Eén van de grootste risicofactoren voor hart- en vaatziekten is een hoog cholesterolgehalte. Wanneer je het cholesterolgehalte omlaag weet te brengen, zal je daarmee de kans verminderen op hart- en vaatziekten.
Goede en slechte cholesterol
Voor we je meer vertellen over een te hoge waarde, is het goed om te weten dat er twee soorten cholesterol zijn. Het gaat om LDL- cholesterol en HDL- cholesterol. LDL is een stof die ook wel de ‘slechte cholesterol’ genoemd wordt en deze mag niet te hoog zijn. HDL-stoffen worden de goede soort cholesterol genoemd. In tegenstelling tot LDL, mag je HDL-gehalte niet te laag te zijn, want een hoog niveau is een teken van een gezonde levensstijl.
Hebben we het over een verhoogd cholesterolgehalte en de gezondheidsproblemen die hierbij komen kijken, dan hebben we het dus over een te hoog LDL- cholesterolgehalte.
Risico’s verhoogde cholesterol
Een verhoogd cholesterolgehalte betekent dat niet alle cholesterol opgeslagen kan worden in de lever en er een hoog LDL-gehalte is en een laag HDL-gehalte. LDL-cholesterol verplaatst zich dan via het bloed naar de binnenkant van de bloedvaten. Op de lange termijn zal er steeds meer cholesterol in de bloedvaten komen waardoor deze vernauwen en zelfs dicht kunnen slibben.
Omdat de bloedvaten vernauwen komt er een hogere druk op de aderen die voor beschadiging kan zorgen. Ook moet het hart harder werken om genoeg bloed in het lichaam te laten circuleren en om genoeg zuurstof in de vitale organen zoals de hersenen te krijgen. Een verhoogd cholesterolgehalte is dan ook een risicofactor bij het ontstaan van veel hart- en vaatziekten zoals bijvoorbeeld slagaderverkalking of beroertes.
Niet beïnvloedbare factoren
Als niet beïnvloedbare factoren van een verhoogde cholesterol worden onderscheiden:
1. Erfelijkheid
Ongeveer 1 op de 4 Belgen is erfelijk belast met een verhoogd cholesterolgehalte. Daarnaast kunnen erfelijke ziektes zoals diabetes type 2 ook zorgen voor een verhoging van je cholesterol.
Het is echter ook mogelijk dat te hoge cholesterol een gevolg is van een erfelijke mutatie. In dat geval spreken we van Familiale Hypercholesterolemie (FH). Een te hoge LDL-waarde in het bloed kan het gevolg zijn van een mutatie in één van de genen van het lichaam. Concreet gaat het om een gen dat een rol speelt in het LDL-metabolisme. De lever kan dan door de mutatie de LDL-cholesterol niet of niet genoeg afvoeren. Aangezien deze mutatie erfelijk is, spreken we over de mogelijke erfelijkheid van hoge cholesterol.
Wanneer iemand FH heeft, ontstaan er vaak knobbeltjes in de spierpezen; dat is de cholesterol die zich afzet. Die knobbeltjes, xanthomen genoemd, ontstaan bijvoorbeeld op de rug van de hand, bij de achillespees en op de voeten. De knobbeltjes komen niet voor bij mensen die de niet-erfelijke vorm van hoge cholesterol hebben (maar wel door bepaalde aspecten van hun levensstijl een te hoog cholesterolgehalte hebben).
Tevens kan er een witte boog ontstaan aan de rand van het hoornvlies in het oog. Dat gebeurt vaak al op jonge leeftijd. Ook gele vlekjes rond de ogen (xanthelasmata genoemd) behoren tot de symptomen.
2. Leeftijd
Hoe ouder je bent, hoe groter de kans op een verhoogde cholesterol.
3. Geslacht
Zowel mannen als vrouwen kunnen op latere leeftijd last krijgen van een verhoogde cholesterol. Bij mannen stijgt het cholesterolgehalte over het algemeen meer geleidelijk in de loop der jaren, terwijl vrouwen vooral alerter moeten zijn na de overgang.
Beïnvloedbare factoren
Van grotere invloed op het cholesterolgehalte zijn de factoren die je zelf kunt bijsturen:
1. Ongezonde voeding
Door ongezonde voeding gaat het cholesterolgehalte omhoog. Bij ongezonde voeding moet je vooral denken aan veel suiker en verzadigde vetten. Het is uiteraard niet de bedoeling alle vetten uit je voedingspatroon te schrappen, want niet alle vetten zijn gelijk. Het komt er op aan de verschillende soorten vet van elkaar te onderscheiden:
- Slechte vetten: verzadigde vetten en transvetten
- Goede vetten: meervoudig en enkelvoudig onverzadigde vetten
- Essentiële vetten: meervoudig onverzadigde omega 3-vetten en omega 6-vetten
Kies daarbij ook voor gezonde en evenwichtige voeding. Probeer volkoren producten, noten, zaden, peulvruchten, enzovoort te eten, gecombineerd met voldoende groenten én fruit.
Probeer daarnaast ook plantensterolen aan je voeding toe te voegen. Die vind je bijvoorbeeld terug in Becel ProActiv. Een dagelijkse consumptie van 1,5 à 2 gram plantensterol kan je cholesterol na 2 tot 3 weken tot wel 7 à 10% verlagen, mits het een onderdeel vormt van een gezond voedingspatroon.*
2. Beweging
Gebrek aan beweging, gecombineerd met overgewicht, kan een grote factor zijn voor verhoogde cholesterol. Overgewicht zorgt vervolgens voor de afname van de HDL- cholesterol terwijl het totale cholesterolgehalte juist stijgt en daardoor de verhouding verstoord wordt.
3. Roken en alcohol
Probeer dit te vermijden. Voor roken geldt hetzelfde principe als voor overgewicht. Alcohol daarentegen heeft een positief effect op de cholesterol, mits het beperkt wordt tot 1 à 2 glazen, en zeker niet elke dag. Indien je meer drinkt, heeft het net weer een ongunstige werking op je cholesterolgehalte.
Wanneer is mijn cholesterol te hoog?
Je cholesterol is in twee gevallen te hoog:
- Wanneer je totale cholesterol > 200 milligram per 1 deciliter bloed.
- Wanneer je HDL-cholesterol < 40 milligram per 1 deciliter bloed.
Symptomen bij vergevorderde cholesterolverhoging
- Pijn in de benen bij het lopen, ook wel etalagebenen genoemd. De pijn concentreert zich vooral in de kuiten en speelt op bij het leveren van inspanningen.
- Drukkende pijn op de borstkas, oftewel angina pectoris. Dit kan een symptoom zijn van een hartinfarct.
- Verlammingsverschijnselen en gezichtsverlies. Dit kunnen symptomen zijn van een herseninfarct.
Hoe kan ik mijn cholesterol verlagen?
Er zijn een aantal methoden om je cholesterolgehalte te verlagen, we noemen er een aantal:
- Diabetes Mellitus, ook wel bekend als suikerziekte, zal ervoor zorgen dat je een hoger cholesterol hebt. Wanneer je diabetes mellitus behandelt, zal dit ervoor zorgen dat je cholesterolgehalte zal verminderen. De kans op hart- en vaatziekten zal behoorlijk afnemen wanneer suikerziekte goed wordt behandeld.
- Regelmatig bewegen zal ervoor zorgen dat je cholesterol, je bloedsuiker en je bloeddruk behoorlijk worden verlaagd. Een halfuur per dag intensief bewegen is zeker voldoende. Denk bijvoorbeeld aan een stevige wandeling, fietsen, zwemmen maar ook bijvoorbeeld tuinieren.
- Eet weinig verzadigde vetten. Verzadigde vetten zullen ervoor zorgen dat je cholesterolgehalte in je bloed zal toenemen. Verzadigd vet kom je vooral veel tegen in room, roomboter, maar ook in volle melkproducten, vet vlees, volvette kaas, normale margarine, gebak, snacks en koekjes. Kies in plaats van boter voor plantaardige margarines zoals Becel ProActiv.
- Zorg ervoor dat je vooral groenten, fruit, aardappels en volkorenproducten eet om je cholesterol te verminderen. Wanneer je melkproducten neemt, kies dan voor magere melkproducten zoals bijvoorbeeld magere kaas, mager vlees, kip of vis. Je kan ook kiezen voor vette vis en plantaardige olie. Deze producten bevatten onverzadigde vetten die een verlagende werking op je cholesterol hebben.
- Wees matig met je alcoholgebruik: drink niet meer dan één glas per dag en drink niet elke dag.
- Denk aan je gewicht. Wanneer je een hoog lichaamsgewicht hebt, is dit slecht voor je cholesterol. Denk ook aan andere risicofactoren die meespelen zoals een hoge bloeddruk en diabetes. Door gezond te eten en meer aan lichaamsbeweging te doen, zorg je voor een gezonder lichaamsgewicht.
Medicijnen slikken bij een hoog cholesterolgehalte
Wanneer je een hoger risico hebt op hart- en vaatziekten zal een gezondere levensstijl alleen niet voldoende zijn. In dat geval is ook het gebruik van medicijnen zinvol om het cholesterolgehalte in je bloed te verminderen. Je hebt cholesterolverlagende medicatie nodig:
- Wanneer je een hart- of vaatziekte hebt, of hebt gehad en je cholesterol te hoog is. Denk dan aan een hartaanval of een beroerte.
- Wanneer je diabetes hebt en je cholesterolgehalte daarbij te hoog is.
- Wanneer je cholesterol te sterk verhoogd is. Denk dan aan een waarde van 8 of hoger.
- Wanneer diverse risicofactoren er gezamenlijk voor zorgen dat je een hoger risico loopt op hart- en vaatziekten. Wanneer je op hogere leeftijd komt, neemt dit risico toe.
- Wanneer je een erfelijke stoornis hebt in je vetstofwisseling.
Hoe bereken je je cholesterol?
Om je cholesterolgehalte te berekenen, is een bloedonderzoek nodig. Dit is dus niet iets wat je zelf thuis kunt doen. Er worden een aantal factoren gemeten bij zo’n bloedonderzoek:
- Het totaal
- De goede cholesterol (HDL)
- De slechte cholesterol (LDL)
- Bepaalde vetten in je bloed, oftewel triglyceriden
Daarna wordt je zogeheten cholesterolratio berekend. Dit is een ratio dat wordt bepaald door het totale cholesterolgehalte te delen door je goede HDL-gehalte.
Vanaf wanneer is je cholesterol verhoogd?
Je totale cholesterolgehalte zal lager moeten zijn dan de waarde 5 mmol/L. Op het moment dat deze waarde ligt tussen 5 en 6,5 mmol/L spreek je over een verhoogd cholesterolgehalte. Wanneer je een verhoogd cholesterolgehalte hebt zullen aanpassingen in je voeding en leefstijl nodig zijn om een normaal cholesterolgehalte te verkrijgen.
Waaruit bestaat een cholesterolverlagend dieet?
Wanneer je een lager cholesterolgehalte wil, zal je je voedingspatroon moeten aanpassen. Zorg er in dit geval voor dat je voldoende groenten eet, denk aan 200 gram per dag, en twee stuks fruit per dag. Eet daarnaast vis en goede, onverzadigde, vetten om een gezond cholesterolgehalte te behouden. Je kan daarnaast ook producten eten die plantensterolen bevatten als onderdeel van een gezond voedingspatroon.
Hier volgen enkele tips om je cholesterol te verlagen:
1. Olijfolie
De polyfenolen in olijven hebben uitstekende antioxiderende eigenschappen, die de oxidatie van LDL en dus de verstopping van slagaders tegengaan. Extra vierge olijfolie is het beste voor je gezondheid. Dit is te danken aan de stof hydroxytyrosol. Dat is een zeer krachtige antioxidant die helpt bij het verhogen van je goede cholesterol. Ook voorkomt hydroxytyrosol de oxidatie van je slechte cholesterol, waardoor de kans op hart- en vaatziektes verminderd wordt.
2. Rode gist rijst (Monascus purpureus)
Rode gist rijst is ook zeer effectief. Dat is eigenlijk een schimmel die op rijst wordt geteeld. Deze gist bevat een rode kleurstof. Rode gist rijst is gewone rijst die men heeft laten fermenteren met een roodkleurig gist, genaamd Monascus purpureus. Het is dus deze gist die rood is en niet de rijst.
Rode gist rijst is samengesteld uit Monacoline K. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid beveelt een dagelijkse hoeveelheid van 10 mg Monacoline K aan om een normaal cholesterolgehalte te behouden. En wist je dat de combinatie van olijven en rode gist rijst voor een dubbele doeltreffendheid zorgt?
3. Tomaten
Tomaten zijn een geconcentreerde natuurlijke bron van lycopeen. Dit is een felrode carotenoïde en een actieve antioxidant waar tomaten, maar ook bijvoorbeeld watermeloenen hun kleur van krijgen. Het zou bescherming bieden tegen kanker (vooral prostaatkanker) en hart – en vaatziekten.
Als gevolg van allerlei omzettingsprocessen komen in het lichaam vrije radicalen vrij. Die kunnen schade toebrengen aan een cel en spelen een belangrijke rol in het verouderingsproces. Antioxidanten maken deze vrije radicalen onschadelijk.
Door dagelijks tomaten in je maaltijden te verwerken, kun je ruim twee derde van de aanbevolen hoeveelheid lycopeen binnenkrijgen. De eerste stap is om ervoor te zorgen dat er (vrijwel) altijd tomaten op de boodschappenlijst staan. Tomaten zijn in principe vruchten, maar culinair gezien worden ze als groente beschouwd.
Wie loopt er een extra risico op een te hoge cholesterol?
Denk bijvoorbeeld aan erfelijke aanleg. Komen er veel hart- en vaatziekten in jouw familie voor, of komt verhoogd cholesterolgehalte voor in jouw familie, dan is de kans dat jij een verhoogd cholesterolgehalte hebt groot. Ook zullen bepaalde medicijnen ervoor zorgen dat je een verhoogd cholesterolgehalte kan krijgen. Wanneer je in de overgang zit als vrouw neemt je kans op een verhoogd cholesterol toe, maar denk ook aan factoren als ongezonde voeding en overgewicht.