wat je stress geeft, hoe je je daarbij voelt en hoe je ermee kan omgaan.’

3. Praten helpt

‘Praat met je omgeving, iedereen kan zich ergens in herkennen en dan kan je uitzoeken hoe anderen omgaan met bepaalde situaties. Dan kan je kijken of dat voor jou misschien ook werkt. Laat faalangst ook niet te hard de bovenhand nemen. Als je merkt dat het je leven beheerst en het je verhindert, schakel dan professionele hulp in.’

Door Akyna Peeters

Deze artikelen kunnen u misschien ook interesseren…

Lees Meer ...

Deze artikelen kunnen u misschien ook interesseren…