Wist jij dat cardiovasculaire aandoeningen 7 maal meer vrouwen om het leven brengen dan borstkanker? In 2014 overleden ruim 16.300 Belgische vrouwen aan de gevolgen van hart- en vaatziekten, borstkanker maakte in hetzelfde jaar 2.300 slachtoffers. Vrouwen worden ook vaker getroffen (56%) door hart- en vaatziekten dan mannen (46%). De vrouwen die getroffen worden zijn ook steeds jonger.
Deze gegevens zijn bijna niet gekend bij het grote publiek. Ze verloochenen een bestaand cliché dat het hartinfarct een typisch mannelijke ziekte zou zijn, een ziekte die mannen met stress op het werk zou treffen. Het gebrek aan kennis van de specifieke kenmerken van de ziekte bij vrouwen leidt momenteel tot een vertraging van de diagnose, met ernstige gevolgen.
Daarom lanceert het Fonds voor Hartchirurgie een campagne om het bewustzijn rond hart- en vaatziekten bij vrouwen te vergroten en het belang van onderzoek in dit onvoldoend gekende gebied te onderstrepen.
Vrouwen hebben vaker last van hartaandoeningen
Cardiovasculaire aandoeningen zijn de eerste oorzaak van mortaliteit bij vrouwen, terwijl ze bij mannen op de tweede plaats komen, na kanker. Een vrij recente evolutie wijst er ook op dat die aandoeningen vroeger optreden dan voorheen bij vrouwen: volgens Franse statistieken zijn meer dan 11% van de vrouwen die het slachtoffer worden van een myocardinfarct minder dan 50 jaar oud, tegen slechts 4% in 1995. Nog steeds in Frankrijk daalde tussen 2002 en 2008 het aantal hospitalisaties wegens hartinfarct in alle leeftijdscategorieën bij mannen. Maar het nam sterk toe bij jonge vrouwen: +14,6% tussen 35 en 44 jaar, +17,9% tussen 45 en 54 jaar.
De toename van het aantal getroffen jonge vrouwen is waarschijnlijk gebonden aan de levensstijl: tabak, obesitas en vooral stress. Er zijn ook fysiologische verschillen. De bloedvaten van vrouwen zijn over het algemeen dunner en vatbaarder voor vasoconstrictie, wat soms chirurgische ingrepen bemoeilijkt.
De menopauze is een cruciale stap voor de cardiovasculaire gezondheid van vrouwen. De verminderde productie van hormonen, oestrogenen en progesteron verhoogt het risico op hartziekten. Tijdens de menopauze vertonen vrouwen de neiging te verdikken; ze hebben ook hogere cholesterol en triglyceriden, diabetes en een toename van de bloeddruk. Dit alles bevordert arteriosclerose. En aangezien vrouwen langer leven na de menopauze, nemen de risico’s in aantal toe.
De mechanismen die verantwoordelijk zijn voor acute coronaire syndromen (infarct, onstabiele angor…) zijn anders dan bij mannen. Endotheelerosie komt vaker voor bij vrouwen, zonder conventionele atheromateuze plaque, en die erosie is verantwoordelijk voor trombosen die dodelijk kunnen zijn. Anderzijds beschrijft men vaker spontane dissecties van coronaire vaten bij vrouwen. Dissectie betekent een scheuring in de wand van een kransslagader. Tussen 80 en 90% van de dissecties treden op bij vrouwen, vaak tussen 30 en 60 jaar.
Microcirculatie in de kijker
Daarnaast is een nog steeds onvoldoend erkende aandoening die moeilijker te diagnosticeren is, met name microvasculaire coronaire dysfunctie, frequenter bij vrouwen. Dat is een lastig fenomeen voor de arts geraadpleegd door een patiënte met klassieke symptomen van percordiale pijn. Bij onderzoek, onder meer via coronarografie, lijken de kransslagaders normaal. Men ziet geen atheroomplaten die de bloedsomloop hinderen. In feite wordt de bloedsomloop van het hart gehinderd ter hoogte van de microcirculatie en dit kan niet met coronarografie worden onderzocht.
Als een arts onvoldoende weet heeft van microvasculaire dysfunctie, kan hij zich oriënteren naar een niet-cardiale diagnose, bijvoorbeeld angst, intercostale neuralgie… en bijgevolg anxiolytica en/of antalgica voorschrijven. Maar de angoropstoten herhalen zich, leiden tot nieuwe onderzoeken of hospitalisaties en dus vertragingen voor een efficiënte opvang.
Wat zijn de oorzaken van microvasculaire disfunctie? De klassieke risicofactoren voor cardiovasculaire aandoeningen (onder meer arteriële hypertensie, hyperlipidemie, diabetes en roken) spelen ongetwijfeld een belangrijke rol. Maar andere mechanismen blijken ook een rol te spelen (gladde spierceldisfunctie, inflammatie…) en blijven slecht gekend.
Recente onderzoeken vermoeden dat emotionele stress een van de causale factoren is van microvasculaire disfunctie verantwoordelijk op lange termijn voor het verschijnen van diastolische hartinsufficiëntie; de linker ventrikel trekt normaal samen, maar de vullingsfase is aangetast.
Verder onderzoek aangewezen
De cardiale gezondheid bij vrouwen blijft voor verbetering vatbaar. Meerdere studies wijzen uit dat vrouwen soms minder kwalitatief hoogstaande zorg krijgen dan mannen na een hartinfarct. Aanbevolen medicatie worden minder vaak voorgeschreven na hospitalisatie, hoewel zowel de Europese als de Amerikaanse aanbevelingen geen enkel onderscheid maken in functie van het geslacht. Een Amerikaanse enquête, met ongeveer 30 000 consultaties, wijst erop dat vrouwen niet dezelfde raadgevingen qua levenshygiëne genieten als mannen. Amper 10% van de vrouwen heeft een goede controle van de cholesterol. En ze nemen minder vaak deel aan cardiale revalidatie na een coronair incident, ondanks het bewezen nut op de levenskwaliteit en de mortaliteit.
Minutieus wetenschappelijk onderzoek met het oog op betere preventie en behandeling is dan ook broodnodig. Het Fonds voor Hartchirurgie heeft daarom toegezegd innovatief onderzoek te steunen, hetzij klinisch, hetzij fundamenteel of epidemiologisch, specifiek inzake het vrouwelijke hart, en heeft een oproep gelanceerd voor projecten in alle universiteiten van het land.
Ook jij kan een steentje bijdragen
Campagne #iksteunhethartvanvrouwen spoort ook aan geld te doneren voor verder onderzoek. We stuurden notarrisen affiches voor in hun wachtkamer, aangezien erfenissen de grootste inkomstenbron zijn van onze vzw en we een voordeeltarief voor successierechten krijgen. Verder overtuigden we enkele influencers om een selfie te delen – inclusief hashtag of wat dacht je – met hun volgers waarop er een passende (tijdelijke) tattoo op hun borstkas prijkt die het thema aankaart. Ook jij kan je duit in het zakje doen: toon je hart met eender welke donatie op rekeningnummer BE15 3100 3335 2730. De kans bestaat immers dat verder onderzoek naar hart- en vaatziekten jou of één van je naasten ten goede komt.
Meer informatie over de campagne en over het Fond voor Hartchirurgie vind je op www.fondsvoorhartchirurgie.be.
