Clusterhoofdpijn is een vorm van hoofdpijn die kan worden gerekend tot bloedvatenhoofdpijn. De extreem hevige pijn wordt volgens bepaalde deskundigen door een verwijding van bloedvaten veroorzaakt die vervolgens zorgt voor een verhoogde druk op de drielingszenuw (Nervus trigeminus). Voor de hypothese is echter nog geen duidelijk wetenschappelijk bewijs gevonden.

Een andere theorie over de oorzaak van clusterhoofdpijn is een afwijking in de hypothalamus (dit is een onderdeel van de tussenhersenen). Deze theorie zou bovendien verklaren waarom de aanvallen van clusterhoofdpijn zich met de nodige regelmaat op hetzelfde tijdstip manifesteren en dikwijls zelfs in een bepaald jaargetijde. Een van de taken van de hypothalamus is immers het regelen van de biologische klok.

Uitlokkende factoren van clusterhoofdpijn

Er zijn een aantal factoren bekend die bij bijna alle patiënten, die lijden aan clusterhoofdpijn, een aanval kunnen oproepen. Hierbij kun je denken aan:

• bepaalde smaakversterkers met de nummers E620 tot en met E627,
• slaap (in het bijzonder een dutje overdag).

Verder zijn er een aantal factoren dat worden genoemd als mogelijke uitlokkers van een aanval van clusterhoofdpijn. Toch krijgt lang niet iedereen met clusterhoofdpijn ook een aanval door de volgende factoren. Wetenschappelijk is er nog te weinig duidelijkheid over deze factoren om echt met zekerheid te kunnen zeggen dat dit ook werkelijk het geval is. De volgende factoren worden genoemd:

• citroenzuur (E330 tot en met E333),
• sorbitol (E420),
• chocolade,
• kaas (in het bijzonder de oude varianten),
• alcoholische drank,
• peper en pikant voedsel,
• fel (zon)licht,
• benauwdheid,
• verschillen in temperatuur (bijvoorbeeld warm, koud of tocht),
• verschillen in luchtdruk, zoals tijdens een vliegreis,
• een lage concentratie van het hormoon testosteron in het bloed.

Fabels over de uitlokkende factoren van clusterhoofdpijn

Er doen een heleboel verschillende verhalen de ronde die betrekking hebben op de uitlokkende factoren van een aanval van clusterhoofdpijn. De volgende verhalen kunnen echter naar het rijk der fabelen worden verwezen omdat deze berusten op een misverstand.

• Voor mensen bij wie clusterhoofdpijn niet bekend is, kan het logisch lijken dat spanningen en stress risicofactoren zijn voor het uitlokken van een aanval, of nieuwe cluster, van clusterhoofdpijn. Wetenschappelijk is een dergelijk verband echter nog niet bewezen.
• Door het voortdurend vermijden van uitlokkende factoren zou een volgende aanval vermeden kunnen worden. Niets is echter minder waar. Ook zal een volgende cluster, door het vermijden van uitlokkende factoren, niet uitgesteld kunnen worden. Een nieuwe clusterperiode begint dus niet door blootstelling aan één of meerdere risicofactoren.
• Een uitlokkende factor leidt altijd tot een aanval van clusterhoofdpijn. Gelukkig is dit niet het geval en kun je, in een periode tussen twee clusters in, gewoon bloot worden gesteld aan de factoren die anders een aanval van clusterhoofdpijn uit zullen lokken.

Andere symptomen van clusterhoofdpijn

In een groot deel van alle gevallen zal een aanval van clusterhoofdpijn samengaan met één, of meerdere, van de onderstaande symptomen en klachten.

• het oog, aan de getroffen zijde van het hoofd, zal gaan tranen,
• je neus raakt verstopt, of zal juist gaan lopen,
• je hebt de behoefte om te bewegen (te lopen),
• je pupil, aan de getroffen kant van het hoofd) zal veranderen tijdens een aanval van clusterhoofdpijn,
• tijdens een aanval van clusterhoofdpijn ga je transpireren,
• je kunt voordat clusterhoofdpijn ontstaat soms last krijgen van zogenaamde auraverschijnselen.

Gevolgen van clusterhoofdpijn

Als gevolg van clusterhoofdpijn heb je dikwijls te maken met:

• een ernstige verstoord geheugen,
• een ernstig verstoorde concentratie,
• weinig begrip van je directe omgeving,
• sociale isolatie,
• arbeidsongeschiktheid.

Door een heleboel mensen wordt hoofdpijn beschouwd als een psychisch fenomeen dat, volgens deze personen, eenvoudig kan worden verholpen door het gebruik van een pijnstiller of een dag wat meer rust nemen. Als je echter aan clusterhoofdpijn dan weet je dat dit alles niet werkt. Daarnaast is er nooit wetenschappelijk bewijs geleverd dat psychologische factoren verantwoordelijk zijn voor clusterhoofdpijn. Wel is vast komen te staan dat psychologische- en fysieke situaties elkaar, zowel bij ziekte als gezondheid, elkaar altijd zullen beïnvloeden. Hoewel clusterhoofdpijn waarschijnlijk niet het gevolg is van psychische factoren, kunnen deze wel de pijn uitlokken of versterken.