Een op de twaalf volwassenen in ons land lijdt aan diabetes. Volgens de schattingen zal dat aantal tegen 2030 oplopen tot een op tien. We zetten daarom graag op een rij wat de ziekte precies inhoudt, welke types er zijn én op welke symptomen je moet letten.
Diabetes mellitus, beter bekend als suikerziekte of gewoonweg diabetes, is een chronische aandoening waarbij het bloedsuikergehalte verhoogd is. Dat kan twee oorzaken hebben: ofwel maakt het lichaam onvoldoende insuline aan, ofwel doet de geproduceerde insuline zijn werk niet naar behoren. In beide gevallen kunnen de lichaamscellen niet genoeg glucose opnemen, waardoor die zich in het bloed ophoopt. ‘Er zijn vier verschillende soorten diabetes’, verklaart prof. Christophe De Block, diensthoofd van de afdeling Endocrinologie aan het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en oud-voorzitter van de Diabetes Liga. ‘Type 1 wordt gekenmerkt door het ontbreken van het insulinehormoon, type 2 door de onvoldoende werking. De derde vorm is zwangerschapsdiabetes, de enige vorm van de ziekte die tijdelijk is. Een vierde type omvat ten slotte alle andere vormen van de ziekte, die veroorzaakt worden door medicatie. Zo zijn cortisone en HAART-therapie – een populaire behandeling van het hiv-virus – twee belangrijke groepen van medicijnen die diabetes kunnen veroorzaken.’
Type 1
Een op de tien diabetespatiënten lijdt aan diabetes type 1. Deze vorm van diabetes is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam van de patiënt zich tegen zichzelf keert. Prof. De Block legt uit: ‘Terwijl onze witte bloedcellen ons normaal beschermen tegen ziektes, valt een deel van deze beschermende cellen de bètacellen aan. Dat zijn cellen in de pancreas (of alvleesklier) die insuline aanmaken. Zonder bètacellen geen insuline, en zonder insuline wordt glucose of suiker niet opgenomen in onze lichaamscellen om daar als energiebron te dienen.
Het gevolg? Het lichaam gaat op zoek naar andere energiebronnen, zoals vocht en vet. Vandaar dat patiënten bij het ontstaan van diabetes type 1 constant willen drinken, vaak moeten plassen, een hoge hoeveelheid afbraakproducten van vet – ketonen genaamd – in hun bloed vertonen en soms magerder zijn. In de meeste gevallen ontstaat deze vorm van diabetes op jonge leeftijd. Hoe agressiever de witte bloedcellen zich tegenover de insulineproducerende bètacellen gedragen, hoe jonger de patiënt is als hij diabetes type 1 ontwikkelt.’
Aangezien het lichaam van patiënten met diabetes type 1 zelf geen insuline meer aanmaakt, moeten zij zichzelf levenslang insuline toedienen. ‘Dat gebeurt meestal met een insulinepen of -pomp waarmee ze de bloedsuikerspiegel van iemand zonder diabetes proberen te benaderen,’ verduidelijkt Bart Keymeulen, diensthoofd van de diabeteskliniek in het Universitair Ziekenhuis Brussel, hoogleraar VUB en erevoorzitter van de Diabetes Liga. ‘De suikerwaarden van een gezond iemand zijn na een maaltijd lager dan 140 mg/ dl ofwel milligram glucose per deciliter bloed. Bij diabeten stijgt die waarde al snel boven de 200 mg/dl. In nuchtere toestand liggen gezonde suikerwaarden onder de 100 mg/dl. Wanneer je suikerwaarden in nuchtere toestand boven de 126 mg/dl liggen, spreken we van diabetes.’
Type 2
Diabetes type 2 komt bij zo’n 90 procent van alle diabeten voor. De symptomen zijn dezelfde als die van diabetes type 1: veel drinken, veel plassen, vermoeidheid, vermageren en jeuk. Deze variant wordt ouderschapsdiabetes genoemd, aangezien hij meestal optreedt vanaf de leeftijd van veertig à vijftig jaar. ‘Het grote verschil met diabetes type 1 is dat het lichaam wél insuline aanmaakt, maar dat die onvoldoende werkt of dat er proportioneel te weinig wordt geproduceerd’, aldus prof. De Block. ‘Type 2 wordt vaak gelinkt aan zwaarlijvigheid en een ongezonde levensstijl. Ook erfelijkheid speelt een belangrijke rol. Minstens 40 procent van diabetes type 2 komt familiaal voor, terwijl dat bij type 1 slechts bij 10 procent het geval is. Meestal start de behandeling met veranderingen in de levensstijl van de patiënt, aangevuld met medicatie. In een latere fase kan insuline nodig zijn. Bij ouderschapsdiabetes wordt er in mindere mate gebruikgemaakt van een diabetespen waarmee de patiënt zichzelf insuline toedient.’
Zwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes is de enige vorm van de ziekte die voorbijgaat. ‘Tijdens de tweede helft van een zwangerschap produceert de placenta hormonen die het groeiproces van het kind stimuleren’, aldus prof. Keymeulen. ‘Die hormonen werken de normale insulinewerking van de moeder tegen, waardoor de bètacellen harder moeten werken om de bloedsuikerspiegel op peil te houden. Bij vrouwen met zwangerschapsdiabetes kunnen de bètacellen de vraag naar insuline niet bijhouden. Als gevolg stapelt ook hier de glucose of suiker zich in het bloed op.’ In ons land krijgt zo’n 12 procent van de zwangere vrouwen zwangerschapsdiabetes. Zowel voor moeder als kind zijn er heel wat risico’s aan verbonden. Zo is er niet alleen een grotere kans op complicaties bij de geboorte, maar lopen zowel moeder als kind later ook een groter risico om diabetes type 2 te krijgen. Bovendien hebben vrouwen met zwangerschapsdiabetes meer kans om na de geboorte van het kind een postnatale depressie te krijgen.’
Diabetes in cijfers wereldwijd
- Tussen 1980 en 2019 steeg het aantal volwassenen met diabetes wereldwijd van iets meer dan 100 miljoen tot ruim 500 miljoen.
- Dat betekent dat ruim 9% (!) van de wereldbevolking aan de ziekte lijdt.
- In Finland steeg het aantal patiënten met diabetes type 1 sinds 1950 met 550%.
- Wereldwijd verloor 2,6% van de blinden zijn of haar zicht door diabetes.
- De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) verwacht dat diabetes tegen 2030 de zevende belangrijkste doodsoorzaak ter wereld zal zijn.
Meer info op www.diabetes.be
Deborah (25)
Acht jaar diabeet
Als gevolg van mucoviscidose
‘Bij mucopatiënten werkt het chloorkanaal dat de slijmen in je lichaam vochtig houdt niet of slechts gedeeltelijk. Daardoor worden alle slijmen in je lichaam, bijvoorbeeld in je longen of spijsverteringsstelsel, dikker. Die taaie slijmen maken je organen kapot. Ook je pancreas, waar bètacellen geproduceerd worden. Daardoor ontwikkelde ik diabetes.’
‘Ik denk dat het belangrijk is dat mensen attent gemaakt worden op het belang van een gezonde levensstijl. Zelf heb ik al van jongs af een hele resem medische complicaties. Toen ik op mijn zeventiende diabetes kreeg, was dat dus niet zo’n grote aanpassing. Al mijn hele leven neem ik veel medicatie. Voor mijn mucoviscidose, en nu ook omdat ik een longtransplantatie onderging. Ik merk dat sommige medicijnen mijn bloedsuikerspiegel meer beïnvloeden dan andere, maar ben me er ook van bewust dat diabetes voor altijd een deel van mijn leven zal uitmaken. Velen denken dat wij alleen insuline moeten spuiten voor een maaltijd, maar er komt nog zo veel meer bij kijken. Zo moet ik mijn suikerwaarden regelmatig checken, altijd in de gaten houden wat ik eet én regelmatig op controle gaan in het ziekenhuis. De diabetes zorgt er ook voor dat mijn zicht verslechtert, waardoor ik bovendien ook vaste klant ben bij de oogarts.’
Bart (53)
Dertig jaar diabeet
Type 1
‘Van het ene moment op het andere was die ziekte daar. Of zo leek het toch … Ik haalde een blikje cola, dronk het op, en vijf minuten later al had ik opnieuw dorst. Uiteindelijk was het een collega die me erop wees dat ik symptomen van diabetes vertoonde. Ik maakte een afspraak bij de dokter, waar ik een urinetest moest doen. Uit die test bleek dat ik diabetes type 1 heb. Enkele dagen later werd ik opgenomen in het ziekenhuis, waar ik een week moest blijven. Toen ik er aankwam, was ik nog rustig. Ik besefte totaal niet welke impact de ziekte op mijn leven zou hebben. Die avond moest ik mezelf voor het allereerst insuline toedienen. Pas toen kwam de klap. Het was een enorm confronterend moment.’
‘Ik heb altijd geprobeerd om zo positief mogelijk met mijn diabetes om te gaan, ook al heeft de ziekte een enorme impact op mijn leven: elke dag opnieuw moet ik op mijn voeding letten, veel bewegen, mijn alcoholgebruik limiteren … Toch beschouw ik het niet als een beperking. De vooruitgang van de wetenschap, de juiste begeleiding en het feit dat er meer en meer gezonde en suikervrije voeding te koop is, zorgen ervoor dat ik steeds meer ‘bewegingsvrijheid’ heb. Ook met diabetes kun je genieten, alleen moet je excessen vermijden. Zelfdiscipline en alles met mate, dat zijn voor mij de twee belangrijkste regels.’
Yvette (66)
Zestien jaar diabeet
type 2
‘Rond mijn vijftigste merkte ik dat ik amper nog energie had. Na een bloedafname bleek ik diabetes type 2 te hebben. Tot op de dag van vandaag vind ik het lastig om met mijn ziekte om te gaan. Ik heb het niet alleen moeilijk met het dagelijks innemen van mijn medicatie, maar ook met het letten op mijn voeding. Dat diabetesdieet en ik … het is geen goede combinatie. Hoe ouder ik word, hoe moeilijker ik het heb met het vermijden van snelle suikers. Wie heeft er nu géén zin in een stukje taart op zondag? Of in een koekje wanneer je ’s avonds naar de televisie kijkt? (lacht)’
‘Ook met het eten van vetten moet ik opletten. Wanneer je diabetes hebt, slibben je aderen makkelijker dicht én heb je een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Daarom neem ik ook medicatie tegen een hoge cholesterol, en dat terwijl ik dat helemaal niet héb. Dokters raden mij aan om tienduizend stappen per dag te zetten. Maar dat is voor mij onmogelijk. Ik ben altijd al een rustig type geweest. Sporten is voor mij een echte uitdaging. Je hoort het: ik heb het moeilijk met het dagdagelijks opvolgen van mijn ziekte én met het volgen van regeltjes. Toch moet ik mijn best doen. Diabetes is een langzame doder, die je lichaam aantast. En het is ondertussen helaas te laat om iets aan mijn ziekte te veranderen …’
Birte (37)
zwangerschapsdiabetes
‘Zowel mijn moeder als mijn vader waren vroeger enorm slanke dennen. Helaas erfde ik hun genen niet. Integendeel: al van kleins af ben ik eerder een gedrongen struik. Toen ik op mijn tweeëndertigste ontdekte dat ik zwanger was, trok ik meteen naar een diëtiste om me te laten begeleiden. Want ik wou niet dat mijn gewicht tijdens mijn zwangerschap de hoogte zou in schieten. Ondanks de professionele begeleiding én het feit dat ik echt wel oplette, bleek ik tijdens de tweede helft van mijn zwangerschap zwangerschapsdiabetes te hebben. Aanvankelijk was ik in paniek. Ik ben nogal bang van naalden, en zag het echt niet zitten om insuline te spuiten. Na een bezoek aan de endocrinoloog bleek dat gelukkig niet nodig, al moest ik wél na elke maaltijd bloed prikken om mijn bloedsuikergehalte te controleren. Uiteindelijk viel de impact goed mee. Ik lette sowieso al mijn hele zwangerschap op mijn voeding – een Kinder Bueno hier en daar niet meegeteld – dus die laatste maanden opletten konden er nog wel bij.’
‘Mijn zoon werd geboren op 21 oktober 2016. Die dag werden zowel mijn eigen bloedwaarden als die van hem nauwkeurig in de gaten gehouden. Omdat ik besloten had borstvoeding te geven en de moedermelk niet meteen rijkelijk vloeide, daalde Dex’ bloedsuikerspiegel die eerste dag zorgwekkend snel. Het resultaat? Hij moest enkele dagen in de couveuse. Toegegeven: het is niet prettig om als kersverse moeder van je kind gescheiden te worden, maar hij recupereerde snel. En sindsdien zijn we allebei gezond én diabetesvrij!’
