Vriendschap is een van de meest waardevolle relaties in ons leven, maar het is ook een dynamische en soms complexe band die door de jaren heen verandert. In het boek Je bent een vriend van mij duikt de auteur diep in wat vriendschap betekent, waarom het zo cruciaal is voor ons welzijn, en hoe we onze vriendschappen kunnen koesteren en laten groeien. Dit boek onderzoekt de psychologische, sociale, en zelfs gezondheidsvoordelen van vriendschap, terwijl het praktische tips biedt om deze essentiële relaties te onderhouden, zelfs in onze drukke en steeds veranderende wereld. We gaan in gesprek met Marie-Anne Vanderhasselt om meer te leren over het belang van vriendschap, de uitdagingen die daarbij horen, en hoe we bewuster kunnen investeren in de banden die ons leven zo verrijken.
Wat was de grootste inspiratie achter het schrijven van dit boek over vriendschap, en waarom voel je dat dit thema nu bijzonder relevant is?
Als stressonderzoeker voer ik al jaren onderzoek naar hoe mensen met stress omgaan, en wat er dan in hun brein en lichaam gebeurt. Deze inzichten helpen ons om interventies te ontwikkelen om veerkracht te versterken. Maar na jaren onderzoek werd duidelijk dat we niet alleen naar de persoon zelf moeten kijken hoe die met stress omgaat, maar ook naar het sociale netwerk van die persoon. Hoe meer tevreden iemand is met de relaties rondom hem/haar, hoe gelukkiger en gezonder iemand zal zijn. Het ervaren van diepe vriendschap is daarom erg van belang voor ons welzijn, maar dit vereist tijd en aandacht om die vriendschap te voeden. We hollen soms van afspraak naar afspraak, zonder echt verbinding te maken met de mensen rondom ons. Het is ook een misverstand dat je tientallen vrienden moet hebben om gelukkig te zijn. Niet het aantal vrienden dat je hebt, zorgt ervoor dat je gelukkig bent, maar wel de kwaliteit van je relaties. En daarbij geldt: beter drie goede vrienden dan duizend connecties op sociale media. Sociale media en de continue stroom van digitale prikkels zet ook vriendschappen onder druk, omdat we soms met onze gedachten ergens anders zijn dan in het gesprek met onze vriend. Dit zijn inzichten die momenteel bijzonder relevant zijn, omdat bevragingen duidelijk aangeven dat meer en meer mensen zich vaak eenzaam voelen, of niet tevreden zijn over hun sociale relaties.
Ik wou met dit boek het belang van vriendschap voor onze mentale en fysieke gezondheid duidelijk maken, hoe vriendschap tot stand komt, en hoe we hechte vriendschappen kunnen versterken. Dit boek kan je ook cadeau geven, om elkaar duidelijk te maken hoe belangrijk ze voor ons zijn.
In jouw boek stel je dat vriendschap goed is voor de gezondheid. Kan je uitleggen hoe vriendschap ons fysiek en mentaal welzijn verbetert?
Dat vriendschap ons een fijn gevoel geeft, weten we uit ervaring. Maar dat sociale verbondenheid ook een grote impact heeft op onze fysieke en mentale gezondheid, onderschatten we met z’n allen. Vriendschappen kunnen ons helpen een doel te geven aan onze activiteiten en betekenis te vinden, waardoor we ons over het algemeen gelukkiger voelen. Je blijft er langer gezond door, want vriendschappen kunnen een buffer vormen tegen aanhoudende stress. Je geneest beter, want de emotionele steun die vrienden bieden, kan het immuunsysteem versterken en de genezingsprocessen in het lichaam versnellen. Je wordt er gelukkiger door omdat zorgen delen met elkaar die zorgen net verkleint. Je veroudert op een gezondere manier omdat je mentaal scherper en actiever blijft. Als je een fijne vriendenkring hebt, ben je meer geneigd om gezondere keuzes te maken. Een goede tip voor wie er een gezondere levensstijl op wil nahouden, is dus om er ook je vrienden en sociale netwerk bij te betrekken. Wil je op dieet? Misschien wil je beste vriend dat ook wel, dus betrek hem of haar erbij. De kans op slagen is voor jullie allebei groter. En het maakt het leuker. In de aanbevelingen voor een gezonde levensstijl mag daarom ‘een goede vriend’ of een goed sociaal netwerk niet ontbreken.
Je beschrijft verschillende vormen van steun die vrienden elkaar bieden, zoals emotionele en instrumentele steun. Welke van deze vormen vind je het meest cruciaal voor een langdurige vriendschap en waarom?
Van vrienden krijg je steun, een element waarvoor in de onderzoeksliteratuur naar vriendschap veel aandacht is. Er zijn drie vormen van steun geïdentificeerd:
- emotionele steun; namelijk het bieden van genegenheid, zorg, liefde en aanmoediging;
- instrumentele steun; namelijk alle soorten praktische hulp die je kan bieden;
- informatieve steun; namelijk het bieden van advies, begeleiding en nuttige informatie.
Van alle vrienden wordt verwacht dat ze enigszins ondersteunend en behulpzaam zijn, maar de verwachtingen stijgen naarmate de relaties hechter worden. Niet alle vrienden geven alle soorten steun op ieder moment, maar hechte vrienden geven elkaar emotionele steun. Deze emotionele steun is van cruciaal belang. Als je voelt dat je met iemand op dezelfde golflengte zit, kan je eerlijke gesprekken voeren, waardoor de emotionele intimiteit geleidelijk groeit. Om onze gevoelens te delen is moed nodig. Je moet leren dat het veilig is om open en kwetsbaar te zijn. Je moet bereid zijn om je angsten bloot te leggen en je tekortkomingen te delen. In het begin kan dat ongemakkelijk voelen. Maar wanneer we de moed hebben om onze behoeften uit te spreken, en dat wordt beantwoord met respect, wederkerigheid en vertrouwen, maakt het ongemak snel plaats voor opluchting en een diepere verbinding. Dat gevoel van verbondenheid is de basis voor de poitieve effecten op mentaal en fysieke gezondheid.
Een interessant deel van jouw boek gaat over ‘de klik’ tussen vrienden. Wat zijn volgens jou de belangrijkste ingrediënten voor deze klik, en hoe ontwikkelt die zich in de loop van de tijd?
Het antwoord op de vraag wat vriendschap juist is, lijkt simpel maar is tegelijkertijd zo complex. Ik stelde een vriendschapsformule op, die – op basis van wetenschappelijke inzichten – kan verklaren waarom een klik tot stand komt, en vrienden elkaars vriend worden en waarom. De ingrediënten van deze formule zijn:
- gedeelde interesses/activiteiten,
- sociale ondersteuning,
- vertrouwen
- emotionele intimiteit,
- wederzijdsheid,
- eerlijke communicatie.
Al die ingrediënten maken de vriendschapsband sterker. Je beleeft samen dingen die jullie beiden leuk vinden, je steunt elkaar met kleine of grote dingen, je durft jezelf te zijn en deelt je zorgen maar ook leuke momenten met elkaar. Vriendschap is een speciale vorm van liefde, want vriendschap is altijd wederzijds. De basis om vriendschap te versterken is vertrouwen in elkaar, dat vrienden elkaar blijven vinden, ook als het moeilijk gaat. Daarvoor is een eerlijke en open communicatie nodig. Allemaal ingrediënten die samen iets unieks maken: het gevoel van verbinding. Deze vriendschapsband wordt ondersteund door activiteit in onze hersenen, waardoor we gemotiveerd worden om contact te zoeken en houden met vrienden.
Na een tijdje gaan vrienden elkaar aanvoelen, letterlijk en figuurlijk. Gedragingen worden nagegaan, hartslagen gaan elkaars ritme volgen, hersenen gaan dezelfde golflengte aannemen, … Op die manier helpt ons lichaam om de band met de ander te versterken, en door die klik kunnen we beter en beter aan te voelen wat de ander nodig heeft.
In hoeverre hebben moderne technologie en sociale media onze manier van vriendschap beïnvloed? Denk je dat dit de kwaliteit van vriendschappen versterkt of verzwakt?
Sociale media maken het inderdaad gemakkelijker om met anderen in contact te komen, en te blijven. Men zou dus kunnen verwachten dat – omdat vriendschappen de basis zijn van geluk en welzijn – het welzijn algemeen beter wordt? Maar niets is minder waar. Sociale media heeft de grens vervaagd tussen wie onze vrienden zijn, en wie gewoon virtuele vrienden zijn waarvan we op de hoogte zijn van hun leven, maar niet echt verbinding mee maken. Uit onderzoek blijkt dat het veelvuldig gebruik van sociale media platforms in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op depressie, angst en allerlei psychologische problemen. Door sociale media krijgen we te zien wat andere mensen doen, wisselen vaak berichten of ‘likes’ met elkaar uit, maar eigenlijk krijgen we daaruit niet de voordelen of de voldoening van een ‘echte’ vriendschap. ‘Schermtijd’ gaat ten koste van onze ‘vriendtijd’ en onderzoek toont aan dat interacties in de echte wereld voor ons van hogere kwaliteit zijn dan online afspreken of sociale media.
Als we ‘in het echt’ met mensen communiceren, gaan ons lichaam en brein een cocktail van hormonen vrijmaken. Dat kan je bekijken als een bescherming tegen stress, met een positief effect op onze fysieke en mentale gezondheid. Deze processen helpen ons om veerkrachtig te blijven. Gewoon iemand die je graag hebt een hand geven maakt oxytocine of knuffelhormonen vrij om je gevoel van vertrouwen en geborgenheid te verhogen, je stresshormonen te verlagen en dus je gevoel van stress te verminderen.
Sociale media zijn niet ontwikkeld om vriendschappen te verdiepen en versterken, hun doel is om ons op hun platformen te houden. Maar sociale media zijn ook niet alleen maar negatief. Ze kunnen zeker een aanvulling zijn op echte vriendschappen. Een post van een oude klasgenoot over een mijlpaal kan zelfs een aanleiding zijn om weer contact te zoeken en in het echt af te spreken. Zolang het maar niet als vervanging wordt ingezet, is er niets mis met wat scrollen door je nieuwsoverzicht.
Je stelt dat vriendschappen, net als elke andere relatie, conflicten kennen. Welke strategieën voor conflictbeheersing en eerlijke communicatie adviseer je om vriendschappen sterk te houden?
Vriendschap is misschien wel de meest complexe relatie tussen mensen. Hoewel er een sterke band kan zijn, is het niet altijd duidelijk wat we van de ander kunnen verwachten. Alle hechte relaties, dus ook vriendschappen, kunnen conflicten of pijnlijke emoties met zich meebrengen, zoals boosheid, jaloezie of verdriet. Vaak ligt de oorzaak van conflict in het verschil in verwachtingen. Conflicten moeten zo snel mogelijk besproken worden, laat de negatieve emoties niet voor lange tijd de overhand nemen. Bespreek de aanleiding tot conflict wanneer jullie beiden weer kalm zijn geworden. De personages uit de kinderboeken van Winnie de Poeh kunnen op een leuke en begrijpelijke manier de verschillende verwachtingspatronen uitleggen. Het belangrijkste is de bereidheid om naar het eigen gedrag te kijken (bijvoorbeeld ‘wat gebeurt er tijdens een ruzie’), en met elkaar durven bespreken wat een bepaalde gebeurtenis met hen doet, en ons openstellen voor het perspectief van de ander.
Eerlijke communicatie wil ook zeggen dat je je mening durft te geven aan je vriend. Je kan bijvoorbeeld aangeven dat ‘je een beslissing niet begrijpt’, of dat ‘je een reactie ten opzichte van de partner overdreven vindt’. Dit gebeurt natuurlijk op een respectvolle manier. Het doel van deze eerlijke communicatie is om een ander perspectief te bieden, waardoor we elkaars horizon kunnen verruimen. Vaak durven we geen eerlijke communicatie aan. We durven niet te laten zien dat we eigenlijk slechtgezind zijn, uit schrik dat de ander het niet leuk zal vinden. Maar hoe sterker de fundamenten en het vertrouwen in elkaar, hoe moediger men wordt om eerlijk te zijn en opener te communiceren. Hoe meer verbindend vrienden met elkaar communiceren (in plaats van verwijtend te communiceren), hoe sterker de band zal worden. Dat zal ervoor zorgen dat die vriend de signalen sneller opmerkt die voor anderen meer verborgen blijven. Deze sterke band zal je meestal maar hebben met een beperkt aantal vrienden. Maar die band is om te koesteren.
Jouw boek benadrukt de rol van gedeelde interesses en activiteiten in het versterken van vriendschap. Wat raad je mensen aan die moeite hebben om deze gemeenschappelijke activiteiten te vinden?
Samenwerken aan en toewerken naar een gemeenschappelijk doel, bijvoorbeeld een loopwedstrijd voor het goede doel organiseren, of zelfs gewoon samenkomen om iets te doen, zoals een favoriete televisieshow bekijken, zijn activiteiten die kunnen helpen om vriendschappen sterker te maken. Dat is waarom vrienden uit een jeugdvereniging of sportvereniging vaak heel sterke vriendschappen ontwikkelen.
Zoek daarom naar gemeenschappelijke passies en organiseer activiteiten om die passies na te streven en samen iets te bereiken. Samen sporten of bewegen is een win-win. Je wordt er gezonder en gelukkiger door, en je zal langer je gezonde levens- stijl aanhouden. Andere ideeën zijn samen muziek spelen of een wijkproject opzetten.
Kleine stapjes op weg naar het behalen van dat gemeenschappelijke doel, en samen problemen overwinnen bij het toewerken naar het opgestelde doel, zal voor beiden belonend werken. Het zal aanzetten om meer tijd te investeren in elkaar. Dat is zo omdat je dan de positieve gevoelens (trots, blijdschap…) verbindt met de ander, en je je ook goed voelt bij die persoon. Dat zal de gevoelens van verbondenheid versterken.
Hoe kunnen we bewust vriendschappen koesteren, vooral tijdens drukke periodes in ons leven waarin tijd schaars is? Heb je concrete tips om vriendschap levendig te houden ondanks tijdsdruk?
Een hechte vriendschap is gebaseerd op kwalitatieve tijd die wordt doorgebracht. Soms zijn we met onze gedachten bij andere zaken, zoals onze telefoon of todo lijstjes. Neem de tijd om echt te luisteren naar wat mensen zeggen, en hen al je aandacht te geven. Als vrienden voelen dat je echt naar ze luistert, zullen ze opener zijn en je hun echte gedachten en gevoelens toevertrouwen. Laat de ander zien dat je goed oplet door oogcontact, je lichaamstaal en af en toe een korte opmerking. In periodes van drukte is dat juist erg moeilijk, en een hele uitdaging. Dit is de reden dat – over het algemeen- mensen die veel stress en onrust ervaren, minder vrienden hebben.
Samen ervaringen beleven is erg belangrijk om vriendschappen te onderhouden. Maar er is een trucje aan de ervaringen die we samen beleven om de vriendschap te versterken. We hebben vaak de neiging om op dezelfde plaatsen af te spreken (bijvoorbeeld hetzelfde café), over gelijkaardige onderwerpen te spreken of dezelfde dingen te doen (bijvoorbeeld een etentje thuis). Op zich is dat geen probleem, maar verrassing en eens iets nieuws brengt een soort opwinding met zich mee. Die opwinding associëren mensen met een goed gevoel. Dat goede gevoel, en de herinneringen aan die leuke dingen samen, zal mensen aanzetten om opnieuw samen dingen te doen.
Een laatste tip gaat over een gevoel dat je mensen geeft. Mensen onderschatten steevast hoezeer anderen in hun sociale omgeving een onverwacht telefoontje, kort briefje, klein cadeautje, berichtje of e-mail om gewoon even gedag te zeggen, op prijs stellen. Vooral kleine attenties die je aan je vriend doen denken, zullen gewaardeerd worden. Attent zijn gaat niet per se over cadeautjes, maar evenveel over ‘het kleine’ aanvoelen. Vooral in drukke tijden kunnen kleine attenties een klein gelukje opwekken, waardoor de vriendschapsband hechter wordt.
Je bent een vriend van mij door Marie-Anne Vanderhasselt is uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts
