Eczeem houdt meer in dan roodheid en jeuk. Dat bevestigen niet alleen patiënten, maar ook dermatoloog Thomas Maselis. In dit artikel legt hij uit welke de meest voorkomende vormen zijn en hoe je ze kunt behandelen.
‘Eczeem of dermatitis is een overkoepelende term voor een reeks aandoeningen die allemaal roodheid, jeuk en schilfering veroorzaken’, begint Thomas Maselis. ‘Meestal zijn die klachten een gevolg van een ontsteking in het afweersysteem van de huid. Er zijn verschillende vormen van huideczeem. De drie belangrijkste zijn atopisch, allergisch en seborroïsch eczeem. Daarnaast zijn er nog heel veel andere vormen, afhankelijk van hoe je ze indeelt. Dat kan bijvoorbeeld naargelang de oorzaak, denk aan bakkers- of schilderseczeem, maar ook per lichaamsdeel, zoals eczeem aan de schedel, handen of voeten.’
Atopisch eczeem of droog eczeem
Wat is het?
‘De bekendste en meest voorkomende vorm van dermatitis is atopisch, droog of constitutioneel eczeem. De oorzaak van deze vorm is een slechte uitrijping van de opperhuid. Onze opperhuid bestaat uit een heel dunne laag cellen, die zich constant opsplitsen. Hoe verder ze naar boven komen te liggen, hoe platter en kleveriger ze worden. Daardoor is onze opperhuid waterafstotend. Bij sommige mensen loopt er echter iets mis bij de uitrijping van de opperhuid. Ze krijgen daardoor een ruwe en poreuze huid. Het gevolg daarvan noemen we atopisch eczeem. De opperhuid vormt immers een barrière tussen allergenen en ons afweersysteem. Als die barrière poreus of doorlaatbaar wordt, raken allergenen makkelijker ons lichaam binnen. Daar reageert ons afweersysteem dan weer op, waardoor er een allergie ontstaat. Wie atopisch eczeem heeft, heeft dus ook veel vaker last van allergieën zoals een honden-, katten-, huisstof- of pollenallergie.’
‘Atopisch eczeem heeft vier hoofdkenmerken. Het eerste is jeuk. Het tweede kenmerk zijn de plaatsen waar het eczeem voorkomt. Meestal is dat op de plekken waar je huid beweegt, zoals in de elleboogplooien en knieholtes. Bij jonge baby’s komt atopisch eczeem vooral voor op het hoofd en gezicht. Een derde kenmerk van atopisch eczeem? Het chronische karakter van de aandoening. De klachten verminderen af en toe, maar verdwijnen nooit volledig. Ten slotte is er bij atopisch eczeem ook een erfelijke voorgeschiktheid. Lijdt iemand in je familie aan de aandoening? Dan is de kans ook groter dat jij ze krijgt.’
‘Atopisch eczeem komt voor bij 5% tot 20% van de kinderen. Dat is best veel. Twijfel je of een jong kind atopisch eczeem heeft? Kijk dan eens goed naar de ogen. Baby’s met atopie hebben meestal zeer lange wimpers en Dennie Morgan-tekens, oftewel twee plooitjes onder de ogen. Vanaf de pubertijd neemt atopisch eczeem af, bij volwassenen komt het nog voor bij 3% tot 5% van de bevolking.’
Hoe kun je het behandelen?
‘Het belangrijkste is dat je de huid herstelt. Hoe je dat het beste doet? Door ze goed te hydrateren. Zorg er in eerste instantie voor dat de huid zo weinig mogelijk uitdroogt. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar probeer water zoveel mogelijk te vermijden. Neem twee tot drie keer per week een korte en niet te warme douche. Gebruik geen zeep, maar liever olie. Zeep lost het laagje zure vetten dat onze huid beschermt tegen uitdroging op. Smeer je na elk bad of elke douche goed in met een hydraterende crème.’
‘Een tweede aandachtspunt is het onderdrukken van de ontstekingen. Dat doe je met een zalf met cortisone. Cortisone is een heel goede ontstekingsremmer, maar heeft ook een groot nadeel. Het verdunt je huid namelijk. Daarom gebruik je het altijd kort en krachtig. Tegenwoordig bestaan er ook crèmes met alternatieve ingrediënten. Die verdunnen de huid niet en kalmeren lokaal je afweersysteem. Ze zijn minder krachtig dan cortisone, maar kennen ook minder neveneffecten.’
‘Zweet verergert jeuk. Draag dus losse kledij in luchtige en goed absorberende stoffen zoals katoen. Heeft je kind atopisch eczeem? Zorg er dan voor dat het ’s nachts niet te warm heeft. Krabben is een reflex die ook tijdens het slapen bewaard blijft. Hoe meer je krabt, hoe meer je je huid kapotmaakt. Als we de ontsteking in de huid kunnen remmen, zal ook de jeuk verminderen. Ook lichtbehandeling is een optie. Door zonlicht verdikt je opperhuid en bereikt ze tot zes keer haar originele dikte. Daardoor is de huid beter beschermd.’
Allergisch eczeem
Wat is het?
‘Bij deze tweede vorm ontstaat eczeem als gevolg van een allergie. We onderscheiden twee subtypes: direct eczeem en traag contact allergisch eczeem. Zoals de naam al doet vermoeden, reageer je bij direct allergisch eczeem onmiddellijk. Ben je bijvoorbeeld allergisch aan katten- of hondenhaar? Dan heb je daar binnen een kwartier na het contact last van. In je bloed komt histamine vrij, waardoor je meteen last krijgt van jeuk.’
‘Traag of uitgesteld eczeem wordt ook veroorzaakt door een contactallergie, maar hier blijft de reactie een tijdje uit. Wanneer je in contact komt met een stof waaraan je allergisch bent, geven je cellen signalen door via de witte bloedcellen. Die migreren via onze lymfebanen naar de lymfeklieren en komen massaal terug naar de plaats waar het contact was, om daar eczeem uit te lokken. Daardoor is het een vertraagde vorm en duurt het tussen 24 en 48 uur voor er een reactie optreedt. Een goed voorbeeld is een nikkelallergie. Als je oorbellen draagt waaraan je allergisch bent, krijg je pas de dag nadien eczeem.’
Hoe kun je het behandelen?
‘Bij de directe allergische vorm van eczeem krijg je binnen het kwartier een reactie en weet je dus ook gemakkelijk welke stof die reactie veroorzaakt. Net zoals bij hooikoorts begin je te niezen en krijg je tranende ogen en een loopneus. In een later stadium kan de allergie ook dieper in de longen geraken en ontwikkel je astma. Vermijd de stoffen waaraan je allergisch bent zoveel mogelijk. Dat is niet altijd evident. Ben je bijvoorbeeld allergisch aan graspollen? Dan kun je die in de zomer moeilijk ontwijken. In zo’n situaties behandelen we meestal met antihistaminica. Dat is medicatie die het vrijmaken van histamine blokkeert, waardoor er geen ontsteking meer ontstaat. Een andere optie is desensibilisatie. Daarbij neem je een hele lage dosis in van de stof waaraan je allergisch bent. Op een bepaald moment kan het zijn dat je afweersysteem zich aanpast en niet meer reageert.’
‘Het trage- of contacteczeem komt voor op de plaats waar je in contact bent geweest met een bepaald product. Dat kunnen bijvoorbeeld bewaarmiddelen of parfums zijn. Je kunt ook zelf een reactie uitlokken. Vermoed je dat je allergisch bent aan een dagcrème? Smeer die dan eens drie dagen op je elleboogplooi. Als je ook op die plek eczeem en veel jeuk krijgt, dan weet je dat je allergisch bent aan een ingrediënt in de crème. Nadien kan je dermatoloog een test uitvoeren om erachter te komen over welke stof het precies gaat. Ook hier raad ik aan om de stof in kwestie te vermijden. Het eczeem kun je behandelen met een cortisonezalf.’
Seberroïsch eczeem
Wat is het?
‘Seborroïsch eczeem komt vooral voor bij volwassenen. De bekendste vorm is hoofdroos, waar zo’n kleine 20% van de bevolking last van heeft. Je vindt seborroïsch eczeem verder op plaatsen waar veel talgproductie is, zoals in de plooi tussen de neus en de mond, in de wenkbrauwen, aan de haargrens of op het hoofd. Seborroïsch eczeem wordt onrechtstreeks veroorzaakt door een gist dat bij iedereen op de huid voorkomt. Er werd lang gedacht dat patiënten te weinig antistoffen tegen dat gist aanmaakten. Het is echter waarschijnlijker dat ze allergisch zijn aan een bepaalde stof die het gist afgeeft.’
Hoe kun je het behandelen?
‘Bij deze vorm van eczeem behandelen we meestal met anti-gistmedicijnen en corticosteroïden. Het meest voorkomende anti-gistmedicijn is een shampoo die het gist en de schimmels doodt. Daarnaast bestaat er ook een pil die je twee keer per maand moet innemen. Corticosteroïden dienen dan weer om de ontsteking bij seborroïsch eczeem te verminderen. Ook door zonlicht verbetert het. Een grote trigger bij seborroïsch eczeem is ten slotte stress. Dat is logisch, want door stress maak je meer huidsmeer aan. Rustig blijven is dus de boodschap.’
Ken je deze al?
Tylotisch eczeem komt voor op handpalmen en voetzolen. Daardoor ontstaat er heel erge eeltvorming en krijgen patiënten dikke eeltbulten die vreselijk kunnen jeuken.
Nummulair of muntvormig eczeem komt vooral bij volwassenen voor. Bij deze vorm krijg je eczeemvlekken in de vorm van muntstukken verspreid over het lichaam. Het is een heel hardnekkige vorm die enorm hard jeukt en zeer therapieresistent is.
Ortho-ergisch eczeem werd vroeger ook wel huisvrouweneczeem genoemd. De reden? Vooral vrouwen die veel met hun handen in contact kwamen met water en schoonmaakproducten hadden er last van. Net als bij atopisch eczeem zijn het water en de producten nefast voor de zure vetten op de huid. Daardoor ontstaat er uitdrogingseczeem op de handen en onderarmen.
