Roken blijft een van de meest hardnekkige gewoonten om mee te stoppen, ondanks de gezondheidsrisico's die we allemaal kennen. Van stressverlichting tot gewoontegedrag, voor veel mensen is de sigaret meer dan alleen een verslaving; het is een houvast in het dagelijks leven. Toch willen de meeste rokers wel degelijk stoppen, maar weten ze niet altijd hoe ze dit het beste kunnen aanpakken. Hoe pak je zoiets aan op een manier die werkt? Rookstopcoach Els Bosch biedt met haar nieuwe boek “Roker, ik neem je mee op reis” een praktische en empathische gids voor wie klaar is om die reis naar een rookvrij leven aan te gaan
Els, waar komt de passie voor je beroep vandaan?
Els: Ik werkte in een ziekenhuis en zag vaak patiënten met diagnoses als COPD, emfyseem en longkanker door roken. Aanvankelijk had ik niet gedacht rokers te helpen, maar toen ik parttime werkte en meer tijd kreeg, besloot ik personal coach te worden. Zo ontdekte ik 15 jaar geleden dat je tabakoloog kon worden, iets wat toen nog niet zo bekend was. Ik volgde de opleiding tabakologie en werd uiteindelijk volledig zelfstandig tabakoloog in 2011. Mijn achtergrond als verpleegkundige sloot daar goed bij aan. Nu geef ik groepsbegeleidingen, werk samen met collega's in Vlaanderen en Wallonië, en heb mijn kennis gedeeld in een tweede boek.
Kan je wat meer over je boeken vertellen?
Els: Ja, in 2022 schreef ik mijn eerste boek, getiteld "Roker, ik zie u graag." De titel klinkt misschien vreemd voor een boek over stoppen met roken, maar er zit een diepere betekenis achter. Rokers ervaren vaak rookschaamte, ze worden in een hoekje geduwd, door zowel artsen als hun omgeving. Mijn boodschap met dit boek is dat ik rokers accepteer zoals ze zijn. Het boek gaat dus over empathie en begrip voor rokers, iets wat ik heel belangrijk vind.
Mijn tweede boek: “Roker, ik neem je mee op reis” volgt het traject van rokers van dichtbij. Via QR-codes krijg je toegang tot motiverende video’s waarin ik je door elke fase van je rookstopreis loodst, met adviezen, oefeningen en inspirerende gesprekken.
Kan je ons een overzicht geven van de huidige situatie rond roken in België?
Els: Zeker, volgens Sciensano rookt 14% van de Vlaamse bevolking (vanaf 18 jaar). Wat ook belangrijk is om te weten, is dat ongeveer 68% van de rokers graag wil stoppen, maar niet goed weet hoe.
In Nederland zijn er initiatieven zoals Stoptober. In België hebben we in de maand mei “Buddydeal” om rokers aan te moedigen om 1 maand niet te roken. We moeten meer inzetten op pogingen om te stoppen, want de meeste rokers willen wel, maar hebben meer steun nodig.
Hoe zit het met de methodes om te stoppen met roken? Wat blijkt volgens jou het meest effectief?
Els: De meest effectieve methode is een aanpak die zich richt op drie vlakken: lichamelijk, gedragsmatig en emotioneel. Rokers zijn vaak lichamelijk verslaafd, en daarvoor werken hulpmiddelen zoals nicotinepleisters, kauwgom en medicatie goed. Het grootste deel van de verslaving is echter gedragsmatig, zoals het ritueel van een sigaret na het werk of als beloning. Daarnaast speelt het emotionele aspect een grote rol; roken biedt troost of gezelligheid. De beste aanpak is om op al deze vlakken tegelijkertijd te werken. Hypnose, laser, en acupunctuur scoren niet veel hoger dan een placebo, maar kunnen wel helpen als extra ondersteuning.
Zijn er nog andere hulpmiddelen of nieuwe initiatieven die je zou aanbevelen?
Els: Ja, zeker. Er zijn bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen zoals hartcoherentie, wat helpt om prikkels te verminderen en tot rust te komen. Daarnaast zijn er apps zoals de Kwit-app, die ondersteuning bieden en je voortgang bijhouden. Wat betreft hulpmiddelen raad ik ook nicotinepleisters en medicatie aan.
Ik wil hier graag ook de e-sigaret ter sprake brengen. Het is belangrijk om te weten dat e-sigaretten nog steeds nicotine bevatten en vooral jongeren snel verslaafd kunnen raken. Een e-sigaret is een mogelijk hulpmiddel om rokers te helpen stoppen met roken, maar niet de bedoeling om jongeren en niet-rokers hiermee te laten starten
Zijn er bepaalde mythes of misverstanden over roken en vapen die je zou willen ontkrachten?
Els: Ja, een veelvoorkomende mythe is dat "light" sigaretten gezonder zouden zijn. (“Light” sigaretten zijn lichte sigaretten met een lager nicotinegehalte.) Dat is absoluut niet waar. Mensen die "light" sigaretten roken, hebben vaak de neiging om dieper te inhaleren en meer te roken, waardoor ze juist meer schadelijke stoffen binnenkrijgen.
Een andere mythe is dat e-sigaretten net zo schadelijk zijn als gewone sigaretten. Hoewel e-sigaretten niet zonder risico zijn, bevatten ze aanzienlijk minder schadelijke stoffen dan tabakssigaretten. Er is geen verbranding waardoor er geen teer en CO wordt ingeademd. Uit onderzoek blijkt op korte en middellange termijn dat het beter is dat een roker zijn tabakssigaret vervangt door een e-sigaret.
Hoe zie jij de toekomst van rookstopbegeleiding?
Els: Ik zie de toekomst van rookstopbegeleiding als positief, maar er is nog werk aan de winkel. Ik zou graag zien dat tabakologen bekender worden. Mensen kennen een diëtist of psycholoog, maar de term tabakoloog is voor velen nog onbekend. Verder denk ik dat rookstopreizen, zoals ik die nu organiseer, een grote rol kunnen spelen, vooral voor mensen die intensieve begeleiding willen in een kort tijdsbestek. Het belangrijkste is dat we blijven inzetten op het ondersteunen van rokers bij elke stoppoging, want elke poging brengt hen dichter bij succes.
Rookstop en mentale gezondheid zijn ook nauw verbonden. Merk jij een verschil in het mentale welzijn van mensen die succesvol zijn gestopt met roken?
Els: Absoluut. Stoppen met roken kan voor sommige mensen hetzelfde effect hebben als het nemen van een antidepressivum. Ze voelen zich mentaal sterker, meer in controle en positiever. Aan de andere kant is er ook een groep die het moeilijk heeft zonder hun sigaret. Voor hen kan het voelen alsof ze een goede vriend verliezen, wat kan leiden tot een soort rouwproces. Daarom is begeleiding zo belangrijk; het helpt mensen om door deze moeilijke momenten heen te komen en uiteindelijk een betere mentale gezondheid te bereiken.
Hoe belangrijk is de rol van familie en vrienden in het rookstopproces? En hoe kun je dat als begeleider beïnvloeden?
Els: De steun van familie en vrienden is cruciaal. Mensen die in een omgeving verkeren waar roken niet wordt aangemoedigd, hebben een grotere kans om succesvol te stoppen. Aan de andere kant, als de directe omgeving blijft roken of weinig steun biedt, kan dat het proces bemoeilijken. Ik probeer altijd te achterhalen hoe de thuissituatie is en moedig mensen aan om samen met hun partner of vrienden te stoppen. Samen stoppen verhoogt de kans op succes aanzienlijk.
Als je op overheidsniveau één beleidswijziging mocht adviseren om het roken in België effectief te verminderen, wat zou dat zijn?
Els: Als ik iets zou mogen adviseren, dan zou ik willen dat de overheid de verkoop van tabaksproducten stapsgewijs gaat afbouwen, totdat we sigaretten uiteindelijk helemaal uit de handel kunnen halen. Ik begrijp dat dit een enorme uitdaging is vanwege de economische belangen, maar als je kijkt naar het aantal doden dat roken jaarlijks veroorzaakt – bijna 20.000 in België alleen – dan is het een noodzakelijke stap. Ik ben geen nicotine-stopcoach, dus ik zou me kunnen voorstellen dat mensen nog nicotine kunnen gebruiken via minder schadelijke methoden, zoals de e-sigaret, maar sigaretten zijn zo ongelooflijk destructief. We moeten hier echt van af, stap voor stap.
Wat zou jouw nummer één tip zijn voor iemand die morgen wil stoppen met roken?
Els: Mijn nummer één tip zou zijn om goed voorbereid te zijn. Stoppen met roken is niet iets wat je zomaar uit het niets doet. Als je er echt klaar voor bent, doe het dan vooral, maar zorg ervoor dat je weet waar je aan begint. Als je al eerdere stoppogingen hebt gedaan en het niet is gelukt, zou ik zeggen: neem de tijd om je goed voor te bereiden. Dat betekent nadenken over hoe je je dagelijkse routines gaat aanpassen, zorgen dat je steun hebt van je omgeving en eventueel hulpmiddelen gebruiken. Zie het als het lopen van een marathon: je moet trainen en jezelf voorbereiden om succesvol te zijn. Maar als je zelfvertrouwen en motivatie goed zitten, go for it! Het belangrijkste is dat je een plan hebt en je niet laat afleiden door een terugval, want dat hoort erbij.
