Door de stroming en de oostelijke wind stranden ze vaak bij de Noordzee aan. Ze zijn doorzichtig en als je er op gaat staan of er in het water mee in aanraking komt, kan het een vervelende pijn opleveren. Volgens velen helpt urine tegen de pijn als je een kwallenbeet hebt opgelopen, want het neutraliseert het gif. Maar is dat wel zo? Of is het een fabeltje? Lees verder over hoe je een kwallenbeet het beste kunt behandelen.
Wat zijn kwallen eigenlijk precies?
De kwal is een holtedier, bestaat voor het overgrote deel uit water en heeft geen bloed, skelet of organen. Er zijn wel soorten kwallen die spieren hebben. Kwallen zijn doorzichtig, waardoor ze in open water bijna niet te zien zijn. Ze bestaan over de hele wereld. Het gif van de kwallen in Nederland is niet heel erg gevaarlijk. De kwal die het meeste voorkomt in Nederland is de schermkwal en wordt vaak door stroming naar het strand gevoerd. Er zijn wereldwijd meer dan tweehonderd soorten kwallen bekend.
Een kwallenbeet
Wist je dat een kwal eigenlijk helemaal niet bijt of steekt? Bij een zogenaamde kwallenbeet kom je in aanraking met de netelcellen (stekende delen) van een kwal. Dit is het wapen van een kwal. De miljoenen netelcellen zitten op de tentakel van een kwal, welke een hol naaldje met gif op je huid afvoeren als je er mee in aanraking komt. Er komen verschillende giffen in de huid terecht, wat een ontstekingsreactie veroorzaakt. Het gevolg? De huid wordt rood en pijnlijk, er ontstaan rode vlekken en kleine bultjes, welke pijnlijk zijn en/of een branderig gevoel geven. Bij een hele erge reactie kan er ook sprake zijn van misselijkheid en braken.
Kan het kwaad?
In principe kan een kwallenbeet geen kwaad. De meeste kwallen in de Noordzee geven, op een geïrriteerde huid na, verder geen problemen. Soms kunnen er ernstigere verschijnselen optreden, zoals koorts en verwardheid. Dit verdwijnt meestal binnen vierentwintig uur tot maximaal tweeënzeventig uur na de beet. De zogenoemde Portugese Oorlogsschip en de kruiskwal kunnen wat meer problemen geven, omdat het gif bij deze kwallen veel sterker is. De eerste steek kan zelfs aanvoelen als een elektrische schok. Hierbij bestaat de kans om in shock te raken.
Urine helpt niet tegen de pijn bij een kwallenbeet
Dit is een fabeltje. Urineren over een kwallenbeet kan de jeuk of pijn juist verergeren, dit komt door het zuur dat in urine zit. In feite komt het erop neer dat plassen over een kwallenbeet vies en onhygiënisch is. Ook Het Rode Kruis raadt het sterk af om over de plek te urineren en adviseert om te douchen of de plek onder te dompelen in zo heet mogelijk water tot 45 graden Celsius. Geen heet water voor handen? Spoel de kwallenbeet dan af met zout (zee)water. Doe dit nooit met zoet water, dit activeert de nematocysten, waardoor er meer gif vrijkomt.
Behandelen van een kwallenbeet
Volg onderstaande methode om een kwallenbeet te behandelen:
- Ga het water uit en spoel de plek af met water tot ongeveer 45 graden Celsius. Als dit niet voor handen is, spoel de beet dan af met zout water.
- Let er op dat er geen zand in de beet komt en wrijf niet over de geïrriteerde huid, dit werkt averechts doordat het gif alleen maar verspreid wordt.
- Probeer eventuele resten van tentakels te verwijderen, bij voorkeur met handschoenen of een pincet. Er kan ook een kompres met een pasta van zuiveringszout en water aangelegd worden.
- Na behandeling kan de huid gekoeld worden om de pijn nog wat te verlichten.
- Vervolgens kan er een jeukstillende zalf gebruikt worden die ook wordt gebruikt bij insectenbeten.
- Raadpleeg eventueel arts, apotheker of strandhulppost voor een juiste behandeling of hulpmiddelen.
Na ongeveer een kwartier moet de pijn weg beginnen te trekken. De volledige verschijnselen verdwijnen meestal binnen 24 uur, maar soms kunnen de klachten wel tot 72 uur aanhouden. Geprikt door een tropische kwal? Dan kan het deppen met azijn nog wel eens helpen. Doe dit niet met beten van Noordzeekwallen, een deel van deze kwallen reageert namelijk niet op azijn. Behandelen met azijn kan in een dergelijk geval de pijn juist alleen maar erger maken.
Conclusie: Niet plassen, wel afspoelen met heet water
Plassen over een kwallenbeet is geen goed idee. Misschien dat het heel eventjes de pijn verlicht, maar eigenlijk ben je daarna nog verder van huis. Probeer, desnoods met een ander hard voorwerp, de tentakels uit de huid te halen, spoel de plek goed af met zout zeewateren probeer het te koelen. Ga hierbij niet wrijven. Neem thuis een heet bad en smeer er eventueel wat jeukstillende zalf op. Als je het niet vertrouwd is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts.
