Veel mensen lijden aan slaapapneu zonder het zelf te weten. Een ademhalingsstoornis tijdens de slaap kan op lange termijn nochtans gevaarlijk zijn. In onderstaand artikel lees je alles wat je moet weten over de verschillende vormen van slaapapneu.

Nachtelijke adempauzes

Uit onderzoek blijkt dat 50 % van de volwassenen vanaf 50 jaar last heeft van minstens lichte slaapapneu. Ernstige slaapapneu komt voor bij 6-17% van de bevolking. Apneu betekent letterlijk ‘geen lucht’. Wie met slaapapneu kampt, stopt dus met ademen in zijn slaap.

Slaapapneu-syndroom

Om over het slaapapneu-syndroom te kunnen spreken, moeten de volgende drie criteria aanwezig zijn:

1. De patiënt doet minstens vijf keer per uur een apneu.
2. De adempauzes duren telkens minstens tien seconden.
3. De patiënt voelt zich overdag slaperig,
   en/of wordt wakker met ademtekort,
   en/of de bedpartner merkt adempauzes op,
   en/of de patiënt heeft bepaalde gezondheidsproblemen zoals een hoge bloeddruk.

Het aantal apneus per uur is bepalend voor de ernst van het slaapapneusyndroom en wordt weergegeven door de apneu-hypopneu-index of AHI. Lichte slaapapneu betekent een AHI tussen de 5 en 14/uur. Vanaf een AHI van 15/uur spreken we over ernstige slaapapneu.

Verschillende soorten slaapapneu

Er bestaan vier varianten van slaapapneu. De verschillende soorten komen vaak in combinatie met elkaar voor. De verschillende varianten in een notendop:

1.     Obstructieve apneu

Bij obstructieve apneu valt de ademhalingsweg dicht waardoor de ademhaling onderbroken wordt. De patiënt blijft ademen, maar de ingeademde lucht, en dus de zuurstof, geraakt niet in de longen. Tijdens de adempauze gaan de ademhalingbewegingen van borst en buik wel gewoon verder. Een obstructieve apneu kan soms meer dan een minuut duren.

Die variant komt vooral voor bij mannen tussen de 45 en 65 jaar.

2.     Hypopneu

Bij hypopneu is de ademhaling gedurende minstens 10 seconden sterk verminderd. De luchtweg gaat niet volledig dicht, maar versmalt. Er is bij deze variant dus geen sprake van een ademstop maar wel van een vermindering van de verplaatsing van de lucht naar de longen. Hierbij daalt het zuurstofgehalte in het bloed ook. Obstructieve apneu en hypopneu komen dikwijls samen voor.

3.     Centrale apneu

Bij centrale apneu valt de stimulatie om te ademen weg omdat de hersenen geen signaal meer geven aan de ademhalingsspieren. De hersenen prikkelen met andere woorden te weinig om te blijven ademen. Die vorm van apneu komt meer voor bij mensen met ernstig hartlijden.

4.     Gemengde apneu

Een gemengde apneu begint als een centrale apneu en mondt uit in een obstructieve apneu.

Oorzaken slaapapneu

Er kunnen uiteenlopende oorzaken aan de basis van slaapapneu liggen:

• Overgewicht vergroot het risico op een vorm van slaapapneu en is één van de meest voorkomende oorzaken van slaapapneu. 70% van slaapapneupatiënten hebben overgewicht.
• Een afwijkende bouw van de boven-, onderkaak of het kaakgewricht.
• Een verzwakking van de spieren die de luchtwegen openhouden.
• Het dichtklappen van het strottenhoofd of de bovenste luchtweg.
• Bepaalde geneesmiddelen werken slaapapneu in de hand.
• Roken.
• Slapen op de rug.
• Bij vrouwen die in de menopauze zitten, en dus te maken krijgen met hormoonschommelingen, neemt de kans op apneu sterk toe.
• Bepaalde mensen hebben omwille van genetische factoren aanleg om slaapapneu te ontwikkelen.

Symptomen slaapapneu

De duidelijkste symptomen van slaapapneu zijn snurken en het stoppen met ademhalen. De patiënt snurkt een aantal keer luid en daarna volgt er een stilte door een ademstop. Na enkele seconden herneemt de ademhaling met een luide snurk.

Maar er zijn ook minder duidelijke symptomen die niet eenduidig aan slaapapneu toegewezen kunnen worden:

• De patiënt voelt zich overdag constant moe. Door het gebrek aan zuurstof en de ademnood, ontwaakt de patiënt telkens even onbewust uit zijn slaap. Daardoor wordt de slaap gefragmenteerd en kan de diepe slaap die voor een goede nachtrust erg belangrijk is, verstoord geraken.  
• De patiënt krijgt te kampen met een chronisch slaaptekort. Dat kan lijden tot slaperigheid overdag: te pas en te onpas overdag in slaap vallen. Zij durven wel eens achteloos zeggen “ik kan overal slapen!”
• Overmatig zweten.
• Een droge mond.
• Dikwijls moeten opstaan om te plassen.
• Nachtmerries.
• De ademstilstand gaat soms gepaard met lichte of bruuske bewegingen met de armen of benen.

Gevolgen slaapapneu

De levenskwaliteit van de patiënt kan lijden onder het ernstig slaapapneusyndroom waardoor het gevaarlijk kan zijn voor de patiënt en zijn omgeving. We kunnen de gevolgen indelen in drie categorieën: effecten op het gedrag en hersenfuncties, op het hart en bloedvaten en op de stofwisseling.

1.     Effecten op het gedrag en hersenfuncties

Doordat de persoon in kwestie zich continu slaperig of moe voelt, kan zijn of haar gemoedstoestand veranderen. Dat kan aanleiding geven tot verhoogde prikkelbaarheid of zelfs depressieve gevoelens en gedachten.

De concentratie en aandacht verminderen, wat een groot effect heeft op de manier waarop de patiënt zijn job uitvoert. Daarnaast is het risico op verkeers- en werkongevallen door de verminderde waakzaamheid bij ernstige slaapapneu 2,5 keer groter.  Het korte- en langetermijngeheugen is ook vaak aangetast.

Slaapapneu kan ook een invloed hebben op je seksueel leven. Denk aan een verminderd libido of impotentie bij mannen.

2.     Effecten op het hart en bloedvaten

De spieren moeten telkens een grote inspanning leveren om de luchtwegafsluiting te overwinnen. Daarnaast hebben het verlaagde zuurstofgehalte en het herhaaldelijk ontwaken ‘s nachts ook een weerslag op je hartslag en bloedvaten. Mensen die lijden aan ernstige slaapapneu, lopen dus een verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen en op een hersentrombose.

3.     Effecten op de stofwisseling

Slaapapneu kan leiden tot een verstoorde suikerspiegel en diabetes. Daarnaast kan het herhaaldelijk zuurstoftekort ook het vetgehalte in het bloed de hoogte instuwen en de lever vervetten. Het slaaptekort veroorzaakt bovendien een verstoord evenwicht tussen de aanmaak van het hormoon dat je doet eten (Ghreline), dat teveel wordt aangemaakt, en het hormoon dat een verzadigingsgevoel geeft (Leptine), dat te weinig geproduceerd wordt. De patiënt kan hierdoor overgewicht krijgen.

Slaapapneu behandeling

Slaaponderzoek

Een slaaponderzoek is nuttig om de precieze diagnose van het slaapprobleem te stellen. Zo’n onderzoek brengt de factoren die de slaap van de patiënt verstoren in kaart. Nadat de diagnose gesteld is, kan men starten met een behandeling op maat.

Vermageren

Vermageren is in geval van slaapapneu met overgewicht, een essentieel onderdeel van de behandeling. Een gewichtsverlies van 10% kan de slaapapneu-index met 26% doen dalen! Heb je dus bijvoorbeeld een AHI van 17 (dus ernstige slaapapneu die behandeling vereist) en je weegt met 80 kg teveel, dan zou 8 kg vermageren voldoende zijn om je AHI te doen dalen naar minder dan 13, wat geen ernstige slaapapneu meer betekent.

Rookstop

Roken verzwakt de spieren van de bovenste luchtweg en neemt bepaalde reflexen weg. Om die reden is stoppen met roken, bijvoorbeeld met hulp van een tabacoloog, ten sterkste aan te raden om slaapapneu te verminderen. Bovendien is de nicotine in sigaretten en in e-sigaretten, een echte wakkermaker.

Alcohol vermijden ‘s avonds

Alcohol verhoogt snurkgedrag en geeft mogelijks de indruk dat je beter inslaapt, maar het doet slaapapneu toenemen, vermindert de diepe slaap en zorgt ervoor dat je meer wakker bent ’s nachts.

Slaappillen

Slaappillen vermijd je best want die doen de ernst van de slaapapneu toenemen.

CPAP-toestel

De meest voorkomende behandeling is het gebruiken van een toestel met masker, een CPAP. Doordat dit CPAP-toestel (Continuous Positive Air Pressure) een verhoogde luchtdruk bij het inademen stuurt, blijft de luchtweg open. Hoeveel luchtdruk precies nodig is, wordt tijdens een Polysomnografie (PSG) of slaaponderzoek bepaald. CPAP is een zeer nuttige en efficiënte behandeling voor ernstige slaapapneu. Het RIZIV betaalt dat apparaat terug als je ernstige slaapapneu hebt.

Mondprothese

Bij elke vorm van slaapapneu, maar ook als alleen hinderlijk luid snurken voorkomt, kan geopteerd worden voor een mondprothese. Dat is een apparaatje dat tijdens het slapen de onderkaak naar voren duwt en het zachte gehemelte lift, waardoor de tong niet onderuit kan zakken en de bovenste luchtweg wordt opengetrokken. De opening van de keel wordt groter waardoor de lucht vlotter naar de longen stroomt. Ook die behandeling wordt terugbetaald als je ernstige slaapapneu hebt.

Wanneer is een operatie nodig?

Als de klachten ernstig zijn en bovenstaande behandelingen niet voldoende verlichting bieden, kan de arts een operatie overwegen. Als de slaapapneu veroorzaakt wordt door een probleem met het neustussenschot of sinusitis, zal men een ingreep aan de neus uitvoeren.

Slaapapneu kinderen

Bij kinderen is slaapapneu vaak te wijten aan gezwollen amandelen in de keelholte. In dat geval neemt men de poliepen en amandelen weg, wat resulteert in volledige genezing in 90% van de gevallen. Die ingreep kan ook uitgevoerd worden bij volwassenen. Ook bij kinderen met overgewicht en slaapapneu, zal vermageren een eerste en essentieel onderdeel van de behandeling inhouden.

Slaap jij ook slecht? Er bestaan oplossingen voor de meeste slaapproblemen. Ontdek hier de tips van onze slaapexperten.

Eindredactie: Neuroloog en slaapexpert Inge Declercq