Klimaatverandering zal maar liefst 58 procent van de infectieziekten waarmee mensen wereldwijd in contact komen, verergeren. En dat gaat van veel voorkomende virussen tot dodelijke ziekten zoals de pest, blijkt uit een nieuw onderzoek. Van de 375 meest voorkomende menselijke ziekten ontdekten ze dat er 218 worden beïnvloed door klimaatverandering.
Een team van milieu- en gezondheidswetenschappers heeft tientallen jaren aan wetenschappelijke artikelen over alle bekende pathogene ziekteverwekkers beoordeeld om een kaart te maken van de menselijke risico’s die worden verergerd door klimaatgerelateerde gevaren. De cijfers die dat oplevert, zijn ronduit schokkend. Van de 375 meest voorkomende menselijke ziekten ontdekten ze dat er 218 worden beïnvloed door klimaatverandering.
Overstromingen kunnen bijvoorbeeld hepatitis verspreiden. Stijgende temperaturen kunnen de levensduur van malariamuggen verlengen. Droogte kan knaagdieren besmet met hantavirus in gemeenschappen brengen terwijl ze op zoek zijn naar voedsel.
De onderzoekers richtten zich op tien klimaatgerelateerde gevaren die verband houden met de toenemende uitstoot van broeikasgassen: atmosferische opwarming, hittegolven, droogte, bosbranden, zware neerslag, overstromingen, stormen, zeespiegelstijging, oceaanopwarming en verandering van landbedekking. Vervolgens zochten ze naar studies waarin specifieke en kwantificeerbare observaties van voorvallen van ziekten bij de mens in verband met die gevaren werden besproken.
In totaal beoordeelden ze zo meer dan 77.000 wetenschappelijke artikelen. Daarvan hadden 830 papers een klimaatrisico dat een specifieke ziekte aantast op een expliciete plaats en/of tijd, waardoor ze een database konden creëren van klimaatrisico’s, transmissieroutes, pathogenen en ziekten.
Het grootste aantal ziekten dat door klimaatverandering verergerd wordt, betrof overdracht via vectoren, zoals die welke door muggen, vleermuizen of knaagdieren worden verspreid. Als we kijken naar het type klimaatrisico, werd de meerderheid geassocieerd met atmosferische opwarming (160 ziekten), hevige neerslag (122) en overstromingen (121).
Hoe het klimaat het risico op ziekteverwekkers beïnvloedt
De onderzoekers vonden vier belangrijke manieren waarop klimatologische gevaren interageren met ziekteverwekkers en mensen:
1) Klimaatgerelateerde gevaren brengen ziekteverwekkers dichter bij de mens.
In sommige gevallen verschuiven klimaatgerelateerde gevaren het bereik van dieren en organismen die kunnen fungeren als vectoren voor gevaarlijke pathogene ziekten. Opwarming of veranderingen in neerslagpatronen kunnen bijvoorbeeld de verspreiding van muggen veranderen, die vectoren zijn van talrijke menselijke pathogene ziekten. In de afgelopen decennia zijn geografische veranderingen in uitbraken van door muggen overgedragen ziekten zoals malaria en dengue in verband gebracht met deze klimatologische gevaren.
2) Klimaatgerelateerde gevaren brengen mensen dichter bij ziekteverwekkers.
Klimaatrampen kunnen ook menselijke gedragspatronen veranderen op een manier die hun kans op blootstelling aan ziekteverwekkers vergroot. Tijdens hittegolven brengen mensen bijvoorbeeld vaak meer tijd door in het water, wat kan leiden tot een toename van het aantal uitbraken van door water overgedragen ziekten. Vibrio-gerelateerde infecties namen bijvoorbeeld aanzienlijk toe in Zweden en Finland na een hittegolf in Noord-Scandinavië in 2014.
3) Klimaatgerelateerde gevaren versterken ziekteverwekkers.
In sommige gevallen hebben klimaatgerelateerde gevaren geleid tot ofwel omgevingscondities die de mogelijkheden voor ziekteverwekkers om met vectoren te interageren kunnen vergroten ofwel het vermogen van ziekteverwekkers om ernstige ziekten bij mensen te veroorzaken, vergroten. Zo kan stilstaand water achtergelaten door hevige neerslag en overstromingen een broedplaats voor muggen vormen, wat leidt tot een verhoogde overdracht van ziekten zoals gele koorts, dengue, malaria, West-Nijlkoorts en leishmaniasis.
Studies hebben aangetoond dat stijgende temperaturen virussen ook kunnen helpen om beter bestand te zijn tegen hitte, wat resulteert in een verhoogde ernst van de ziekte omdat ziekteverwekkers zich beter kunnen aanpassen aan koorts in het menselijk lichaam. Stijgende temperaturen op aarde leiden bijvoorbeeld tot verhoogde hittetolerantie van schimmelpathogenen. De plotselinge verschijning op meerdere continenten van therapieresistente menselijke infecties van candida auris, een schimmel die voorheen niet-pathogeen was voor mensen, is in verband gebracht met stijgende mondiale temperaturen. Evenzo is aangetoond dat schimmels in stedelijke omgevingen hittebestendiger zijn dan die in landelijke gebieden, die doorgaans koeler zijn.
4) Klimaatgerelateerde gevaren verzwakken het vermogen van het lichaam om met ziekteverwekkers om te gaan.
Klimaatgerelateerde gevaren kunnen het vermogen van het menselijk lichaam om met ziekteverwekkers om te gaan op twee belangrijke manieren beïnvloeden. Ze kunnen mensen in gevaarlijke omstandigheden dwingen, zoals wanneer schade door rampen ertoe leidt dat mensen in omstandigheden leven die mogelijk geen goede sanitaire voorzieningen hebben of op andere manieren hun blootstelling aan ziekteverwekkers vergroten.
Klimatologische gevaren kunnen ook het vermogen van het lichaam verminderen om ziekteverwekkers te bestrijden, bijvoorbeeld door ondervoeding. Ze kunnen ook leiden tot een verhoogde cortisolproductie door stress, wat leidt tot een vermindering van de immuunrespons van het menselijk lichaam.
