Hoewel vroeger werd beweerd dat het prikkelbaredarmsyndroom of PDS tussen de oren zat, toonden verschillende onderzoeken ondertussen aan dat het wel dégelijk bestaat. Want ook al zien de darmen er op scans en via endoscopieën perfect normaal uit, de klachten zijn reëel. Waarom de darmen abnormaal reageren, blijft echter onduidelijk. Gastro-enteroloog Jan Tack vertelt wat we al wél weten.
Heb jij regelmatig last van buikpijn, een opgeblazen gevoel, krampen en/of problemen met je stoelgang? Misschien lijd je wel aan het prikkelbaredarmsyndroom. ‘Officieel lijdt 4,5% van onze landgenoten aan de ziekte’, aldus prof. dr. Jan Tack, gastro-enteroloog en diensthoofd maag-, darm- en leverziekten bij UZ Leuven. ‘Maar persoonlijk denk ik dat dat aantal hoger ligt en dat 10 tot 15% van de Belgen het syndroom heeft.’
Buikgriep
‘Het prikkelbaredarmsyndroom is een overgevoeligheid van de darmen die pijn veroorzaakt en gepaard gaat met een verandering in de stoelgang’, gaat prof. dr. Tack verder. ‘Toch is er niets of niet veel afwijkends te zien als we naar de darmen kijken. Waarom ze zich dan toch abnormaal gedragen? Dat weten we nog altijd niet met 100% zekerheid. Wél kennen we enkele risicofactoren. Zo zijn vrouwen – spijtig genoeg – veel vatbaarder voor PDS dan mannen en speelt ook erfelijkheid hoogstwaarschijnlijk een rol. De laatste jaren verschoof de focus in het onderzoek naar PDS naar twee zaken: buikgriep en voeding. Ten eerste zien we dat buikgriep de belangrijkste uitlokker is van het syndroom. Vooral jonge vrouwen die een zware infectie oplopen, hebben meer kans om PDS te ontwikkelen. Ook wanneer de buikgriep plaatsvindt tijdens een stresserende periode, kan dat PDS veroorzaken. Wanneer je gestresseerd bent, reageert je immuunsysteem immers heftiger op infecties, waardoor er ook een zwaardere ontstekingsreactie ontstaat. En doordat je harder reageert op de darminfectie, kun je een overgevoeligheid ontwikkelen voor bepaalde voedingsmiddelen. Het is dus een combinatie van het vrouwelijke geslacht, het stresssysteem en de ernst van de infectie die een prikkelbare darm uitlokt.’
Weet wat je eet
‘De tweede oorzaak die we in het UZ Leuven uitgebreid onderzoeken is voeding. Bepaalde voedingsstoffen lijken de buikpijn en diarree die gepaard gaan met PDS immers uit te lokken. Wanneer je aan patiënten met een prikkelbare darm vraagt wat er bij hen zorgt voor een toename van de klachten, zal maar liefst 60% zeggen dat het afhangt van wat hij of zij eet. De overige 40% noemt stress als de voornaamste oorzaak. Patiënten vroegen al een tijd welk dieet ze moesten volgen om geen klachten meer te ondervinden. Aanvankelijk antwoordden dokters dat een dieet hun problemen niet zou oplossen, maar op dat vlak zijn we de voorbije tien jaar 180° gedraaid. We doen meer onderzoek dan ooit tevoren en de resultaten zijn veelbelovend. Er bestaat ondertussen zelfs een eerste dieet waarvan de werkzaamheid al in meerdere studies werd aangetoond.’
Domino to the rescue
‘Het dieet dat het beste werkt bij het prikkelbaredarmsyndroom is het laag FODMAP-dieet’, aldus prof. dr. Tack. ‘Het principe? Je elimineert alle voedingsstoffen die de darmen moeilijk kunnen verteren of opnemen. Dat zijn in totaal zo’n zes groepen van koolhydraten. Stap voor stap voeg je elke voedingsgroep opnieuw toe in poedervorm om zo te herkennen welke groepen klachten uitlokken. Bij een studie zagen we dat gemiddeld twee van de zes voedingsgroepen klachten uitlokken bij mensen die lijden aan PDS.’ Het laag FODMAP-dieet mag dan wel de meest doeltreffende manier zijn om klachten tegen te gaan, eenvoudig is het niet. Integendeel zelfs. ‘Het dieet is zeer effectief, maar ook complex. Je hebt dus een diëtist nodig die bij elke voedingsgroep uitleg geeft, ze uit het voedingspatroon haalt en ze nadien terug invoert. Als je in je achterhoofd houdt dat ongeveer 5% van de bevolking aan PDS lijdt, kom je al snel tot de conclusie dat we onmogelijk iedereen naar een diëtist kunnen sturen. Daarom ontwikkelden we in UZ Leuven een vereenvoudigde versie van het dieet en goten we die in een app: de Domino-app.’
Let op!
‘Domino lijst een hele resem voedingsmiddelen op die je moet vermijden’, klinkt het. ‘Daarnaast bevat de app ook recepten voor het ontbijt, de lunch, het diner en tussendoortjes. Dankzij de app kunnen patiënten dus aan de slag op zelfstandige basis, zonder tussenkomt van een diëtist. Het positieve effect van de app werd duidelijk na een studie die we uitvoerden bij 470 patiënten. De helft daarvan nam acht weken lang de standaardmedicatie, de andere helft gebruikte de app. Na die acht weken was er een goede respons op de medicijnen, maar een significant betere respons op de app. Domino is sinds juli 2021 beschikbaar in ons land, maar je kunt de app enkel downloaden na een doorverwijzing van je arts. Zo willen we vermijden dat patiënten de app op eigen houtje uittesten. Er zijn namelijk enorm veel mensen met darmklachten, maar niet elk van die patiënten lijdt aan het prikkelbaredarmsyndroom. We zouden bijvoorbeeld absoluut niet willen dat iemand met een darmtumor of de ziekte van Crohn de app gebruikt, want dat zou niet werken. Conclusie: Domino werkt zéér goed, maar enkel als de juiste diagnose gesteld werd.’
Angst en depressie
‘In de jaren ‘80 werd het prikkelbaredarmsyndroom nog beschouwd als een ingebeelde ziekte’, vervolgt prof. dr. Tack. ‘Patiënten werden toen gezien als mensen die weinig draagkracht hadden, gestresseerd waren of niet stevig in hun schoenen stonden. Ze werden doorverwezen naar een psycholoog of psychiater. Om eerlijk te zijn had men niet volledig ongelijk. De scores van angst en depressie liggen immers veel hoger bij de mensen met PDS – en darmklachten in het algemeen – dan bij de rest van de bevolking. Ondertussen weten we dat een aantal fenomenen in de darmen, onder andere reacties op bepaalde voeding, een impact kunnen hebben op ons mentale welzijn. Dat angst, depressie en darmklachten op hetzelfde ogenblik voorkomen, is dus geen toeval. Of de darmklachten ontstaan door angst of depressie of net omgekeerd, wordt nog bediscussieerd en onderzocht. Volgens mij beïnvloeden de twee elkaar.’
Boeiende tijden
‘Doordat we nog steeds niet helemaal zeker zijn wat PDS éxact veroorzaakt, kunnen we de ziekte nog niet helemaal genezen’, besluit prof. dr. Tack. ‘Anderzijds: als je weet welke voeding je moet vermijden, leunt dat dicht tegen een genezing aan. Helemaal hetzelfde is het uiteraard niet, want zodra je bepaalde voedingsmiddelen toch weer opneemt in je dieet, keren de klachten terug. Toch hoef je op die manier geen medicatie te nemen en loop je niet dagelijks rond met buikpijn. Maar het zijn in elk geval boeiende tijden voor het prikkelbaredarmsyndroom en ik verwacht grote doorbraken in de nabije toekomst.’ Wij houden je op de hoogte!
