De menopauze of overgang. De ene vrouw ervaart enorm veel klachten, de ander heeft er weinig of geen last van. Gelukkig hoeft het niet per se het begin van het einde te betekenen, zo benadrukken menopauzeconsulent Leen Steyaert en gynaecoloog Herman Depypere.
‘De menopauze is de periode waarin je menstruele cyclus stopt en je van een vruchtbare in een onvruchtbare vrouw verandert’, vertelt Leen Steyaert, menopauzeconsulent en auteur van boeken als Stralend door de menopauze en Jouw menopauzeplan. ‘Daardoor heeft deze periode een grote impact op je lichaam, zowel fysiek als mentaal.’ De menopauze ontstaat door het plots wegvallen van de vrouwelijke hormonen, legt Herman Depypere, Kliniekhoofd UZ Gent en menopauzespecialist, uit. ‘De cellen die rond de eicellen zitten, maken de vrouwelijke hormonen oestradiol en progesteron aan. Als de reserve van eicellen op is, dan stopt ook de productie van die hormonen. Het aantal eicellen ligt vast van bij de geboorte en is bij iedere vrouw hetzelfde. In de prehistorie leefden we maar twintig tot vijfentwintig jaar. Zowel bij vrouwen als bij mannen werden er dus voldoende hormonen geproduceerd. Nu is dat anders, we steken de natuur voorbij. Rond je vijftigste zijn je eicellen op en kom je terecht in de menopauze. Vrouwen leven daardoor meer dan één derde van hun leven in een situatie die de natuur niet heeft voorzien.’
Peri-, pre-, post- of menopauze?
Technisch gezien duurt de menopauze welgeteld één dag. Toch duren de klachten veel langer. Hoe komt dat? Leen Steyaert: ‘Eerst heb je de premenopauze. Dat is de periode zo’n vijf tot tien jaar voor de menopauze, waarin je vaak al klachten krijgt. De premenopauze is niet zo makkelijk te herkennen. Vrouwen worden bij de dokter dan bijvoorbeeld met een antidepressivum naar huis gestuurd, terwijl het eigenlijk hun hormonen zijn die voor ongemakken zorgen.’ Volgens professor Depypere verstrijken er gemiddeld acht maanden vanaf de eerste symptomen tot de officiële diagnose. Maar liefst één op drie vrouwen doet aan zelfdiagnose, door bij haar dokter de menopauze aan te halen als mogelijke boosdoener van de klachten.
‘Rond je vijftigste levensjaar tuimel je dan in je echte menopauze. Officieel is dat de eerste dag van je allerlaatste menstruatie. Wil je het over de periode rond je menopauze hebben, dan gebruiken we de term perimenopauze’, aldus Leen Steyaert. ‘Bepaalde vrouwen zijn rond hun 56ste nog steeds ongesteld, anderen zitten op hun 45ste al in de menopauze’, vult professor Depypere aan. ‘Is je moeder heel vroeg in de menopauze gegaan, dan mag je verwachten dat dat bij jou ook het geval zal zijn. De puberteit en de menopauze zijn echter twee aparte systemen. Het is dus niet zo dat je vroeg in de menopauze zult belanden als je als tiener vroeg je maandstonden kreeg. En als je als tiener veel last had van acne en pijnlijke maandstonden, wil dat ook niet per se zeggen dat je in de menopauze veel klachten zult hebben.’
‘Nadien volgt de postmenopauze, of de periode waarin een vrouw niet meer vruchtbaar is’, vervolgt Leen Steyaert. ‘Die verschillende fasen noemen we samen de overgang. Soms kom je ook de term ‘omgekeerde puberteit’ tegen. De vergelijking is terecht. Tijdens de puberteit verander je van een onvruchtbaar meisje in een vruchtbare vrouw, tijdens de menopauze gebeurt het omgekeerde. Alle lichamelijke en mentale klachten die daarbij horen, worden bij pubers algemeen aanvaard. We spreken niet voor niets over de apenjaren. Tijdens de menopauze zorgen onze hormonen voor minstens even veel moeilijkheden, maar dat is minder geweten. Vaak treden er in deze periode ook identiteitscrisissen op. Wil ik nog in die relatie blijven? Doe ik mijn job nog graag? Ben ik wel gelukkig? De menopauze is het ideale moment om daar bij stil te staan.’
Dit mag je verwachten
‘Je lichaam is volledig in evenwicht door de verschillende hormonen die het produceert en plots vallen er tijdens de menopauze een aantal heel belangrijke weg’, legt professor Depypere uit. ‘Het is daardoor dat veel vrouwen klachten ervaren. Vergis je niet: hormonen zijn niet alleen nuttig voor onze voortplanting, ze hebben een heel brede impact. Zo regelen ze bijvoorbeeld ook je botaanmaak, de kwaliteit van je huid, de dikte van je blaas, je spiersterkte, je haargroei en je cholesterol. Er wordt dus heel veel teweeggebracht door het wegvallen van dat oestradiol en progesteron. Stijfheid van de gewrichten, vermoeidheid, slecht slapen, libidoverlies, gewichtstoename rond de buik en warmteopwellingen; dat zijn de voornaamste ongemakken die aan de menopauze gelinkt worden.’
‘Die klachten kunnen twee tot vijf jaar aanhouden’, vult Steyaert aan. ‘Maar er zijn uitzonderingen. De ene vrouw heeft tien jaar klachten, de andere merkt er niets van.’ Toch weten we dat de menopauze bij de meerderheid van de Belgische vrouwen niet onopgemerkt voorbijgaat, zo vertelt Depypere: ‘Uit een enquête die we in 2016 uitvoerden, blijkt dat 77% van de Belgische vrouwen klachten ondervindt. Bijna een vierde – de overige 23%, dus – van alle vrouwen meldt geen problemen. Maar ook bij vrouwen die geen klachten hebben, vinden er behind the scenes lichamelijke veranderingen plaats. Zo zijn de botaanmaak en botafbraak niet meer in evenwicht. Osteoporose (een chronische aandoening die de botten zwakker maakt, nvdr.) geeft bijvoorbeeld geen klachten tot je van een trapje springt en opeens je heup breekt. Het is dus belangrijk om die zaken ook in het achterhoofd te houden.’
Dit kun je er aan doen
‘Er zijn honderdeneen dingen die je kunt doen om je klachten tegen te gaan’, vertelt Steyaert. ‘Het belangrijkste? Je levensstijl aanpassen, en dan vooral beginnen met gezond te eten. Gezond eten is gezond leven. Drink voldoende water, let op met suiker en alcohol en probeer ook genoeg te bewegen. Als je daarmee begint, kunnen er al heel veel klachten verdwijnen. Weet je niet goed waar te beginnen? Laat je dan begeleiden.’ Professor Depypere bevestigt: ‘Enorm belangrijk in deze periode is je levenshygiëne. Als gynaecoloog sta ik erop dat mijn patiënten niet te veel verzwaren en – zoals Leen al aanhaalde – meer bewegen. De juiste levensstijl – op gewicht blijven, bewegen en zeker niet roken – is van cruciaal belang.’
Zijn er ook geneesmiddelen die de klachten kunnen verlichten? Gelukkig wel, aldus professor Depypere: ‘Bio-identieke hormonen hebben exact dezelfde samenstelling als de natuurlijke hormonen die ons lichaam aanmaakt. Door deze hormonen in te nemen, raakt het vrouwelijk lichaam weer in evenwicht en vervagen veel klachten. We hebben al zestig jaar ervaring met die therapie. Natuurlijk stonden de eerste vervanghormonen nog niet op punt, maar na al die jaren onderzoek kennen we de voor- én de nadelen. Zo zijn ze goed voor je huid en haar, maar ook voor hart- en bloedvaten en voor je botten. Het is ook een totaal ander hormoon dan de pil. De pil is een synthetisch hormoon. Enorm krachtig, met alle gevolgen van dien voor je lichaam. Er bestaan ook alternatieve manieren om klachten tegen te gaan. Zo zouden soja- en bonenextracten helpen, maar de effecten zijn veel minder bewezen en vaak zijn het nog dure producten ook.’
Last but not least
Klachten hier, klachten daar. Allemaal goed en wel, maar zijn er eigenlijk ook voordelen verbonden aan de menopauze? ‘Natuurlijk’, zegt Depypere overtuigd. ‘Het grootste voordeel is dat de menstruatie wegblijft. De vrouw komt in een periode waarin ze heel wat ervaring en bagage heeft. Ik merk dat veel vrouwen het als een positieve periode ervaren. We mogen vooral niet vergeten dat de overgang meer dan een derde van ons leven in beslag neemt. Eens je een goede balans hebt gevonden, wordt het een zeer leuke fase in je leven!’
